İSTANBUL KASİDESİ’YLE SÜRGÜN ÜLKEDEN BAŞKENTLER BAŞKENTİNE ŞİİRLERİNİ MEKÂN ÜZERİNDEN TASAVVUR ETMEK

Yıl 2021, Sayı: 14, 83 - 100, 31.08.2021

Seyfettin Demir

https://doi.org/10.51592/kulliyat.971724

Öz

Kişinin karakteristik olarak şekillenmesinde mekân önemli işleve sahiptir. Bireyin dünya görüşü, hayata bakışı, sanat anlayışı mekâna yansıdığı gibi mekân da insan üzerinde doğrudan etkilidir. Türk şiirinde şiir-mekân ilişkisi fazla irdelenmemekle beraber Divan edebiyatında daha çok soyut ve hayali bir mekânın fon olarak kullanıldığı görülür. Bu Divan şiirinin zihniyetiyle ilgilidir. Zira Divan şiirinde minyatüri bir anlatım esastır. Nedim, İstanbul’u mekân olarak şiirlerinde sıklıkla işleyen önemli şâirlerdendir. Genel anlamda Divan edebiyatının klişeleşen yapısına bağlı kalıp alışılagelen anlayışın dışına çıkarak Divan şiirinde yenilikler yapmıştır. Nedim’in şiirlerinde mekân soyut ve hayali olmaktan ziyade somut ve gerçekçidir. Onun şiirlerine mekân tüm detaylarıyla yansır. Nedim sadece İstanbul’un doğal güzelliklerini ve eğlence merkezlerini resmetmez. Osmanlı Devletinin kültür ve medeniyet alanında eriştiği seviye hakkında da bizlere bilgi verir. Bu vasıflarından dolayı Lale Devri ve İstanbul şâiri olarak anılır. Yeni Türk edebiyatında mekân-şiir ilişkisi daha tabii, elle tutulur somut bir hal alır. Sezai Karakoç’un şiirlerinde İstanbul, sembolik bir anlam ifade eder. Karakoç’un şiirlerinde mekân merkezden çevreye doğru gittikçe genişlemektedir. Şâir, Nedim’e nazaran daha geniş bir mekân tasavvur eder. Nedim, mekân tasvirleriyle bizi Lale Devri’ne götürürken Karakoç, diriliş düşüncesi ekseninde merkeze İstanbul’u alarak tarihin derinliklerinden, bilhassa İslam tarihinden esinlenip medeniyet anlayışını ‘sürgün’ kavramı üzerinden anlatmaya çalışır.

Anahtar Kelimeler

Şiir, mekân, İstanbul, Nedim, Sezai Karakoç

Kaynakça

• Ağaoğlu, Adalet (1997). Karşılaşmalar. İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Andı, Fatih, http://www.dunyabizim.com/ Erişim tarihi: 26.12.2018.
• Banarlı, Nihat Sami (1997). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: MEB Yayınları.
• Berki, Kamil Eşfak: (1986). “Zamana Adanmış Sözler’de ‘Şiir Beni’nin Boyutları”. İlim ve Sanat, s.5.
• Cevizci, Ahmet (1999). Paradigma Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yay.
• Coşkun, Sezai (2009). “Mekândaki Medeniyet Medeniyetteki Mekân”. Sezai Karakoç’un Şiirinde Mekân Medeniyet İlişkisi Üzerine Bir İnceleme, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, sayı:22, s.235-257.
• Çiftçi, Ferhat (2017). Sezai Karakoç’un “Sürgün Ülkeden Başkentler Başkentine” Şiirinin İncelenmesi. Sobider, Sosyal Bilimler Dergisi, sayı:17, s.420-431. Hasibe, Mazıoğlu (1992). Nedimin Divan Şiirine Getirdiği Yenilik: Ankara Akçağ Yayınları
• Işık, İsa (2019). “Nedim’den Sezai Karakoç’a, Sinemadan Cumaya, Düşüncenin ve Mekânın Dönüşümü”. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, S. 325-339. Kaplan, Mehmet (1997). Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Dergâh Yay.
• Karaca, Alâattin (2016). “Coğrafya- Şehir- İdeoloji”. İmaret Dergisi, Yıl: 4, S. 14, s.1-12
• Karakoç, Sezai (1991). Hatıralar, Diriliş, S.125-126.
• Karakoç, Sezai (1997). Zamana adanmış Sözler. İstanbul: Diriliş Yay.
• Karataş, Turan (1998). Doğu’nun Yedinci Oğlu Sezai Karakoç. İstanbul: Kaknüs Yay. Kortantamer, Tunca (1993). Eski Türk Edebiyatı Makaleler. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kubbealtı Lugatı, http://lugatim.com/s/MEK%82N Erişim tarihi: 11.07.2021.
• Kula,Fikri, Güneş, Mehmet (2016). “Sezai Karakoç’un Şiirlerinde Medeniyet Şehri İstanbul’un Tarihi ve Manevi Unsurları”. Turkish Studies, s.397-422.
• Macit, Muhsin (1996). Gelenekten Geleceğe. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Narlı, Mehmet (2014). Şiir ve Mekân. Ankara: Akçağ Yay.
• Özger, Mehmet (2013). “Zamana Adanmış Sözler’de Sevgili Metaforunun Yapısökümü”. The Journal of academic Social science studies s.1641-1652.
• Sarıoğlu Mehmet (2001). Bir Modernleşme Öyküsü. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• Şemsettin Sami (2017). Kamus-ı Türkî. İstanbul: Yeditepe Yay.
• Şengül, Servet(2012). “Sürgün Ülkeden Başkentler Başkentine Şiirinin Hermeneutik Açılımı”. Turkish Studies, 2012, s.2771-2791.
• Tanpınar Ahmet Hamdi (1998). Edebiyat Üzerine Makaleler. Ankara:Dergah Yay.
• TDK Sözlüğü (1998). Ankara. Türk Dil Kurumu Yay.
• Uludağ Süleyman (2012). Tasavvuf Terimler Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yay.
• Yıldırım Ali (2002). “Nedim’in Şiirlerinde Somutlaştırma”. Fırat Üni. Sos. Bil. Dergisi, Cilt: 12, Sayı:2, s.211-218.