AHMED PAŞA DÎVÂNI’NDA ANADİLİ ZEVKİ

Yıl 2022, Sayı: 17, 119 - 134, 30.08.2022

Züleyha Hayal

https://doi.org/10.51592/kulliyat.1143859

Öz

Ahmed Paşa [ö.1496-97] XV. yüzyıl Türk edebiyatının önde gelen şahsiyetlerindendir. II. Murad [ö.1451], II. Mehmed [ö.1481] ve II. Bayezid [ö.1512]’in saltanat devirlerini görmüştür. Müderrislik, kazaskerlik, sancak beyliği, padişah musahipliği, vezirlik gibi vazifelerle devlet hizmetinde bulunmuştur. İstanbul’da ve Bursa’da edebî muhitin gelişmesinde önemli katkıları olmuştur. Dilde ve edebiyatta son derece geniş bir müktesebata sahip olan şâir, yaşadığı çağda Sultân-ı Şuarâ-yı Rûm diye anılmıştır. İlmiye sınıfından gelme, iyi eğitimli ve kültürlü biri olan Ahmed Paşa çok dilli bir şâirdi. Mülemma gazelleri ile Arapça ve Farsça şiirleri Dîvân’ında toplanmıştır. Bu makalede şâirin anadilindeki tercihleri ve tasarrufları incelendi. Bunlar kelime, deyim, atasözü türlerindeki söz varlığı, redif, kafiye gibi ahenk unsurları ve yineleme, diyalog gibi bazı söyleyiş özellikleri üzerinden değerlendirildi. Sunulan örneklerle anadilinin üsluba etkisi incelendi.

Anahtar Kelimeler

Ahmed Paşa, üslup, söz varlığı, Eski Anadolu Türkçesi

Kaynakça

• AḤMED PAŞA, Dīvān, (hzl.) Ali Nihad Tarlan (1966), İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı.
• AKSAN, Doğan (2004), Türkçenin Sözvarlığı, 3. Baskı, Ankara: Engin Yayınevi.
• AYVERDİ, İlhan (2010), Kubbealtı Lugatı, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
• COŞKUN, Menderes (2010), Sözün Büyüsü Edebî Sanatlar, 2. Baskı, İstanbul: Dergah Yayınları.
• DİLÇİN, Cem (2010), Fuzulî’nin Şiiri Üzerine İncelemeler, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• EYÜBOĞLU, E. Kemal (1973), On Üçüncü Yüzyıldan Günümüze Kadar Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler, 2 C., İstanbul: Doğan Kardeş Matbaacılık Sanayii.
• HATİBOĞLU, Vecihe (1981), Türk Dilinde İkileme, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• KEMİKLİ, Bilal (edt.) (2010), Bursalı Şair Ahmet Paşa ve Dönemi, Şair Ahmet Paşa Sempozyumu Tebliğleri, Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• ŞENTÜRK, Ahmet Atilla, A. Kartal (2011), Eski Türk Edebiyatı Tarihi, 5. Baskı, İstanbul: Dergah Yayınları.
• KUT, Günay (1989), “Ahmed Paşa, Bursalı”, Türkiye Diyanet ve İslam Ansiklopedisi, İstanbul.
• MACİT, Muhsin (2016), Divan Şiirinde Ahenk Unsurları, 3.Baskı, İstanbul: Kapı Yayınları.
• ÖZKAN, Mustafa (2009), Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, 3. Baskı, İstanbul:Filiz Kitabevi.
• SARAÇ, M. A. Yekta (2000), Klasik Edebiyat Bilgisi, Belagat, İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
• TARAMA SÖZLÜĞÜ (2009), XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesiyle Yazılmış Kitaplardan Toplanan Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü, I (A-B) 4. Baskı, II (C-D) 3. Baskı, III (E-İ) 3. Baskı, IV (K-N) 3. Baskı, V (O-T) 3. Baskı, VI (U-Z) 3. Baskı, VII (ekler), VIII (dizin) 3. Baskı, Ankara: Türk Dili Kurumu Yayınları.
• TULUM, Mertol (2011), 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TÜRK DİL KURUMU, Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, https://sozluk.gov.tr.