RUSÇUKLU MEHMET HAYRİ BEY VE BELAGAT İSİMLİ ESERİ

Yıl 2022, Sayı: 17, 1 - 19, 30.08.2022

Mehmet Akın

https://doi.org/10.51592/kulliyat.1144055

Öz

Rusçuklu Mehmet Hayri Bey, Osmanlının son dönemlerinde (1855-1909) yaşamış bir şair, yazar ve devlet adamıdır. Düzenli bir eğitim alan ve Osmanlının çeşitli vilayet ve sancaklarında memur olarak görev yapan yazar, İstanbul’da çıkardığı Süha dergisiyle yayın faaliyetlerine başlamıştır. İzmir ve Aydın’da basın-yayın faaliyetlerini sürdürmüştür. Özellikle eserlerinin önemli bir kısmını bu dönemde yazmıştır. Birkaç dil bilen Hayri Bey’in dokuz eseri bulunmaktadır. Belagat adlı eseri de lise ders kitabı olarak hazırlanmış seksen altı sayfalık bir ders kitabıdır. Mehmet Hayri Bey’in İzmir İdadisindeki ders notlarından oluşan eser 1890’da yayımlanmıştır. Kitapta konular fazla derine inilmeden otuz beş derse ayrılarak ele alınmıştır. Eserde belagatle ilgili konular meânî, beyân ve bedî ana bölümlerine ayrılarak anlatılmaktadır. Meânî bölümü diğer bölümlere göre uzundur. Eser, belagat konularını kısa, anlaşılır bir şekilde izah etmektedir. Klasik belagat anlayışının hâkim olduğu eser için Hayri Bey, ehil kişiler tarafından okutulduğunda belagati hakkıyla öğreteceğini söylemiştir. Eserin sonunda noktalama işaretleriyle ilgili bir bölüm bulunması önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Rusçuklu Mehmet Hayri Bey, Belagat, Meânî, Beyân, Bedî.

Kaynakça

• Afyoncu, Erhan (2004). Sorularla Osmanlı İmparatorluğu I. İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Akalın, Şükrü Haluk (2002). “Atatürk Dönemi Türkçe ve Türk Dil Kurumu”. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, (607): ss.1-58.
• Banarlı, Nihat Sami (2004). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi II. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Çaldak, Süleyman (2004). “Belagat”. Felsefe Ansiklopedisi. C.II. İstanbul: Etik Yayınları.
• Gökhan, İlyas (2011). Başlangıçtan Kurtuluş Harbine Kadar Maraş Tarihi. Kahramanmaraş: UKDE.
• Huyugüzel, Ömer Faruk (2000). İzmir Fikir ve Sanat Adamları. İzmir: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Parmaksız, Esma (2008). II. Abdülhamid Dönemi Eğitim Sistemi, Eğitim Yapıları ve Askerî Rüşdiyeler. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Koyuncu, Fatih (2015). “Son Dönem Osmanlı Âlim ve Ediplerinden Rusçuklu Mehmet Hayri ve Siyer-i Fârûk İsimli Eseri”. Turkish Studies. 10 (16): ss. 897-922.
• Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı. DH SAID 00002 00366. s.730-731.
• Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı. DH SAID 00080 00088. s.173-174.
• Pakalın, Mehmet Zeki(1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü I. II. III. İstanbul Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Pekgirgin, Orhan (1968). EGELİ (Münir Hayri), İstanbul Ansiklopedisi, C. 9. İstanbul: Koçu Yayınları.
• Rusçuklu M. Hayri (1882) Süha, İstanbul: Mahmut Bey Matbaası.
• Rusçuklu M. Hayri (1890). Belagat. İzmir: Aydın Vilayet Matbaası.
• Rusçuklu M. Hayri (1886). Hediyetü’l-İhvân. İzmir: Aydın Vilayet Matbaası.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (1997). 19’uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitapevi.
• Topçuoğlu, Hayriye (2003). “Cumhuriyet Öncesinde Yazılmış Ders Kitaplarında Dil ve Edebiyat Öğretimine İlişkin Görüşler ve Uygulamalar” TÜBAR, (13): ss.373-406.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (2010). TBMM Albümü 1920-2010 I. Ankara: TBMM Basın ve Halk ile İlişkiler Müdürlüğü Yayınları.
• Uyan, Ömer (2018b). “Mihalicî Mustafa Efendi’nin Zübdetü’l-Beyân İsimli Belagat Kitabı (Tahlil-Metin)”, Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 4 (2), 473-522.
• Yetiş, Kazım (1997). “Hâlit Ziya Uşaklıgil’in Bilinmeyen Bir Eseri”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı dergisi, 27 (0): ss. 321-329.
• Yücebaş, Hilmi (1984). Şair Eşref Bütün Şiirleri ve 80 Yıllık Hatıraları. İstanbul. Dilek Yayınevi.