Türk Modern/Muhafazakâr İmgeleminde Kadının Kamusal Varlığının Sınırları: Falih Rıfkı Atay ve Peyami Safa Örneği

Yıl 2008, Cilt: 11 (2) Sayı: 22, 75 - 106, 26.01.2009

Tezcan Durna

Öz

Cumhuriyet’in ilk yıllarında kadının “siyasal” ve “kamusal” bir özne olarak toplumsal alanda varlık bulma biçimi, Kemalist modernleşmenin siyaset yapma tarzının “semptomatik” sınırlılıklarını da ortaya koymaktadır. Kadının kamusal alanda varolma durumu, sözünün hükmünün sınırlılıkları, kadına atfedilen roller, sadece kadının siyasal katılımının göstergeleri değil, aynı zamanda, “halkın” siyasal katılımının sınırlılıklarını da ortaya çıkarmaktadır. Bu çalışmada, Cumhuriyet'in kuruluş yıllarının iki etkili entelektüel figürünün tahayyülünde kadının kamusal alanda görünürlük kazanmasının sınırlılıkları incelenmektedir. Söz konusu iki yazarın metinleri temel alınarak, kadının kamusal alanda varlık bulmasının sınırlılıkları, “modernleşmenin bir göstereni olarak kadın”,“bedeninin işaret ettiği, görev ve sorumluluklarla varolan kadın”, “muasırlaşmanın vitrini ve geleneklerin taşındığı yüzey olarak kadın” gibi temalar doğrultusunda analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kadın kamusallığı, medeniyet, annelik, siyasal katılım, toplumsal sözleşme

Margins of the Woman's Public Existence within the Turkish Modernist/Conservative Imaginary: Cases of Falih Rıfkı Atay and Peyami Safa

Öz

During the early years of the Turkish Republic, the woman's way of existence in the social sphere as a“political” and “public” subject indicates the “symptomatic” limits of mode of doing politics peculiar to the Kemalist modernization. The woman's existence in the public sphere, the limits of her words, the roles attributed to her not only reveal the extent of the political participation of woman, but also shed light into the limits of the political participation of the “people”. In this study, the limits of the woman's becoming visible inthe public sphere are examined through the imaginaries of two influential intellectual figures of the early Republican period. Based on the texts of the a aforementioned two authors, the margins of the woman's existence in the public sphere has been analyzed within the context of themes such as, “woman as a signifier of modernization”, “woman existing with duties and responsibilities”, “woman as signified by her body”, and “woman as a screen of modernization and as a surface whereto traditions are transfered”

Anahtar Kelimeler

woman publicness, civilization, motherhood, political participation, social contract

