ŞUHÂNE TARZ BAĞLAMINDA SEVGİLİNİN RUHSAL DÖNÜŞÜMÜ VE TAVIR DEĞİŞİKLİĞİ

Yıl 2022, Sayı: 16, 159 - 178, 29.04.2022

Erdem Sevimli

https://doi.org/10.51592/kulliyat.1067107

Öz

Divan şiirinde sevgili, çoğunlukla fiziksel yönleri ile tasvir edilmiştir. Ancak divanlara bakıldığında bu sevgilinin fiziksel nitelikleri yanında ruhsal yönlerinin de betimlendiği görülmektedir. Bu durum, şuhâne tarz doğrultusunda yazılmış şiirlerde daha belirgindir. Böyle şiirlerde sevgilinin bütün hercai yönlerini sergilediği görülmektedir. Bunlar; âşığına buseyi eksik etmeme ve sarılmayı âdet hâline getirme, âşığı ile sürekli sîne-be-sîne/göğüs göğüse bulunma, âşığıyla şarap içip eğlenme, farklı âşıklarla gönül eğlendirme ve âşıklarını aldatma, kimi zaman da âşığı için endişelenme ve ağlama gibi nitelikleridir. Ayrıca sevgili, âşığına karşı oldukça pervasız davranmakta, karşısında denize girme ve soyunma gibi davranışları da sergileyebilmektedir. Rakibi bir kenara iterek âşığına her türlü kur ve işveyi esirgemeyen, âşığının koynunda misafir olma süresini çoğu kez uzatan sevgilinin bu rahat ve teklifsizce tavırları, onun ruhsal yapısını gözler önüne sermeleri yönüyle dikkat çekicidir. Bu çalışmada, sevgilinin fiziksel nitelikleri yanında yeterince değinilmeyen ruhsal nitelikleri şuhâne tarz bağlamında betimlenecektir.

Anahtar Kelimeler

Şuhâne tarz, sevgili, ruhsal, tavır, klasik şiir

Teşekkür

Doktora tezimizi hazırlamamızda emeği geçen hocalarımıza teşekkür ederim.

INNER TRANSFORMATİON AND ATTİTUDE CHANGE OF THE BELOVED İN THE CONTEXT OF SUHANA STYLE

Öz

In Divan poetry, the beloved is mostly depicted with her physical aspects. However, when looking at the divans, it is seen that this lover's inner aspects are also depicted as well as her physical features. This situation is more evident in the poems written in line with the suhana style. In such poems, it is seen that the beloved display all her capricious aspects. These are the aspects such as not neglecting the kiss and making it a custom to hug her lover, being constantly sîne-be-sîne/chest to chest with her lover, drinking wine and having fun with her lover, cheating on the lover, sometimes worrying and crying for the lover. In addition, the beloved behaves very recklessly towards her lover and may exhibit behaviours such as swimming and undressing in front of him. This relaxed and casual attitude of the beloved, who pushes the opponent aside and does not spare any kind of courtship and coquetry to her lover and often extends the time of being a guest in her lover's bosom, is remarkable in that they reveal her inner structure. In this study, in addition to the physical aspects of the beloved, the inner aspects that are not mentioned enough will be described in the context of the suhana style.

