OSMAN NEVRES VE VELİNİMETİ ALİ RIZA PAŞA ARASINDA SEYREDEN BİR GAZELİN ŞERHİ

Yıl 2024, Sayı: 25 (Aralık 2024), 1 - 19, 26.12.2024

Lütfi Alıcı

https://doi.org/10.51592/kulliyat.1544739

Öz

XIX. asır divan şairlerinden Osman Nevres Efendi evvela Bağdat ve Şam Valisi Ali Paşa’nın himayesinde talim ve terbiye görmüştür. Tahsilinin ardından kitabet hizmetiyle uzun yıllar Bağdat, Şam ve Diyarbakır’da bulunmuştur. Nevres’in hem mensur hem de manzum eserleri vardır. Kitabet mesleği gereği nesirleri resmî edaya sahiptir. Şair, eski şiirin hazan mevsimini yaşadığı bir devirde taşrada geleneği sürdürmeye çalışmıştır. Herhangi bir edebî topluluğa dâhil olmamıştır. Şiir vadisinde daha çok dost ve şiir meclisleri ile bazı Encümen-i Şu’arâ şairlerinden istifade etmiştir. Bir şair olarak Nevres, Encümen-i Şu’arâ topluluğuna yakın eski tarzda şiirler yazmıştır. Şairin en önemli manzum eseri divanıdır. Divanında oldukça güzel gazel, şarkı ve methiyeleri bulunmaktadır. Ömrü gurbette İstanbul hasretiyle geçen şairin şiirlerine o yıllarda yaşadığı gariplik ve gurbet duygusu ile vatan hasreti yansımıştır. Nevres’in şiirlerine daha çok âşıkane ve rindane bir eda hâkimdir. Şairin bu hususiyetleri taşıyan gazellerinden birisi döneminde “devr-i lâ’linde” adıyla anılan gazelidir. Bu gazel aidiyet bakımından edebî tartışmalara konu olmuştur. Bu makale söz konusu meşhur gazelin Osman Nevres Efendi ve velinimeti şair Laz Ali Paşa arasındaki sergüzeştini ve şerhini konu almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk şiiri, Osman Nevres, Ali Rıza Paşa, gazel, şerh.

Kaynakça

• Akkuş, Metin (1993). Nef’î Dîvânı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Çağrıcı, Mustafa (2020). “Müdâhene”. TDVİA. C 31. Ankara: TDV Yayınları. 458-459.
• Çağrıcı, Mustafa (2020). “Müdârâ”. TDVİA. C 31. Ankara: TDV Yayınları. 459-460.
• Çeçen, Mehmet Korkut (2016). “XVII. Yüzyıl Şairlerinden Sabrî’nin Aşk Anlayışı” Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi [Journal of Academic Literature], Prof. Dr. Mine Mengi Özel Sayısı. S 5: 204-208.
• Çeltik, Halil (2010). “Âşığın Trajik İkilemi: Vuslat ve Ayrılık”. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 5(3): 135-145.
• Doğan, Muhammet Nur (2012). “Divan Şiirinde “Şarap” Metaforları”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. 38( 38). 68-86. Erünsal, İsmail E. (2018). Tâcî-zâde Ca‘fer Çelebi Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr [erişim tarihi:05.06.2024].
• http://lugatim.com [erişim tarihi: 08.05.2024]. https://kuran.diyanet.gov.tr [erişim tarihi: 09.07.2024]. https://sozluk.gov.tr [erişim tarihi: 08.05.2024]. https://teis.yesevi.edu.tr [erişim tarihi: 29.07.2024]. https://tr.glosbe.com [erişim tarihi: 23.07.2024]. https://www.luggat.com [erişim tarihi: 28.05.2024]. https://www.semazen.net [erişim tarihi: 08.05.2024].
• İnal, İbnü’l-Emin Kemâl (2000). Son Asır Türk Şairleri. haz. Hidayet Özcan. C III. Ankara: AKM Yayınları.
• İpekten, Haluk (1989). Enderunlu Vâsıf Hayatı-Kişiliği ve Şiirlerinden Seçmeler. Ankara: KB Yayınları.
• İsen, Mustafa (1992). “Beytülahzân”. TDVİA. C 6. İstanbul: TDV Yayınları.
• Kastamonulu Seyyid Hafız Ahmed Mahir, (2012). Hikem-i Atâiyye Şerhi. haz. Tahir Galip Seratlı. İstanbul: Sufi Kitap.
• Kaya Bayram Ali (2013). “Nevres, Osmân Nevres”. https://teis.yesevi.edu.tr. [erişim tarihi: 29.07.2024]. Kaya, Bayram Ali (2017). Osman Nevres Dîvânı. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Kerman, Zeynep (1990). Türk Klasikleri Sergüzeşt Sami Paşazade Sezai. İstanbul: MEB Yayınları.
• Kurnaz, Cemal (1996). “Gönül”. TDVİA. C 14. İstanbul: TDV Yayınları. 150-152.
• Küçükaşcı, (2013). “Yüzük”. TDVİA. C 44. İstanbul: TDV Yayınları. 55-57.
• Sak, Vesile Albayrak (2022). “Yunus’a Göre “Pişmek”. Anadolu’nun İrfan Çağı (13-14. Yüzyıllar) Dil, Tarih, Sanat ve Edebiyat Araştırmaları. Konya: SÜ TAE Yayınları.
• Seratlı, Tahir Galip (2012). Kastamonulu Seyyid Hafız Ahmed Mahir Hikem-i Atâiyye Şerhi. İstanbul: Sufi Kitap.
• Tarlan, Ali Nihad (1948). Şiir Mecmualarında XVI. ve XVII. Asır Divan Şiiri Ulvî-Meâlî-Nihânî-Feyzî-Kâtibî. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Tarlan, Ali Nihat (1945). Hayâlî Bey Dîvânı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Tarlan, Ali Nihat (1967). Zâtî Divanı. C I. İstanbul: İÜEF Yayınları.
• Tarlan, Ali Nihat (1992). Ahmet Paşa Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Timurtaş, Faruk Kadri (1980). Tarihi Türkiye Türkçesi Araştırmaları II Osmanlı Türkçesi Metinleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Topaloğlu, Bekir (1993). “Cennetin İsimleri”. TDVİA. C 7. İstanbul: TDV Yayınları. 376-386.
• Tulum, Mertol; Tanyeri M. Ali (1977). Nev’î Divan Tenkidli Basım. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Turan, Muhittin (2019). “XIV ve XV. Yüzyıl Divanlarında “Koku” Kavramı Etrafında Oluşan Benzetme ve Hayal Dünyalarına Bir Bakış”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (SUTAD). Nisan (45): 251-272.