TOPLUMSAL HAFIZANIN KUTSAL MEKAN ÜZERİNDEN KURGULANIŞI: VEYSEL KARENİ TÜRBESİ ÜZERİNE BİR ALAN ARAŞTIRMASI

Yıl 2022, Sayı: 17, 193 - 204, 30.08.2022

Barış Günğen , Ali Selçuk

https://doi.org/10.51592/kulliyat.1137316

Öz

Genelde toplumların ve özelde inanç gruplarının geçmişten bugüne değin kutsallık atfettikleri mekanları ziyaret etme pratiğine sahip oldukları bilinen bir gerçektir. Bu davranışın temelinde, ekseriyetle manevi bir arayış, psikolojik bir rahatlama ve ruhsal yenilenme gibi süreçlerin etkili olduğu söylenebilir. Ziyaret olgusunun da en önemli sacayaklarından birisini oluşturan ve kutsallık atfedilen türbe mekânlarının ziyaretçilerin yoğun ilgisine mazhar olan yerler olduğu söylenebilir. Halk inancında kutsallık atfedilen türbeler, insanların dini, kültürel ve sosyal hayatlarını etkileyen yapılar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bir bütün olarak ziyaret fenomenin muhtevasına içkin olarak değerlendirebileceğimiz türbenin ziyaret edilmesi, kutsallığın deneyimlenmesi, ziyaretlerin ekseriyetle inanç grupları şeklinde olması gibi süreçlerin varlığı, toplumsal ve kültürel değerlerin taşıyıcısı konumunda bulunan hafızanın da varlığına işaret edici bir özelliktir. İnanışların, kültürlerin ve zihniyetlerin toplamından oluşan bir hafızanın kendi tezahürlerini bir yönüyle ve özellikle kutsal mekân üzerinden kurguladığını ve sürdürdüğünü söyleyebiliriz. Türbeler, toplumların sahip oldukları inanışların, kültürlerin ve zihniyetlerin somut olarak tecrübe edildiği ve bunun yansımalarını kendisinde barındıran en önemli yapılar olarak karşımıza çıkmaktadır. Hafızanın muhtevasını oluşturan unsurları –inanç, dil, mekan, ritüel, anlatı, gelenek, tarih – göz önüne aldığımızda, hafızanın inşasında ve yaşanmasında ciddi bir referans ya da nirengi noktasında duran bir mekanın hafızanın içeriklerini kendisinde taşıması ve koruması doğal bir durum olarak karşılanabilir. Bu çalışma, Siirt ili, Baykan İlçesi Ziyaret Beldesi’nde bulunan Veysel Kareni Türbesi örnekleminden hareketle bu türbe mekânına atfedilen kutsallık üzerinden toplumsal hafızanın inşasında ve sürekliliğinde mekânın rolünün ne olduğuna dair bir çerçeve sunma girişimidir. Toplumsal hafızanın inşasında önemli bir kavram ve yapı olan mekânın hangi noktalarda hafızanın oluşumuna ve sürdürülmesine imkân sunduğunun incelenmesini amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mekan, Hafıza, Kutsal

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

Makalenin yayınlanıp yayınlanmayacağından bağımsız olarak teşekkür ederim.

Kaynakça

• Assmann, Jan (2015). Kültürel Bellek (Çev: Ayşe Tekin), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Connerton, Paul (1999). Toplumlar Nasıl Anımsar (Çeviren: Alaadin Şenel). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Halbwachs, Maurice (2016). Hafızanın Toplumsal Çerçeveleri (Çev. Büşra Uçar), Ankara: Heretik Yayınları.
• Nora, P (2006). Hafıza Mekânları, (Çev. Mehmet Emin Özcan,) Ankara: Dost Kitabevi.
• Traverso, Enzo (2009).Geçmişi Kullanma Kılavuzu: Tarih, Bellek, Politika (Çev: Işık Ergüden),İstanbul: Versus Yayınları.