Anahtar Kelimeler

Suhana style, beloved, inner, attitude, classical poetry

Kaynakça

• Akdoğan, Yaşar (ty). Ahmedî Divanı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Aksoyak, Halil İbrahim (2018). Gelibolulu Âlî Divanı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Aslan, Mehmet (2003). Leylâ Hanım Divân. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Andrews- G. Wolter; Kalpaklı, Mehmet (2005). Sevgililer Çağı Erken Modern Dönemde Osmanlı-Avrupa Kültürü ve Toplumunda Aşk ve Sevgili. Çev. Zeynep Yelçe. İstanbul: YKY Yayınları.
• Armutlu, Sadık (2020). Gazel Felsefesi (Gazelde Beşerî Aşkın Kaynaklarını Aramak-Hadarîlik ve Uzrîlik. İstanbul: Kesit Yayınevi.
• Armutlu, Sadık (2021). “Klasik Arap, Fars ve Türk Şiirinde Şâhid-i Bâzâr”. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature. Prof. Dr. İ. Çetin Derdiyok Armağan Sayısı 7 (4): 847-898.
• Armutlu, Sadık; Sevimli, Erdem (2022). Divan Şiirinde Haz Zevkin Klasik Ötesi İfadesi, Erzurum: Fenomen Yayınevi.
• Aydemir, Yaşar (1999). Behiştî: Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri Ve Divanı’nın Tenkidli Metni. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Aydemir, Yaşar (2008). Edincikli Ravzî Divanı. Ankara: Kültür Bakanlığı Bakanlığı Yayınları.
• Çavuşoğlu, Mehmed ve Tanyeri (1990). M. Ali, Üsküplü İshâk Çelebi Divanı Tenkidli Basım. İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları.
• Dehhân, Muhammed Sâmî (1981). El-Gazel. Beyrut: Dâru’l-Ma’ârif.
• Dikmen, Hamit (1991). “Seyyid Vehbî Divanı ve Karşılaştırmalı Metni”. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Eğri, Aysel (2006). 17. Yüzyıl Şairlerinden Hikmetî ve Divanı. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Erdoğan, Mustafa (2008). Kabûlî İbrahim Efendi, Hayatı, Edebî Kişiliği Ve Divanı (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin”. Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Ersoylu, Halil İbrahim (2013). Cem Sultan Divanı. Ankara: TDK Yayınları.
• Eyyûbî, Yasîn-Selahuddîn Hevvârî (1430). Şerhü’l-Mu’allakati’l-Aşere, et-Tıvâl ve’l-Muzhebbât. Beyrtu: Alemü’l-Kütüb.
• Faysal, Şükrî (1982). Tatavvuru’l-Gazel beyne’l-Cahiliyye ve’l-İslâm min İmri’l-Kays ilâ İbn Ebî Rebî’a. Beyrut: Dâru’l-İlm.
• Gölpınarlı, Abdülbaki (2000). Fuzûlî Divanı. Ankara: İnkılâp Kitabevi.
• Gönel, Hüseyin (2010). “Divan Şiirinde Sevgiliye Dair”. Turkısh Studies 5(3): 209-222.
• Hüseyin, Taha (1991). Min Tarîhi’l-Edebi’l-Arabî. Beyrut: İbn Bibi (1956). Al-Avâmiri’l-Alâiyye. Hz. As. Erzi. Ankara: TDK Yayınları.
• Işınsu, Tuba İsen ve Canım, Rıdvan (2018). Edirneli Şevkî Divanı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• İpekten, Haluk (1974). Karamanlı Nizâmî, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Kahraman, Bahattin (1995). Vahîd Mahtûmî – Hayatı, Eserleri, Edebi Kişiliği, Divanının Tenkitli Metni Cilt 1. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Kılıç, Filiz (2018). Âşık Çelebî Divanı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kutlar, Fatma Sabiha (2004). Arpaeminizâde Mustafa Sâmȋ Divanı. İstanbul: Kalkan Matbaası.
• Küçük, Sabahattin (2011). Bâkȋ Dȋvânı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Nar, Oktay (2007). Şeyhî: Hayatı Ve Divanının Tenkitli Metni. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Özmen, Mehmet (2001). Ahmed-i Da’î Divanı. Ankara: TDK Yayınları.
• Selvi, Muhammed (2008). “Ümîdî Hayatı Eserleri Edebî Kişiliği Ve Divanı”. Yüksek Lisans Tezi. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Sevimli, E. (2021a).” Nedîm Divanında Lale Devri’nin Çeşitli Yönleri ve Giyim Usullerine Sosyolojik Bir Yaklaşım. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 70: 97-122. DOI: 10.14222/Turkiyat4399.
• Sevimli, Erdem (2021b). Klasik Türk Şiirinde Şuhluk ve Şûhâne Tarz. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.
• Sevimli, Erdem (2021c). “Beşerî Aşk Bağlamında Gazel Felsefesini Yeniden Düşünmek”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. 25: 491-536.
• Sevimli, Erdem (2021d), “Nedîm Takipçiliğinde Önemli Bir Eşik: Seyyid Vehbî’de Şuhâne Tarz”. Littera Turca, Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature. Prof. Dr. İ. Çetin Derdiyok Armağan Sayısı 7/4: 1495-1523.
• Tarlan, Ali Nihat (1992). Necâti Beg Divanı. İstanbul: Akçağ Yayınları.
• Tarlan, Ali Nihad (1945). Hayâlî Bey Divanı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Üst, Sibel (2012). Edirneli Nazmî Divanı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Yenikale, Ahmet (2012). Sunbülzade Vehbî Dîvânı. Ankara: KBY Yayınları.