BÂKÎ’YE YAZILAN BİR NAZİRE VUKÛFÎ’NİN “KULAK ÇEKER” REDİFLİ ŞİİRİ

Yıl 2024, Sayı: 22 (Prof. Dr. Hasan KAVRUK Armağan Sayısı), 421 - 444, 29.03.2024

İpek Taşdemir

https://doi.org/10.51592/kulliyat.1414440

Öz

Redif, Türk edebiyatında en eski ve vazgeçilmez ses ögesidir. Türk şiir geleneğinde başlangıçtan günümüze kadarki süreçte şairlerin en önemli ahenk malzemelerinden biri redif olmuştur. Öyle ki bazen redif, tek başına şiirin anlam çerçevesini belirlemiştir. Bu durum, özellikle Divan şairleri tarafından yazılan kaside ve gazellerde sıkça görülmektedir. Örneğin, Divan şiirinde belli bir redif temel alınarak yazılan bazı kaside ve gazeller, yazıldıkları redifle isimlendirilmiştir. Hatta bazı özel redifler, şairler tarafından çok beğenilmiş, gerek çağdaşları gerek halefleri tarafından aynı redif çerçevesinde bu şiirlere nazireler yazılmıştır. Divan şiirinin önde gelen şairlerinden Bâkî’nin şiirlerinin nazire geleneği çerçevesinde pek çok şaire ilham verdiği bilinmektedir. Bâkî’nin “kulak çeker” redifi de bu geleneği yansıtan güzel örneklerden biridir. Bu redif Divan şairleri tarafından çok sevilmiş; Ulvî, Nev’î, Tâlib gibi usta şairler bu redifte nazireler kaleme almıştır. Bâkî’nin çağdaşı olan XVI. yy. Divan şairlerinden Vukûfî’nin “kulak çeker” redifli şiiri de Bâkî’nin şiirine yazılan nazirelerden biridir. Bu çalışmada, Vukûfî’nin hayatı ve edebi şahsiyeti tanıtılarak “kulak çeker” redifli şiiri, muhteva ve biçim yönünden incelenecek ve nazire geleneği kapsamında Bâkî’nin şiiri ile karşılaştırılacaktır

Anahtar Kelimeler

vukufi, baki, kulak çekmek, deyim, nazire

Kaynakça

• Abbasoğulları, G. (2021). “Bazı Mimarî Yapılar ve Tamamlayıcı Öğelerin 16. Yüzyıl Osmanlı Şiirine Yansımaları”. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (3), 685-702.
• Açıkgöz, C. (2017). “Türk Şiirinde Dalgıç”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6(2), 894-924.
• Akdoğan, B. (2013). “Çeşitli Yönleriyle Ezânlarımız”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18(29), 9-63.
• Aksoy, Ö.A. (1984). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. c.1. 4. Ankara: TDK Yay.
• Aksoyak, İ. H. (2014, Temmuz). “Vukûfî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/vukufi-pir-muhammed, (Erişim 29 Kasım 2023).
• Alagöz Hocaoğlu, K. (2017). “Osmanlı Edebî Metinlerine Kulak Vermek: Kulak Etrafında Oluşan Benzetme ve Söyleyişler”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 5(62), 390-399.
• AND, M. (2012). Minyatürlerle Osmanlı-İslȃm Mitologyası. İstanbul: Yapı Kredi Yay. Arslan Dinçer S. (2017). Nev’î Divanı Sözlüğü (Bağlamsal Dizin ve İşlevsel Sözlük) [Yayımlanmamış Doktora Tezi].
• Selçuk, B. (2017). “Klasik Şiir Dilinin Söyleyiş Temelli Ritmik Yapısı Üzerine”. IX. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildiri Kitabı, İnönü Üniversitesi. Malatya, 668-679.
• Şahin, K. Ş. (2022). Mitik, Folklorik ve Doğal Bir Unsur Olarak Kurşunun Klasik Türk Şiirindeki Yansımaları. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 289-306.
• Şentürk, A. A (1994). “"Osmanlı Edebiyatında Felekler, Seyyareler, Sabiteler”. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi. 131-179.
• Şekil 5, İpşirli, Mehmet (2015). “Osmanlı İstanbul’unda Geleneksel Eğitim ve Ulema”, Büyük İstanbul Tarihi, c.9, s. 43. https://istanbultarihi.ist/331-osmanli-istanbulunda-geleneksel-egitim-ve-ulema, (Erişim Tarihi: 13.06.2023).
• Şekil 6, Gökdaş, Yakup (2015). “Ahvȃl-I Kıyȃmet Yazmalarında Kıyamet Öncesini Konu Edinen Minyatürler”, Atatürk Üniveristesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi Journal Of The Fine Arts Institute (Gsed), 34, s. 196-218.
• Şekil 7, “İstanbul ve Ezan”, (27.06.2023). Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, (haz.) Mustafa İsmet Uzun, 2015, c. 5, s. 375. https://istanbultarihi.ist/180-istanbul-ve-ezan.
• Şekil 8, Saygun S. & Gören İ. (2015). “Su Ürünleri Üretiminde Alternatif Tür Denizkulağı (Abalon) Yetiştiriciliği ve Türkiye’deki Olanakları”. Ordu Üniv. Bil. Tek. Dergisi, Ordu Univ. J. Sci. Tech., 5(1), s. 9-28.