Haberde Egemen Söylemin Yeniden Üretimi: Türk Basınında Türkiye'deki İranlı Muhaliflerle İlgili Haberler

Yıl 2000, Cilt: 3(2) Sayı: 6, 75 - 97, 01.12.2000

Ömer Özer

Öz

Örnek olay çözümlemesinde, İran'dan mevcut rejim dolayısıyla ayrılmak durumunda kalan Türkiye'deki bazı iranlılar'ın uğradıkları siyasal şiddet haberleri incelenmiştir. Araştırma, 1985-1996 yıllarını kapsamaktadır. Söz konusu haberler van Dijk'ın söylem çözümlemesi modeli uyarlanarak incelenmiştir. Haberlerde Türkiye'nin, Türk-İran ilişkilerindeki egemen yaklaşımının yeniden üretilip üretilmediğine bakılmıştır. Sonuçlar haberi yapılanmış bir söylem olarak ele alan görüşleri desteklemektedir. Zira çözümleme sonunda haberlerde, akredite kaynakların durum tanımlarının yapıldığı ve bununla ilintili olarak egemen söylemin yeniden üretildiği ortaya çıkmıştır. Basın haberleri, muhabirlerin haber üretimi sırasında kaynaklarla kurdukları ilişkiler sonucu, alayları bağlamlarından soyutlayıp yapılanmış bir çerçeve içinde sunarak tipleştirmiştir. Basın böylece liberal-çoğulcu yaklaşımlarda kendisine atfedilen 4. Güç işlevini yerine getirememektedir.

Anahtar Kelimeler

siyasal şiddet haberleri, Türk basını, İranlı söylemi, van Dijk

Reproduction of Dominant Discourse in News: News on lranian Oppositors in Turkish Daily Press

Öz

In this case study, we have examined news an political violence against some lranian Oppositors living in Turkey. Research covers the period of 1985-1996. News coverage is examined by employing van Dijks discourse analysis model. In this study daily press is analysed ta see whether Turkey's hegemonic discourse on Turkey-lran relations is reproduced or not. The results revealed that the discourse of the news is structured within the dominant discourse where the definitions of acredited news source set its limits. Because of the systematic reliance on the acredited sources in news gathering process, the reporters covered the events abstracting them from their original context and evaluated them in a structured framework. This case study revealed that, when covering the news on violence against lranian refugees, Turkish daily press did not represent different viewpoints and did not fulfill its function as the fourth estate.

