TOPKAPI SARAYI MÜZESİ KÜTÜPHANESİ, REVAN 741’DEKİ SULTAN II. OSMAN (FÂRİSÎ) DÎVÂNI’NIN BEZEMELERİ

Yıl 2024, Sayı: 24 (Ağustos 2024), 117 - 127, 02.09.2024

Gülnur Duran

https://doi.org/10.51592/kulliyat.1519576

Öz

Dîvânlar, mesnevîler ve hamseler gibi en zengin tezhipli el yazması edebî eserlerin başında gelmektedir. Osmanlı padişahlarının İslam kültür ve edebiyatını çok iyi bildikleri ve pek çoğunun da şair olduğu bilinmektedir. Sultan II. Osman (d.1604-ö.1622) dîvân sahibi şair Osmanlı Sultanlarından biri olup, şiirlerinde Fârisî mahlasını kullanmıştır. Genç yaşta vefat eden Sultan'ın şiirleri yüksek bir edebî gücü yansıtmaktadır ve dili sadedir. Fârisî Dîvânı’nın bilinen üç nüshası vardır. Her üç nüsha da kaleme alındıkları devrin tezhip özelliklerini taşımaktadır. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Revan 741’de kayıtlı olan 107 varaklı nüsha, en çok bilinen nüshadır. İlk 15 varağı yazılı ve tezhiplidir, geri kalan 92 varakda yazı sahaları boş bırakılmış, sayfa kenarlarındaki bezemeler devam ettirilmiştir. Dîvânlarda şiirlerin düz veya mâil satırlı yazılıyor olması, farklı sütun ve satır sayılarına bağlı olarak yapılan sayfa düzenlemeleri tezhipli kısımları meydana getiren unsurlar arasında yer almaktadır. Kitabın kabı, zahriyesi, serlevhası, ana başlıklar, ara başlıklar, koltuklar, satır ve sütun araları, kenarsuları ve hâtime sayfası dîvânlardaki müzehhep sahalardır.
Bu makalede, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Revan 741’de kayıtlı olan Fârisî’nin şiirlerinin toplandığı Dîvân nüshasının tezhibi motif, desen, renk, üslûp özellikleri ve sayfa düzeni açısından incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Sultan II.Osman, Farisi, El Yazması Kitap, Divan, Tezhip

Kaynakça

• (2007). Ali Emîrî Efendi ve Dünyası. ed. Ekrem Işın. İstanbul: Pera Müzesi Yay.
• Derman, Çiçek (2002). "Türk Tezhip Sanatının Asırlar İçinde Değişimi", Türkler: Geleneksel Sanatlar. C.12. Ankara: Yeni Türkiye Yay. 289-299.
• Emecen, Ferudun (2007). "Osman II". İslâm Ansiklopedisi. C.33. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 453-456.
• Erdemir, Avni (2018). "Sultan II. Osman (Fârisî) ve Dîvânçesi". Dîvân Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 21:161-234.
• Karatay, Fehmi Edhem (1961). Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu. C.2. İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Yay.
• Kut, Günay (2000). "Payitaht İstanbul’un Sultan Şairleri (Seyf ve’l Kalem Sahipleri)". İlmî Araştırmalar 9:161-78.
• Tanındı, Zeren (2019). Yazıda Ahenk ve Renk, Sadberk Hanım Müzesi Koleksiyonundan Sanatlı Kitaplar, Belgeler ve Hüsn-i Hatlar 1. İstanbul: Sadberk Hanım Müzesi Yay.
• Tanındı, Zeren (2009). “Başlangıcından Osmanlıya Tezhip Sanatı”. Hat ve Tezhip Sanatı. ed. Ali Rıza Özcan. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. 243-281.
• Tanındı, Zeren (2004). “Kitap ve Tezhibi”. Osmanlı Uygarlığı 2. yay. hzl. Halil İnalcık ve Günsel Renda. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. 865-891.