Kaynakça

• Ağaoğlu, Adalet (2005). Ölmeye Yatmak Dar Zamanlar 1. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Akşit, Elif Ekin (2005). Kızların Sessizliği, Kız Enstitülerinin Uzun Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Alemdaroğlu, Ayça (2005).“Politics of Body and Eugenic Discourse in Early Republican Turkey.” Body&Politics 11(3): 61-76.
• Arat, Zehra (1998). “Kemalizm ve Türk Kadını.” 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler. Ayşe Berktay Hacımirzaoğlu (der.) içinde. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. 51-70.
• Aristoteles (1998). Nicomakhos'a Etik. Çev., Saffet Babür. 2. Baskı. Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Aristoteles (1993). Politika. Çev., Mete Tunçay. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Atatürk, Mustafa Kemal (1952). Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Atay, Falih Rıfkı (1932). Roman. İstanbul: İstanbul Akşam Matbaası.
• Atay, Falih Rıfkı (1932). “Hom Tekniği.” Hakimiyeti Milliye. 18 Haziran.
• Bele, Tansu (1998). Erkek Yazınında Kadın. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Berktay, Fatmagül (2006). Tarihin Cinsiyeti. 2. Baskı. İstanbul: Metis Yayınları.
• Bora, Tanıl (2005). “Analar Bacılar Orospular: Türk Milliyetçi-Muhafazakâr Söyleminde Kadın.” Şerif Mardin'e Armağan. Ahmet Öncü ve Orhan Tekelioğlu (der.) içinde. İstanbul: İletişim Yayınları. 241-281.
• Caporal, Bernard (2000). Kemalizm Sonrasında Türk Kadını-III. Çev., Ercan Eyüboğlu. İstanbul: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş.
• Chatterjee, Partha (2002). Ulus ve Parçaları. Çev., İsmail Çekem. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Chatterjee, Partha (2004). “Kadın Sorununa Milliyetçi Çözüm.” Vatan Millet Kadınlar. Ayşe Gül Altınay (der.) içinde. Çev., Ayşe Gül Altınay. İstanbul: İletişim. 103-125.
• Çelik, Nur Betül (1996). Kemalist Hegemony: From Its Constitution to Its Dissolution. University of Essex: Basılmamış Doktora Tezi.
• Durakbaşa, Ayşe (1998). “Cumhuriyet Döneminde Modern Kadın ve Erkek Kimliklerinin Oluşumu: Kemalist Kadın Kimliği ve 'Münevver Erkekler'.” 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler. Ayşe Berktay Hacımirzaoğlu (der.) içinde. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. 29- 50.
• Gökmen, Özgür (2003). “Tek Parti Dönemi Cumhuriyet Halk Partisi'nde Muhafazâkar Yönelimler.” Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce, Muhafazakârlık. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil (yay. haz.) içinde. İstanbul: İletişim Yayınları. 132-154.
• Göle, Nilüfer (2001). Modern Mahrem: Medeniyet ve Örtünme. İstanbul: Metis.
• Gürbilek, Nurdan (2004). Kör Ayna Kayıp Şark, Edebiyat ve Endişe. İstanbul: Metis Yayınları.
• İnsel, Ahmet (2005). Türkiye Toplumunun Bunalımı. 6. Baskı. İstanbul: Birikim Yayınları.
• İrem, Nazım (1999). “Muhafazakâr Modernlik, 'Diğer Batı' ve Türkiye'de Bergsonculuk.” Toplum ve Bilim 82: 141-179.
• Kadıoğlu, Ayşe (1999). Cumhuriyet İradesi Demokrasi Muhakemesi, Türkiye'de Demokratik Açılım Arayışları. İstanbul: Metis Yayınları.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri (2005). Ankara. 22. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Köker, Levent (1996). “Kimlik Krizinden Meşruluk Krizine: Kemalizm ve Sonrası.” Toplum ve Bilim 71: 150-167.
• Lloyd, Genevieve (1996). Erkek Akıl, Batı Felsefesinde “Erkek” ve “Kadın”. Çev., Muttalip Özcan. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Moran, Berna (1991). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış, Ahmet Mithat'tan A. H. Tanpınar'a. 4. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Pateman, Carole (2004). “Kardeşler Arası Toplumsal Sözleşme.” Sivil Toplum ve Devlet Avrupa'da Yeni Yaklaşımlar. John Keane (der.) içinde. Çev., Aksu Bora. Ankara: Yedi Kıta Yayınları. 119-146.
• Safa, Peyami (1933). “Yalana Dair Gevezelik.” Yedigün. 12 Temmuz.
• Safa, Peyami (1935). “Kadınların İstedikleri.” Hafta.
• Safa, Peyami (1937). “Kadına Vaadedilen İstikballer Hakkında.” Cumhuriyet. 20 Ağustos.
• Safa, Peyami (1938). “Halis ve Mütereddi Tipler.” Cumhuriyet. 10 Mart.
• Safa, Peyami (1997). Bir Akşamdı. 11. Baskı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Safa, Peyami (1999). Canan. 10. Baskı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Safa, Peyami (2004). Fatih-Harbiye. İstanbul: Alkım Yayınevi.
• Safa, Peyami (2005). Sözde Kızlar. 25. Baskı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Şerifsoy, Selda (2004). “Aile ve Kemalist Modernizasyon Projesi, 1928-1950.” Vatan Millet Kadınlar. Ayşe Gül Altınay (der.) içinde. 2. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tekeli, Şirin (1991). “Tek Parti Döneminde Kadın Hareketi de Bastırıldı.” Sol Kemalizm'e Bakıyor. Ruşen Çakır ve Levent Cinemre (der.) içinde. İstanbul: Metis Yayınları. 93- 107.
• wikipedia.org/wiki/Lilith
• Yeşilkaya, Neşe G. (2003). Halkevleri: İdeoloji ve Mimarlık. İstanbul: İletişim Yayınları.