Kaynakça

• Althusser, Louis (1991 ). ideoloji ve Devletin ideolojik Aygıtları. Çev., Yusuf Alp ve Mahmut Özışık. lstanbul: lletişim.
• Ateş, Toktamış (1996). "Refah ve Dış Politika." Cumhuriy'7t, 13 Ağustos: 3.
• Bennett, W.L. ve Edelman, M (1985), "Towatd a New Political Narrative." Jourrıal of Commurıicatipn 35(3): 156'.171.
• Bölügiray, Nevzat (1994). Doruktaki irtica. lstanbul: Tekin Yayınevi: Bryant,-Jennings ve Zilmann, Dolf (1986). Perspectives on Media Effects. London: Lawrence Earlbaum Associates Publishers.
• Curran, James;vd. (1993). "iletişim Araçlarr Üzerine Çalışma: Kuramsal Yaklaşımlar." /LEF Yıllık: Çev. Meral Özbek: 228-253.
• Curran, James (1999). "Kitle iletişimi Araştırması~a Yeni Revizyonizm: Bir Yeniden Değerlendirme Çabası." Medya lktidarldeoloji. (Çev. ve Der.) Mehmet Küçük. Ankara: Ark: 397-435 ..
• Çetinsaya, Gökhan (1999). "Atatürk Dönemi Türkiye-:lran ilişkileri: 1926-1938." Avrasya Dosyası. 5(3): 148-175.
• Demirtepe, M. Turgut (1999). IITahran'da Değişim Sürecinde iktidar Mücadelesi .." Avrasya Dosyası. 5(3): 8-34.
• ' Entessar, Nader (1994). "The Kurdish Factor in Turkish-lranian Relation." Turkish Studies Association Bul/etin. 18( 1 ): 46-48.
• Ergüvenç, Şadi (1995). ''Turkish Security and the Middle East." Dış Politika. 19(3-4): 1-10.
• Fairclough, Norman (1992). Discourse and Social Changf:!. Çambridge: Polity Press.
• Fang, Yew~Jin (1994). "Riots and Demonstrations in the Cbinese Press:. A Case Study of Language and ldeology." Discourse and Society. 5(4): 463-481.
• Fejes, Fred (1999). "Eleştirel Kitle iletişim Araştırması ve Medya Etkileri: Yok Olan izleyici Sorunu." Medya(ktidar ideoloji. (Çev. ve Der.) Mehmet Küçük. Ankara: Ark: 309-29.
• Fiske, John (1987). Television Culture. London: Routledge.
• Fowler, Roger (1991). Language in the News: Discourse and ideoloji in the Press. London: Routledge.
• Fuller, Graham (1995). "Orta Asya'da iki Rakip: lran ve Türkiye". Strateji". (95)1: 173-188. Günday, Metin (1990). idare Hukuku Dersleri-1. Ankara.
• Güneş, Sadık (1996). Medya ve Kültür. Ankara: Vadi.
• Hackett, A. Robert (1985). "Decline ofa Paradigm? Bias and Objectivity in News Media Stuaies." Mass Communication Review Yearbook 5: 251-274.
• Hail, Stuart.,vd.(1978). Policing the Crisis: Mugging, the State and Law and Order. GB: Methuen.
• Hail, Stuart (1997a). "Eleştirel iletişim Kuramları." iletişim Kuramları Okuma Parçaları. (Çev. ve Der.) Erol Mutlu.-Ankara: Ankara Üniversitesi iletişim Fakültesi: 149-51.
• Hail, Stuart (1997b). "ideoloji ve Medya Kuramı." Medya Kültür Siyaset. Çev. Ahmet Gürata. Süleyman lrvan (Der.) An~ ara: Ark: 169-209.
• Hail, Stuart (1999). "ideolojinin Yeniden Keşfi:,Medya Çalışmalarında Baskı Altmda Tutulanın Geri Dönüşü." Medya iktidar ideoloji. (Çev. ve Der.) Mehmet Küçük içinde. Ankara: Ark: 77-126.
• Hardt, Hanno (1999). "Eleştirel'in Geri Dönüşü ve Radikal Muhalefetin Meydan Okuyuşu: Eleştirel Teori, Kültürel Çalışmalar ve Amerikan Kitle İletişim Araştırması." Medya iktidar ideoloji. (Çev. ve Der.) Mehmet Küçük içinde. Ankara: Ark: 15-75.
• inal, Ayşe (1992). An Analysis of Turkish Daily Press: Event Selection, Text Construction and News Production. Ankara: ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü: Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• inal, Ayşe (1993). "Haber Üretim Sürecine iki Farklı Yak.laşım." İLEF Yıllık: 155: 177.
