KUR'ÂN-I KERİM'DEN DİVAN ŞİİRİNE YANSIYAN YORUMLAR

Yıl 2024, Sayı: 22 (Prof. Dr. Hasan KAVRUK Armağan Sayısı), 185 - 196, 29.03.2024

Halil İbrahim Haksever

https://doi.org/10.51592/kulliyat.1406478

Cited By: 1

Öz

Divan şiiri edebiyat tarihimizde İslâm dini etkisinin en çok görüldüğü dönemin ürünüdür. Bu dönemin şairleri Kur’an ayetlerinden, Hz. Peygamber’in hadislerinden ve bunlardan neşet eden dinî ilimlerden öğrenip anladıklarını şiirlerinde yansıtmaya çalışmışlardır. Edebî metinlerde görülen dinî bilgiler öğretici amaçla da sanat amacıyla da ele alınmış, şairin ihtiyacı kadar kullanılmıştır. Klasik Türk şiiri dikkatle incelenirse, ayet ve hadislerden alınıp yorumlanarak sanatın diline aktarılan bilgilere, dinî konu ve meselelere işarette bulunan ifadelere sıkça rastlanır. İslâm’a ait çeşitli bilgi, düşünce ve duygular şairlerin zihin ve anlayış süzgecinden geçtiği şekliyle metinlere yansımıştır. Şairler öğrendikleri dinî bilgileri içinde yaşadıkları kültürün geleneğine uygun olarak anlamışlar, ilim-sanat erbabının ve halk kitlelerinin kabulüne mazhar olacak şekilde yansıtmışlardır. Daha çok tasavvufî düşünceyle yoğrulan halkın din idraki, aynı düşünceyle yetişen divan şairinin sunduğu dinî anlayışa uzak değildir. Divan şiirinde tasvir edilen kâmil insan tipi ve benimsenen hayat tarzı, onların dinî kaynaklardan öğrendikleri bilgilerle uyumludur. Unutulmamalıdır ki, şairler kendi anlayış ve yorumlarını edebiyatın dil ve estetik kaidelerine bağlı kalarak ve çeşitli edebî sanatları kullanarak dile getirmişlerdir.
Makalede din-sanat ilişkisinden hareketle klasik şiirimizin Kur’an ile irtibatı, şiir metinlerinde ayetlere nasıl telmihlerde bulunulduğu, ayetlerin gazel ağırlıklı şiire nasıl bir yorumla yansıdığı gibi hususlar üzerinde durulacak; hakikati düz ve yalın bir ifade şekliyle değil, şiir dili öyle gerektirdiği için “farklı söyleme” örnekleri sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Divan Şiiri, Kur’an, Telmih, Yorum.

Kaynakça

• Akün, Ömer Faruk (1994). “Divan Edebiyatı”. İslam Ansiklopedisi. C. 9. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 389-427.
• Akyüz, Kenan (1990). Fuzulî Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ayan, Hüseyin (2015). Nesimî Divanı, Ankara: TDK Yayınları.
• Ayvazoğlu, Beşir (2000). “İlmü’l-cemâl”. İslam Ansiklopedisi. C. 22. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 146-148.
• Ayvazoğlu, Beşir (1989). İslam Estetiği ve İnsan. İstanbul: Çağ Yayınları.
• Banarlı, Nihat Sami (1971). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi. C. 1. İstanbul: MEB Yayınları.
• Ceyhan, Semih (2011). “Tecellî”. İslam Ansiklopedisi. C. 40. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 241-243.
• Çağrıcı, Mustafa (1988). “Âhenk”. İslam Ansiklopedisi. C. 1. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 515-524.
• Çavuşoğlu, Mehmet (1986). Divan Şiiri, Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri). Ankara: TDK Yayınları.
• Durmuş, İsmail (2010) “Şiir” (Arap Şiiri). İslam Ansiklopedisi. C. 39. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 144-161.
• Gibb, E.J.W. (2011). Osmanlı Şiirinin Sultanları. çev. Ali Çavuşoğlu. Ankara: Laçin Yayınları.
• Holbrook, Victoria (1999). “Alegorinin Ölümü Hüsn ü Aşkın Özgünlüğü”. Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler. ed. Mehmet Kalpaklı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• İsmail Farukî-Lamia Farukî (1991). İslam Kültür Atlası (çev. M. O. Kibaroğlu - Z .Kibaroğlu), İstanbul: İnkılap Yayınları.
• Kavruk, Hasan (2001). Şeyhulislam Yahya Divanı. Ankara: MEB Yayınları.
• Koç, Turan (2009). İslam Estetiği. İstanbul: İsam Yayınları.
• Köprülü, Fuat (1989). Türk Edebiyatı Araştırmaları. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Kur’ân-ı Kerîm ve Türkçe Anlamı (1972). Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Kurnaz, Cemal (1997). Türküden Gazele. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Küçük, Sabahattin (2015). Baki Divanı, Ankara: TDK Yayınları.
• Okay, M. Orhan (1994). “Edebiyat”. İslam Ansiklopedisi. C. 10. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 395-397.
• Okay, M. Orhan- Kahraman, Alim (2010). “Şiir” (Türk Edebiyatı). İslam Ansiklopedisi. C. 39. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 144-161.
• Okçu, Naci (1993). Şeyh Galib Divanı I. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Okuyucu, Cihan (2004). Divan Edebiyatı Estetiği. İstanbul: LM Yayınları.
• Özel, Ahmet (2002). “Kıble”, İslam Ansiklopedisi. C. 25. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 364-370.
• Paçacı, Mehmet (2002). “Kur’an”. İslam Ansiklopedisi. C. 26. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 383-422. Pala, İskender (1989). “Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü”. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tarlan, Ali Nihat (1992). Necati Divanı. İstanbul: Akçağ Yayınları.
• Uludağ, Süleyman (1991). “Aşk”. İslam Ansiklopedisi. C. 4. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 11-21.