Kilikia Bölgesindeki Dokuma ve Giyimin Tarihsel Süreci ile Mersin Olgunlaşma Enstitüsünde Üretilen Dokuma ve Giyimin İlişkisi

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 1, 1 - 14, 30.06.2025

Başak Çelik , Sevim İşbilir , Bekir Arslan

https://doi.org/10.59127/kulmira.1499603

Öz

Dokuma ve giyim, tarihin bilinen en eski devirlerinden beri insanoğlunun örtünmek ve iklimden korunmak amacıyla kullandığı ve zamanla sanata dönüştürdüğü bir kültürdür. Özellikle Anadolu’da dokuma, nesilden nesile aktarılan; farklı kültürlerin el sanatları ile harmanlandığı; çeşitli renk, teknik ve motifler ile zenginleştirildiği bir bölgedir. Anadolu’nun güneyinde, Antik Çağ’da Kilikia olarak anılan coğrafyada da dokuma ve giyim kültürü halkın yaşam biçimi ve iklim koşullarıyla oldukça ilgiliydi. Kilikia’da, dokuma ve giyim, özellikle dağlık kısımda bulunan ve insanların geçim kaynaklarından biri olan hayvanlardan elde edilmekteydi. “Cillicium” denilen keçi kılından halı ve çadırda kullanılan kaba dokumalar; keten ve koyun kılından ise giysi için kullanılan dokumalar üretiliyordu. Mersin Olgunlaşma Enstitüsü de, Kilikia bölgesinde dokuma ve giyimin tarihsel sürecine ilişkin çalışmalar yapmış, Kilikia’nın dokuma ve giyim kültürünü canlandırmak amacıyla kıyafet tasarlamıştır. Çalışmamız Mersin Olgunlaşma Enstitüsünde tasarlanıp dikilmiş dördü erkek, on biri kadın olmak üzere on beş kıyafet ve iki dokuma ile sınırlandırılmıştır. Bu tasarımlarda Kilikia bölgesinin günümüzde de gözlemlenebilen mimari kalıntılarının, bitki örtüsünün ve mitolojik motiflerinin stilize edilerek çalışıldığı gözlemlenmiştir. Nitel araştırma yönteminin kullanıldığı bu çalışmada öncelikle literatür taraması yapılmış; atölye çalışmaları gözlemlenmiş ve ustalarla görüşme yapılmış; son olarak ürünlere katalog çalışması yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

