ŞAİR BİR SULTANIN GÖZÜNDEN SULTAN-I ENBİYÂ TASAVVURU: MURÂDÎ DİVANI

Yıl 2022, Sayı: 17, 73 - 84, 30.08.2022

Nilay Kınay

https://doi.org/10.51592/kulliyat.1129228

Öz

Türk edebiyatı geleneğinde dinî nitelikte eser veren şairlerin Hz. Peygamber’e duydukları sevgi ve saygı şiirlerin temel konusu ve kaynağı olmuştur. Özellikle mesnevilerde edebî tür olarak bu konu müstakil yazılmıştır. Şairlerin divanları incelendiğinde tevhid ve münacat kısımlarından sonra Hz. Peygamber ile ilgili bölüme geçilir ve Hz. Peygamber için sıfatların, övgülerin en güzelleri sıralanır. Klasik Türk edebiyatı eserlerinin geneline bakıldığında şairlerin şiirlerine en çok kaynaklık eden Hz. Peygamber’in şahsı olmuştur. Onun hayatı, mucizeleri, iç ve dış karakter özellikleri ilham vesilesi olarak şiirlerde yerini almıştır. Hz. Peygamber, İslam dini ile ilgili yazılı edebiyat ürünlerinin verilmeye başladığı andan itibaren hemen her şairin şiirinde güzellikleriyle yerini almıştır. Şairler içinde sultan olanların divanları ve şiirleri incelendiğinde dinî unsurlar ve bu unsurlar arasında Hz. Peygamber olgusu görülmektedir. Bu çalışmada da devlet yönetiminin başında olan bir padişahın kaleme aldığı şiirlerde, Hz. Peygamber’in vasıflarının nasıl olduğu gösterilmiştir. Osmanlı devletindeki şair padişahlardan biri de Murâdî mahlasıyla şiirler yazan Sultan III. Murâd’dır. Murâdî divanında, önemli bir ümmet anlayışı tasavvuru dikkat çekmektedir. Peygamber iletisi etrafında verilen ümmet anlayışı ile Murâdî şefaat beklediğini söylemektedir. Padişahın iyi bir eğitim aldığı ve bu doğrultuda dinî ve tasavvufi bilgilere vakıf olduğu anlaşılmaktadır. Bu bilgiye hem Hz. Peygamber hem de diğer peygamberler için yazdığı dizelerden ulaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk edebiyatı, siyer, şair sultan, Hz. Peygamber, III. Murad.

Kaynakça

• El-Aclûnî, İsmail b. Muhammed, Keşfü’l-Hafâ ve Müzîlü’l-İlbâs 1-2, Beyrut 1351.
• Ak, Coşkun. Şair Padişahlar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2001.
• Andı, M. Fatih. Şiirin Ufku Hz. Peygamber’i Şiirle Sevmek. İstanbul: Şule Yayınları, 2017.
• Çakır, İbrahim Ethem. “İslam Tarihi ve Medeniyeti”, Osmanlılar -1- (Siyasî Tarih). ed. Mehmet Şeker. İstanbul: Siyer Yayınları, 2018.
• Çetişli, İsmail. Türk Şiirinde Hz. Peygamber. Ankara: Akçağ Yayınları, 2012.
• Demirci, Mehmet. “Hakîkat-i Muhammediyye”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi 15/179-180. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• İpekten, Haluk. Divan Edebiyatın Edebî Muhitler. Ankara: MEB Yayınları, 1996.
• İsen, Mustafa vd. Sultan Şairler. Ankara: Akçağ Yayınları, 1997.
• İsen, Mustafa vd. Sultanların Şiirleri Şiirlerin Sultanları. İstanbul: Kapı Yayınları, 2012.
• Kalkandelen, Ayşe Hilal. “Yavuz Sultan Selim’in Şiirlerinde Hz. Peygamber”. Akademik Siyer Dergisi 4 (Haziran 2021), 17-31.
• Kapar, M. Ali. “Hz. Peygamber’in Güvenilirliği”, İstem 1 (Ocak 2003), 39-48.
• Kaplan, Sadettin. Sultanların Şiirleri Şiirin Sultanları. İstanbul: Saka Yayınları, 2005.
• Kütükoğlu, Bekir. “III. Murad”, Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi. 31/172-176. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Murâdî- Haz. Halil Ahmet Kırkkılıç, Murâdî Dîvânı (Sultan Üçüncü Murad). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2015.
• Özerden, Gülümser. Divan Şiirinde Servi (15-16. yüzyıllar), Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Sakaoğlu, Necdet. Bu Mülkün Sultanları. İstanbul: Oğlak Yayıncılık, 1999.
• Yeniterzi, Emine. “Na’t”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi 32, 436-437. İstanbul: DİA Yayınları, 2006.
• Yeniterzi, Emine. “Edebiyatımızda Hazret-i Peygamber’in İsimleri ve Harflere Dair”, Yüzakı 14, Nisan, 2006, 13-21.
• Yeniterzi, Emine, “Hulâsatü’l-hakâyık’ta Hz. Peygamber’in Üstün Özellikleri”, Uluslararası Hâce Muhammed Lutfî (Alvarlı Efe) Sempozyumu. Ed. Cengiz Gündoğdu. 2/393-405. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 25-26 Nisan 2013.