ADI VE MÜELLİFİ KARIŞTIRILAN BİR ESER ÜZERİNE: RÂZ-NÂME Mİ, SA’D-NÂME Mİ? İBRAHİM GÜLŞENÎ’NİN Mİ, GÜLŞENÎ-İ SARUHANİ’NİN Mİ?

Yıl 2024, Sayı: 24 (Ağustos 2024), 25 - 64, 02.09.2024

Mustafa Erdoğan , Emre Töre

https://doi.org/10.51592/kulliyat.1517114

Öz

Eski Türk Edebiyatı araştırmalarının en zor yanlarından biri yazma eserlerdeki ortak mahlaslı müelliflerin karıştırılması
ve buna bağlı olarak da müellif eser eşleştirilmelerinde ortaya çıkan belirsizlikler veya hatalı tespitlerdir. Bu çalışmada
Râz-nâme/Sa’d-nâme adlı eserin adının hangisi olduğu, eserin İbrahim Gülşenî’ye mi yoksa Gülşenî-i Sarûhânî’ye mi
ait olduğu sorusuna cevap aranmaktadır.
İbrahim Gülşenî 16. yüzyılda Anadolu’da doğmuş, İran ve Mısır coğrafyasında yaşamış mutasavvıf bir şairdir. Gülşenîi
Sarûhânî de aynı dönemde İran coğrafyasında doğup Anadolu’da yaşamış, tasavvufî şiirleri ile öne çıkmış bir şairdir.
Döneme tanıklık eden kaynaklarda bahsi geçen Gülşenîlerin eserlerinden ayrıntılı bir şekilde bahsedilmez. Ayrıca ortak
mahlas nedeni ile kaynaklarda belirtilmeyen eserlerinin günümüz araştırmacıları tarafından karıştırılması muhtemeldir.
Şâirlerin yaşadığı dönem kaynaklarının hiçbirisinde Râz-nâme ya da Sa’d-nâme adlı bir eserin olduğundan
bahsedilmemektedir. Son zamanlarda yapılan bilimsel çalışmalarda kütüphanelerdeki nüshalardan yola çıkılarak bu
eserlerin varlığından söz edilmektedir.
Bu kapsamda öncelikle bahsi geçen iki müellif hakkında, akabinde Râz-nâme ve Sâd-nâme adlarıyla anılan eserler
hakkında bilgi verilmiştir. Eserlerin genel özellikleri incelendikten sonra karşılaştırmalar yapılarak adının ne olduğuna
ve hangi müellife ait olabileceğine ilişkin tespitler ortaya konulmuştur. Ayrıca bu çalışmanın sonunda, Râz-nâme olarak
neşredilen çalışmalarda yer almayan ve Sa’d-nâme adlı nüshada tespit edilen üç yüz yirmi beş beyitlik kısma yer
verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İbrahim Gülşenî, Gülşenî-i Sarûhânî, Râz-nâme, Sa’d-nâme

Destekleyen Kurum

Yoktur.

Teşekkür

Yoktur.

Kaynakça

• Akay, M. (1996). İbrahim Gülşenî’nin Dîvânı metin-dil hususiyetleri-sözlük. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Aksoy, H. (1996). Gülşenî-i Sarûhânî, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 14, İstanbul: TDV Yayınları. (https://islamansiklopedisi.org.tr/gulseni-i-saruhani)
• Avçin, M. (2021). İbrahim Gülşenî’nin Divanı, Doktora Tezi. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi. Bursalı Mehmed Tahir (2016). Osmanlı Müellifleri 1. Haz. Yekta Saraç. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları.
• Çalka, M.S. (2017). İbrahim Gülşenî ve Kıdemnâme adlı tasavvufî mesnevisi, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 59/119-154.
• Dölek, A. (2002). Hadisler Işında Haset Hastalığı ve Psikoterapi, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4/39-82.
• Ebrahim Ferzan (1980). Gülşenî-i Sarûhânî: Hayatı, Divanı, Râznâmesi. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Gelibolulu Âlî b. Ahmed (1994). Künhü’l-Ahbar’ın tezkire kısmı, Haz. Mustafa İsen, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Gülşenî (yazma). Sa’d-nâme, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Taksim Atatürk Kitaplığı, OE_Yz_000605/01. Kavaklıyazı, A. ve Küçükballı F.N. (2021). Gönlün Halleri İbrahim Gülşenî’nin Makâmât-ı İlâhî’si, Konya: Palet Yayınları.
• Konur, H. (1998). İbrâhim Gülşenî, (hayatı, eserleri, görüşleri). Doktora Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi. Kulat, Ö. (2010). Gülşeni Saruhani Divanı ve tahlili. Yüksek Lisans Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi.
• Latîfî (2018). Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ, Haz. Rıdvan Canım. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Macit, M. (2015). İbrahim Gülşenî, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ibrahim-gulseni. (ET: 06.04.2024)
• Muhyî-i Gülşenî (2014). Menâkıb-ı İbrâhim-i Gülşenî. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Musayeva, A. (2006). Şeyx İbrahîm Gülşǝni Bǝrdǝ’i Divan, Bakü: Avrasya Pres.
• Şemseddin Sami (H. 1317). Kâmûs-ı Türkî, İstanbul: İkdam Matbaası.
• Turan, S. (2013). Gülşenî (Saruhanî), Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/gulseni-saruhani (ET: 06.04.2024)
• Yazıcı, T. (1951), Şeyh İbrahîm-i Gülşenî, hayatı, eserleri ve tarikatı. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi. Yıldırımer, M. (2007). 15. yüzyıl şâirlerinden Gülşenî-i Sarûhânî’nin Râz-nâme (Makâlât-ı Gülşenî) adlı eserinin tenkitli metni. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.