Çok Uluslu Fast-Food Restoranlarının “Ramazan Menüleri” Örneğinde Küresel-Yerel Kültür Etkileşimi

Yıl 2008, Cilt: 11 (1) Sayı: 21, 73 - 110, 05.06.2008

Ahmet Taylan

Öz

Bu çalışmada, fast-food yiyeceklerin simgesel anlamının yerel kültüre etkisi, sadece ekonomik terimlerle değil, kültürel vurgularla da tartışılmaktadır. Küresel ve yerel birlikteliğini öngören yaklaşımlar “hamburgerin yerelleşmesi” simgeleştirmesi üzerinden değerlendirilmekte ve yerel kültürel dinamiklerin küresele eklemlenmesi süreci irdelenmektedir. Bu doğrultuda ramazan menülerinin, kapitalizmin yerel kültürel unsurlar aracılığıyla yeni pazarlar yaratmasında kullanılan bir strateji mi, yoksa yerel kültürün direnişinin somutlaştırılabileceği bir dinamik mi olduğu sorusuna yanıt aranmıştır. Yerel menüler benzeri uygulamaların Türkiye ve dünyadaki örnekleri incelenmiş, elde edilen bulgular küreselleşme-yerelleşme söylemleri açısından değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

küreselleşme, küyerelleşme, kültürel üretim, yerel kültür, McDonaldlaşma

Global-Local Culture Interaction: A Case Study of “Ramadan Menus” of Multi National Fast-Food Restaurants

Öz

This article intends to discuss the impacts of symbolic meanings of fast-food on local culture not only ineconomic but also in cultural terms. In this article, approaches that anticipate the togetherness of the local and the global are elaborated following the symbolization of “localization of hamburger”, and the process of articulation of national cultural dynamics to the global is discussed. From this viewpoint, the article searches answers to the question of whether the ramadan menus are strategies used by capitalism to constitute new market-places or are they the dynamics to make concrete the resistance of local culture. Some examples of local menus in Turkey and in the world are researched and then research findings are examined in terms of globalization-localization discussions.

Anahtar Kelimeler

globalization, glocalization, cultural production, local culture, McDonaldization