• inal, Ayşe (1995a). "Yazılı Basın Haberlerinde Yapısal Yanlılık Sorunu." Toplum ve Bilim: 111-B4.
• inal, Ayşe (1995b). "Bir izleyici Gözüyle Siyaset Meydanı." Birikim. (68-69): 65-75.
• inal, Ayşe (1996). Haberi Okumak .. İstanbul: Temuçin.
• inal, Ayşe (1997a). "Haber Metinlerine Eleştirel Bir Bakış: Temel Sorunlar ve Örnek Çalışmalar." /LEF Yıllık: 1994-1995: 135-163.
• inal, Ayşe (1997b). "Haber ve Haber Üretim Süreçleri: Yerel Medya için Alternatif Arayışları." Bağımsız İletişim Ağı Yerel Medya Eğitim Projesi Seminer Notları. Ankara Üniversitesi iletişim Fakültesi 11-12 Ekim 1997:.1-12.
• Kocaoğlu, Mehmet (1995). "Kürtçülüğün Siyasi Bir Sorun Haline Dönüştürülmesinde ve Kürtçülük Faaliyetlerinde İran Faktörü." Avrasya Dosyası. 2(1 ): 86-11 O.
• Lang, Kurt (1997). "iletişim Araştırmaları: Kökenleri ve Gelişmesi." (Çev. ve Der.) Erol Mutlu. Kitle iletişim Kuramları. Ankara Üniversitesi iletişim Fakültesi. Ankara: 12-18.
• Lowery, A. Sheron ve DeFleur, L. Melvin (1995). Milestones in Mass Communication Research. New York: Longman.
• Manisalı, Erol (1996). "Bölgedeki En Yalnız Ülke: Türkiye." Radikal 8 Kasım: 9.
• Mc Quail, Dennis ve Windahl, Swin (1994). iletişim Modelleri, Çev. Banu Dağtaş ve Uğur · Demiray. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Sağlık ve Bilimsel Araştırmalar Vakfı. .
• Mughisuddin, A. Oya (1995). "Humeyni'den Sonra lran'ın Dış Politikasındaki Eğilimler." Avrasya Dosyası. 2(1): 158-173.
• National Council of Resistance of İran (1996). lnternet, www.iran-e-azad.org/english/ncri. htm.
• Olson, Robert (1996). "1991'deki Körfez Savaşı'ndan 1995'deki Sınır Ötesi Operasyona Kadar Olan Dönemde, Kürt Sorunu ve Türk Dış Politikası." Avrasya Dosyası. 3(2): 199-222.
• özcan, N. Ali (1999). "lran'ın Türkiye Politikasında Ucuz Ama Etkili Bir Manivela: PKK" Avrasya Dosyası. 5(3): 325-342.
• özer, Ömer ( 1999). "Haber Söylemi: Türk-Yunan ilişkilerine Yönelik Haberlerin Türk Basınında Sunumu." iletişim. (99): 1: 121-155.
• Pipes, Daniel (1999). "Ortadoğu'da iki Takım." Avrasya Dosyası. 5(3): 244-249.
• Severin, J. Werner ve Tankard. W.James (1994). iletişim Kuramları, Çev. Ali Atıf Bir ve Serdar Sever. Eskişehir: Kibele Sanat Merkezi.
• Shoemaker, Pamela ve Reese, Stephen (1997). "ideolojinin Medya içeriği Üzerine Etkisi." Medya Kültür Siyaset. (Çev. ve Der.) Süleyman lrvan içinde. Ankara: Ark: 99-136 ..
• Tülümen, Turgut (1995). "Bir ihtilali Yaşamak." Strateji. (95)1: 87-106.
• Van Dijk, Teun (1983). "Discourse Analysis: lts Development and Application to the Structure of News." Journal of Communication. 33(2): 20-4
• Van Dijk, Teun (1988a). News as Discourse. New Jersey: Lawrence Earlbaum Associates Publication.
• Van Dijk, Teun (1988b). News Analysis. New Jersey: Lawrence Earlbaum Associates Publication.
• Van Dijk, Teun (1991 ), "The lrterdisciplinary Study of News as Discourse." A Handbook of Qualitative Methodologies for Mass CommunTcation Research. (Der.) K.B. Jensen ve N.W. Jankowski içinde. London: Routledge.
• Van Dijk,Teun (1993). "Principles of Critical Discourse Analysis." Discourse and Society. 4(2): 249- 283.
• Yalçın, Kemal (1995). ''Türkiye'nin Güvenliği Sorunu, terörizm ve İran." Avrasya Dosyası. 2(2): 137-154.