mersin olgunlaşma enstitüsü , kilikia , mersin , giyim , dokuma,

Kaynakça

• Akın, M. (2011). Kız teknik eğitim-öğretiminde bir örnek: Ankara Olgunlaşma Enstitüsü (1958-2002). Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi.
• Akpınar, H.F. ve Çoban Çalışkan, M.G. (2021). Kumaş Dokumacılığının Anadolu’daki Coğrafi Dağılımı. İdil Dergisi, sayı:78, ss.285-303.
• Barber, E. J. W. (1991). Prehistoric Textiles: The Development of Cloth in the Neolithic and Bronze Ages with Special Reference to the Aegean. Princeton University Press.
• Bardakçı, K. (2018). Antikçağ’da Dağlık Kilikia bölgesinin doğal kaynakları ve sosyo ekonomik durumu. The Journal of Social Science, 2(3), 12-19. https://doi.org/10.30520/tjsosci.423507
• Blanck, Horst (1999). Eski Yunan ve Roma’da Yaşam, (İ. Tanrıkut, Çev.). Arion Yayınevi, İstanbul.
• Crawford, H. (1973). Mesopotamian Origins: The Basic Population of the Near East. Oxford University Press.
• Demirtaş, M. (2010). Rönesans ve Barok döneminde Avrupa modası. Moda Tarihi Dergisi, 5(2), 45-62.
• Durukan, M. (2008). Dağlık Kilikia’da Yeni Bir Keşif: Ovabaşı. Olba, VXII.
• Durukan, E. (2015). Kilikia’da Keçi Kılı Endüstrisi. Kilikia Tarihi Araştırmalar Dergisi, 5(2), 71-83.
• Durukan, M. (2019). Olba ve Hanedanlık Sonrası. Mersin.
• Erkal, A. (2005). Orta Çağ Avrupa’sında giyim ve sosyal yapı. Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 7(1), 150-160.
• Erkan, E. (2011). İlk insanlar ve giyim kültürü. Tarih Araştırmaları Dergisi, 4(3), 121-135.
• Good, I. L. (1995). "On the Question of Silk in Pre-Han Eurasia," Antiquity, 69(266), 959-968.
• Gürçayır Teke, S. (2017). Seçkinleştirilen el sanatları ve geleneğin sınırları: Olgunlaşma Enstitüleri örneği. Milli Folklor Dergisi, 29/116, 58-72.
• Karaoğlan H. (2016). MÖ. 2000’de Anadolu’da Kumaş Üretimi (Arkeolojik Buluntular Işığında). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Afro-Avrasya Özel Sayısı). Ss.103-116
• Kaya, Z. (2011). Antik Roma'da giyim ve toplum. Antik Tarih Araştırmaları Dergisi, 4(2), 102-118.
• Luckenbill, D. D. (1989). Ancient Records of Assyria and Babylon. London: Histories and Mysteries of Man.
• Oyman Girginer, Ö. (2006). Orta Ve Geç Tunç Çağlarında Çukurova ve Batı Anadolu’ya Genel Bir Bakış, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 3 (Arkeoloji Özel Sayısı).
• Sönmeztürk, G., İşbilir S., ve Göçer, M. (2022). Selçuklu Yıldız Motifinin Mersin Olgunlaşma Enstitüsü’nde Sanatsal Tasarımlara Yansıması. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Cilt 6. Sayı:1.
• Sözen,D. (2016). Antik Roma Sosyal Yaşamında Kadının Giyim Kuşamı. Tabla İstanbul Üniversitesi Klasik Filoloji Topluluğu Dergisi, sayı:2 :20-21
• STONE, Shelley, Judith Lynn Sebesta, Laetitia La Folette, Ann M. Stout, Norma Goldman, Julia Heskel, Henry Bender, Douglas R.Edwards, Bernard Goldman, Lucille A. Roussin ve Richard A.Gergel. (2001). The Worl of Roman Costume, The University of Wisconsin Press, Wisconsin.
• Strabon. (1993). Antik Anadolu Coğrafyası (XII-XIII-XIV). (A. Pekman, Çev.), İstanbul.
• Şahin, A. (2013). Antik Mısır'da sosyal sınıflar ve giyim kültürü. Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 6(3), 145-160.
• Şahin, H. (2003). Geç Roma İmparatorluk ve Dağlık Kilikia (Kilikia Trakheia) Bölgesi Yazıtlarında Meslekler. doktora tezi, İstanbul Üniversitesi.
• Turan, A. (2020). Kars Yöresinde Bulunan Madalyonlu Halıların Tespiti. Euro Asia Congress On Scientific Researches And Recent Trends-VII, Baku Euro Asian University, Azerbaıjan, Book Of Full Texts, 1,s.329-347
• Usluca Erim, Ö., Demir, H., Gezicioğlu, F.Y., (2017). Kültürel Mirasın Yaşatılmasına İlişkin Paylaşımlı Bir Çalışma"Mezitli Dokuma Projesi". İdil, 6 (38), s.2933-2948. DOI:10.7816/idil-06-38-20
• Ünal, A. ve Girginer S. (2007). Kilikya-Çukurova İlk Çağlardan Osmanlılar Dönemi’ne Kadar Kilikya’da Tarihi Coğrafya, Tarih ve Arkeoloji. Homer Kitabevi.
• Üstüner Gür, S. (2016). Tarsus’un Kaybolan Değeri“Sekko”. 7. Uluslararası Tekstil Konferansı (Bezce Çalıştayı).
• Yetim, F. (2004). Kastamonu el dokumacılığı ve üretilen dokumaların bazı özellikleri ile işleme teknikleri üzerine bir araştırma. Doktora tezi. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü , Ankara.
• Yıldırım, Ü. (2009). Antik Dönemde Kadın ve Süslenme. Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi. İzmir.
• Yılmaz, F. (2012). Sanayi devrimi ve giyim sektörü. Ekonomi ve Moda Dergisi, 6(4), 150-164.
• Url-1: Türkiye Dokuma Atlası,http://www.turkiyedokumaatlasi.com/, (Erişim tarihi: 12.09.2023)
• Url-2: Türk Dil Kurumu Sözlükleri,https://sozluk.gov.tr/, (Erişim tarihi: 15.09.2023).
• Url-3: Durukan, M. (2019). Olba ve Hanedanlık Sonrası.https://www.academia.edu/74767296/Olba_Hanedan%C4%B1k_ve_Sonras%C4%B1_OLBA_DYNASTY_and_BEYOND_, (Erişim tarihi: 09.03.2023).
• Url-4 Wikipedia (2023, Eylül) https://tr.m.wikipedia.org/wiki/Dosya:Heinrich_Kiepert._Imperia_Persarum_et_Macedonum._1903_(DA).jpg
• Sözlü Kaynaklar
• KK-1: Esin Taşdemir, Mersin. Usta Öğretici. Mersin Olgunlaşma Enstitüsü. Görüşme tarihi: 15.11.2023
• KK-2: Fatma Sarı. Mersin. Usta Öğretici. Mersin Olgunlaşma Enstitüsü. Görüşme tarihi: 18.11.2023
• KK-3: Münevver Akkeçeci. Mersin. Usta Öğretici. Mersin Olgunlaşma Enstitüsü. Görüşme tarihi: 20.12.2023
• KK-4: Tuğçe Dağ. Mersin. Usta Öğretici. Mersin Olgunlaşma Enstitüsü. Görüşme Tarihi: 25.12.2023
• KK-5: Hülya Tunç. Mersin. Usta Öğretici. Mersin Olgunlaşma Enstitüsü. Görüşme Tarihi: 15.11.2023