Kaynakça

• Alankuş, Sevda (2001). “Globalleşme, Yerelleşme ve Yerel Medya.” BİA - I. Globalleşme Yaklaşımları. http://www.bianet.org/diger/arastirma218.htm. Erişim tarihi: 11.11.2006.
• “Alım Gücündeki Artış Burger King'e Ayda İki Restoran Açtırıyor.” Vatan, 23.11.2004.
• Anadolu Grubu. http://www.anadolugroup.com/markalar.asp?id=41. Erişim tarihi: 13.05.2007.
• Appadurai, Arjun (1996). Modernity at Large: Cultural Dimensions of Globalization. Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Burger King International. “Global Facts.” http://www.bk.com/#menu=8,1,2. Erişim tarihi: 10.11.2006.
• Erdoğan, İrfan ve Korkmaz Alemdar (2002). Öteki Kuram. Ankara: Erk Yayınları.
• Erem, Tunç, vd. (2000). Global Pazarlarda Pazarlama Stratejilerinin Tasarım ve Uygulamasında Kültürel İletişimin Rolü. Antalya: 5. Ulusal Pazarlama Kongresi Bildiriler Kitabı. 16-18 Kasım.
• http://www.econturk.org/Turkiyeekonomisi/deniz4.pdf. Erişim tarihi: 19.12.2006. “Et Fiyatı Sinirleri Geriyor.” Radikal, 13.11.2003.
• Garnham, Nicholas (2001). “Bir Kültürel Materyalizm Teorisine Doğru.” Çev., Sevilay Çelenk. Praksis 4: 126-143.
• Gencel Bek, Mine (2003). “Küreselleşme, Ulus-Devlet ve İletişim: Avrupa Birliği'nin Türkiye'deki İletişim Politikalarına Etkisi Üzerine Bir Değerlendirme.” Avrupa Birliği ve Türkiye'de İletişim Politikaları. Mine Gencel Bek (der.) içinde. Ankara: Ümit Yayıncılık. 237-286.
• Geray, Haluk (2003). İletişim ve Teknoloji: Uluslararası Birikim Düzeninde Yeni Medya Politikaları. Ankara: Ütopya Yayınları.
• Geray, Haluk (2005). “Birikim Düzenleri, Yeniden Yapılanma ve Küreselleşme.” İletişim Ağlarının Ekonomisi: Telekomünikasyon, Kitle İletişimi, Yazılım ve İnternet. Funda Başaran ve Haluk Geray (der.) içinde. Ankara: Siyasal Kitabevi. 35-57.
• Gıda Sanayii. Sektör Haberleri. (08 Kasım). http://www.gidasanayii.com. Erişim tarihi: 10.11.2006.
• Giddens, Anthony (2000). “The Globalizing of Modernity”. The Global Transformations Reader. David Held ve Anthony McGrew (der.) içinde. Malden: Polity Press. 92-98.
• Güneş, Sadık (2001). Medya ve Kültür. 2. baskı. Ankara: Vadi Yayınları.
• Gündoğdu, Özlem (2000). “Jerusalem.” Hürriyetim.com/Agora-Gezi. http://webarsiv.hurriyet.com.tr/2000/10/04/246755.asp. Erişim tarihi: 20.11.2006.
• Hall, Stuart (1998). “Yerel ve Küresel: Küreselleşme ve Etniklik.” Kültür, Küreselleşme ve Dünya Sistemi. Anthony D. King (der.) içinde. Çev., Gülcan Seçkin ve Ümit H. Yolsal. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları. 39-61.
• Karon, Tony (2002). “Adieu, Ronald McDonald.” Time.com. http://www.time.com/time/columnist/karon/article/0,9565,196925,00.html. Erişim tarihi: 18.11.2006.
• Kırca, Süheyla (2001). “Medya Ürünlerinin Küresel Yayılımı.” Doğu Batı 15: 181-192.
• Loomba, Ania (2000). Kolonyalizm Postkolonyalizm. Çev., Mehmet Küçük. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• “McDonald's 20. Yılında Türklere Mutfağını Açıyor.” Hürriyet, 01.11.2006.
• Morley, David ve Kevin Robins (1997). Kimlik Mekanları. Çev., Emrehan Zeybekoğlu. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Muslim Consumer Group Web Sitesi. http://www.muslimconsumergroup.com/news.htm. Erişim tarihi: 19.11.2006.
• Mutlu, Erol (1998). İletişim Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat / Ark Yayınları.
• Ritzer, George (1998). Toplumun McDonaldlaştırılması. Çev., Ş. Süer Kaya. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Ritzer, George (2000). Büyüsü Bozulmuş Dünyayı Büyülemek. Çev., Ş. Süer Kaya. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Robertson, Roland (1995). “Glocalization: Time, Space and Homogenity-Heterogenity.” Global Modernities. Mike Featherstone vd. (der.) içinde. Londra: Sage Publications. 25-44.
• Robertson, Roland (1999). Küreselleşme: Toplum Kuramı ve Küresel Kültür. Çev., Ümit H. Yolsal. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Robertson, Roland (2000). “Globalization and The Future of Traditional Religion.” God and Globalization. Max L. Stackhouse ve Peter J. Paris (der.) içinde. Vol 1. Harrisburg: Trinity Press International. 53-68.
• Sarıtaş, İbrahim (2006). “Küreselleşme.” Feodaliteden Küreselleşmeye: Temel Kavram ve Süreçler. Tevfik Erdem (der.) içinde. Ankara: Lotus Yayınevi. 387-426.
• Smith, Philip (2005). Kültürel Kuram. Çev., Selime Güzelsarı. İstanbul: Babil Yayınları.
• Srinivas, Tulasi (2003). “Kaderle Randevu - Kültürel Küreselleşmede Hindistan Örneği.” Bir Küre Bin Bir Küreselleşme, Çağdaş Dünyada Kültürel Çeşitlilik. Peter L. Berger ve Samuel P. Huntington (der.) içinde. Çev., Ayla Ortaç. İstanbul: Kitap Yayınevi. 98- 127.
• Şaylan, Gencay (2003). Değişim, Küreselleşme ve Devletin Yeni İşlevi. Ankara: İmge Yayınevi.
• Tomlinson, John (1999). Kültürel Emperyalizm. Çev., Emrehan Zeybekoğlu. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Tomlinson, John (2004). Küreselleşme ve Kültür. Çev., Arzu Ekinci. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Wallerstein, Immanuel (1987). “World System Analysis.” Social Theory Today. Anthony Giddens ve Jonathan Turner (der.) içinde. California: Stanford University Press. 309-324.
• Wallerstein, Immanuel (1998). “Ulusal ve Evrensel: Dünya Kültürü Diye Bir Şey Olabilir mi?” Kültür, Küreselleşme ve Dünya Sistemi. Anthony D. King (der.) içinde. Çev., Gülcan Seçkin ve Ümit H. Yolsal. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları. 121-139.
• Watson, James L. (2000). “China's Big Mac Attack.” Foreign Affairs. https://www.uwec.edu/kaldjian/1Courses/GEOG369/CourseReadings/Chinas_B ig_Mac_Attack.pdf. Erişim tarihi: 22.11.2006. 120-134.
• “Yerel Ortakla Daha Hızlı Büyürüz.” Milliyet, 20.04.2005.
• Yetim, Nalan (2002). “Küresel Üretim Yapılanmasına Kültürel Yanıtlar: Ulusal-Yerel?” Doğu Batı 18: 129-140.
• Kurt, Bayram. Burger King Ankara Meşrutiyet Restoran Yöneticisi. 23 Aralık 2005
• Özdemir, Derya. Burger King Ankara Kızılay Restoran Yöneticisi. 23 Aralık 2005
• http://www.mcdonalds.com.tr
• http://www.burgerking.com.tr
• http://www.pizzahut.com.tr