NEF’Î’NİN TÜRKÇE DİVAN’INDA HZ. YUSUF’A DAİR BAZI TASAVVURLAR

Yıl 2025, Sayı: 27 (Ağustos 2025), 121 - 129, 31.08.2025

Beyhan Kesik

Öz

Türklerin Müslümanlığı kabulünden itibaren İslami mefhumlar sanata ve edebiyata dâhil edilmiştir. Bilhassa klasik edebiyat metinlerinde kendini gösteren dinî muhteva, zamanla gelişim göstermiş ve İslam dininde bahsi geçen ayetler, hadisler, tefsirler, menkıbeler, tasavvuf, İslam tarihi ve peygamber kıssaları klasik Türk edebiyatının başlıca konuları hâline gelmiştir.
Klasik Türk edebiyatının oluşumunda ve gelişiminde etkili olan peygamber kıssalarının temel kaynağı Kur’an-ı Kerim’dir. Şairler, Kur’an’da adı geçen peygamberleri belli hususiyetleri bakımından şiirlerinde malzeme olarak kullanmışlardır. Bu peygamberlerden biri de Hz. Yusuf’tur. Kutsal kitapta ismi açıkça zikredilen, hatta adına sure nazil olan Hz. Yusuf, Yüce Allah’ın buyurduğu üzere “kıssaların en güzeli”ne mazhar olmuş bir peygamberdir. O; Yakup peygamberin oğlu olması, kardeşleri tarafından kuyuya atılması, köle pazarında satılması, güzelliği, Züleyha ile olan ilişkisi, zindana atılması, rüya yorumlaması, Mısır’a sultan olması gibi çeşitli hadiseleri sebebiyle edebî metinlere konu olmuştur. Şairler kimi zaman sevgilinin güzelliğinden söz ederken onu Hz. Yusuf ile mukayese etmişler kimi zaman ise gönül Mısrı’nın/ülkesinin padişahı oldukları için kendilerini Hz. Yusuf olarak tahayyül etmişlerdir. Gazel veya kaside gibi manzumelerin yanı sıra Hz. Yusuf için ayrıca Yusuf u Züleyha mesnevilerini de kaleme almışlardır.
Manzumelerinde Hz. Yusuf’un hadiselerinden istifade eden divan şairlerinden biri de Nef’î’dir. Bu çalışmada 17. yüzyıl şairlerinden Erzurumlu Nef’î’nin Dîvan’ında Hz. Yusuf’un hangi bağlamlarda ele alındığı işlenecek ve şairin dünyasında Yusuf peygamberin yeri ve önemi üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yusuf , klasik Türk edebiyatı , tasavvur , Nef’î , Divan.

Etik Beyan

Etik ihlal olmadığını beyan ederim.

Kaynakça

• Aydemir, Abdullah (1996). İslâmî Kaynaklara Göre Peygamberler. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Güler, Zülfü (2006). Divan Şiirinde Peygamber Hikâyelerine Telmihler. Malatya: Uğurel Matbaası.
• Karahan, Leyla (1985). Erzurumlu Mustafa Darir Kıssa-i Yûsuf (Yûsuf u Züleyhâ). Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Kesik, Beyhan (2008). “Figanî Divançesi’nde Peygamber Kıssalarına Telmihler”. Türkoloji Kültürü, 1(2): 107-123.
• Köksal, M. Asım (2014). Peygamberler Tarihi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Okuyucu, Cihan (2004). Divan Edebiyatı Estetiği. İstanbul: L&M Kitaplığı.
• Öztürk, Zehra (2013). “Züleyha”. İslâm Ansiklopedisi. C. 44. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Topaloğlu, Bekir (2013). “Yûsuf Sûresi”. İslâm Ansiklopedisi. C. 44. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 28-44.
• Türkdoğan, Melike Gökcan (2011). Klasik Türk Edebiyatında Yusuf u Züleyha Mesnevileri Üzerine Mukayeseli Bir Çalışma. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10695,klasik-turk-edebiyatinda-yusuf-u-zuleyha-mesnevileripdf.pdf?0 [erişim tarihi: 20.04. 2025].
• Yıldız, Ayşe. "Yûsuf u Züleyhâ (Hamdî)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/yusuf-u-zuleyha-hamdi [erişim tarihi: 19. 04. 2025].