ŞEYYÂD HAMZA’NIN YȖSUF U ZELÎHÂ’SINDA ALLAH TASAVVURU

Yıl 2025, Sayı: 27 (Ağustos 2025), 61 - 76, 31.08.2025

Abdulsamet Demirbağ

Öz

Türk edebiyatında Hz. Yûsuf ile Zelîhâ’nın hayatını anlatan birçok eser kaleme alınmıştır. Bu eserlerden biri de 14. yüzyıl şairlerinden Şeyyâd Hamza’nın yazdığı Yûsuf u Zelîhâ adlı mesnevisidir. Bu eser sade bir dil ve akıcı üslupla yazılmış, eserde hem Hz. Yûsuf’un hayatına hem de dinî birçok kavram ve unsura yer verilmiştir. Bunlardan biri de kâinatın yaratıcısı Allah Teâlâ’dır. Allah’ın birçok vasfı ve isminin bu eserde geçmesi, yapılan çalışmanın bu çerçevede oluşmasına vesile olmuştur. Çalışmada bilhassa Allah’ın merhameti, cömertliği, kudreti, rezzâk oluşu, kuluna yardım etmesi gibi birçok vasfı farklı başlıklar hâlinde ele alınmıştır. Böylece kâinatın yaratıcısı olan Allah’ın birçok isim ve sıfatı bu çalışmayla ortaya konmuş, O’nun yüceliği ve zenginliği farklı açılardan değerlendirilmiştir. Bunun yanında Allah’ın tövbeleri kabul etmesi, acizlere sığınak olması ve kulunun ihtiyacına cevap vermesi gibi hususlar da eserde işlenmiştir. Mesnevide Allah, daha çok Tanrı ve Çalab gibi Türkçe isimlerle anılmıştır. Bu husus Türkçenin 14. yüzyılda yazılan eserler üzerindeki etkisini göstermesi açısından da önemlidir. Öte taraftan eserde Allah için Gufrân, Sübhân, Rahmân, Kadîr gibi isimler daha az tercih edilmiştir. Bu çalışmada Şeyyâd Hamza’nın Yûsuf u Zelîhâ mesnevisi baştan sona taranmış, Allah tasavvurunun nasıl ele alındığına bakılmıştır. Konuyla ilgili tespit edilen beyitler kategorize edilerek başlıklar oluşturulmuş, eserden seçilen beyitler bu bağlamda anlama dayalı şerh metoduyla yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mesnevi , Şeyyâd Hamza , Yûsuf u Zelîhâ , Allah , Tasavvur.

Teşekkür

Teşekkür ederim.

Kaynakça

• Banarlı, Nihat Sami (1983). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: MEB Yay.
• Devellioğlu, Ferit (2011). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yay. DİA (1989). “Allah.” TDV İslam Ansiklopedisi. C. 2. İstanbul: TDV Yay. 499.
• Dilçin, Cem (2018). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: TDK Yay.
• Gürbüz, Mehmet (2022). Şeyyâd Hamza. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/%20madde-detay/seyyad-hamza [erişim tarihi: 17.11.2024]
• Kocatürk, Vasfi Mahir (1970). Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Edebiyat Yay.
• Mengi, Mine (2016). Eski Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Akçağ Yay.
• Pala, İskender (2004). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yay.
• Şentürk, Ahmet Atilla & Kartal, Ahmet (2017). Eski Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Dergâh Yay.
• Tanyıldız, Ahmet (2015). “Şekil bilgisi.” Osmanlı Edebî Metinlerini Anlama Kılavuzu. ed. Ö. Şenödeyici. İstanbul: Kesit Yay. 159-188.
• Taş, İbrahim (hzl.) (2017). “Yûsuf ve Zelîhâ.” https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-199893/seyyad-hamza--yusuf-ve-zeliha.html [erişim tarihi: 08.11.2024].
• Topaloğlu, Bekir (2002). “Kudret.” TDV İslam Ansiklopedisi. C. 26. Ankara: TDV Yay. 316-317.
• Uludağ, Süleyman (2012). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yay.
• https://kuran.diyanet.gov.tr/ [erişim tarihi: 28.11.2024].
• http://lugatim.com/ [erişim tarihi: 28.11.2024].