Reconstructing Colonialism through the Phenomenon of Human Zoos

Yıl 2024, Cilt: 27 Sayı: 54, 407 - 432, 30.09.2024

Soner Tauscher , Rümeysa Betül Gündüz

https://doi.org/10.18691/kulturveiletisim.1483163

Öz

Human zoos have attracted worldwide attention as a form of public exhibition that remained popular from the late 18th to the early 20th century. Such exhibitions reinforced the perception of "othering", often through the display of people brought from overseas colonial territories. This phenomenon is related to the West's desire to present the cultural differences in the regions it explored to its own societies. Europeans presented the local peoples they brought from the lands they explored to the attention of visitors in order to emphasise the superiority of their own civilisation. In these human gardens, people brought from all over the world, sometimes together with animals, were exhibited in cages or open spaces. Initially legitimised as "human shows", these exhibitions were later renamed human zoos. Although the era of colonial human zoos ended in the 1950s, similar practices and power relations still continue in the context of modern 'ethnic tourism'. Postcolonial states in particular continue to use indigenous peoples as objects of spectacle, promoting colonial territories as desirable 'tourism destinations' and 'tourist figures' for international tourists due to their economic dependence. Ethnic villages in Southeast Asia provide an example of such practices. This article analyses the formation of human zoos, the motivations behind their emergence and their functioning. In analysing human zoos, the focus is on their evolution from their origins in the colonial era to the postcolonial understanding of tourism. In this context, the historical evolution of human zoos is evaluated as a reflection of cultural and social changes in Europe.

Anahtar Kelimeler

Human zoos, postcolonial tourism, colonialism, dehumanisation, other

İnsanat Bahçeleri Fenomeni Perspektifinden Sömürgeciliğin Mekânsal Yeniden İnşası

Öz

İnsanat bahçeleri, 18. yüzyılın sonlarından 20. yüzyılın başlarına kadar popülerliğini sürdüren bir halka açık sergi biçimi olarak dünya çapında ilgi görmüştür. Bu tür sergiler, genellikle denizaşırı sömürge bölgelerinden getirilen insanların sergilenmesi yoluyla "ötekileştirme" algısını güçlendirmiştir. Bu olgu, Batı'nın keşfettiği bölgelerdeki kültürel farklılıkları kendi toplumlarına sunma arzusuyla ilişkilidir. Avrupalılar, keşfettikleri topraklardan getirdikleri yerel halkları, kendi uygarlıklarının üstünlüğünü vurgulamak için ziyaretçilerin ilgisine sunmuştur. Bu insanat bahçelerinde, dünyanın dört bir yanından getirilen insanlar, bazen hayvanlarla birlikte, kafeslerde veya açık alanlarda sergilenmiştir. Başlangıçta "insan gösterileri" olarak meşrulaştırılan bu sergiler daha sonra insanat bahçeleri adını almıştır. Sömürgeci insanat bahçeleri dönemi 1950'lerde sona ermiş olsa da benzer uygulamalar ve güç ilişkileri modern 'etnik turizm' bağlamında hala devam etmektedir. Özellikle postkolonyal devletler, ekonomik bağımlılıkları nedeniyle sömürge topraklarını uluslararası turistler için arzu edilen 'turizm destinasyonları' ve 'turistik figürler' olarak tanıtarak yerli halkları birer gösteri nesnesi olarak kullanmaya devam etmektedir. Güneydoğu Asya'daki etnik köyler, bu tür uygulamaların bir örneğini oluşturmaktadır. Bu makalede, insanat bahçelerinin oluşum süreci, ortaya çıkışındaki motivasyonlar ve işleyişleri ele alınmaktadır. İnsanat bahçelerini analiz ederken, kökenlerinden itibaren sömürgecilik döneminden postkolonyal dönemdeki turizm anlayışına evriliş sürecine odaklanılmaktadır. Bu bağlamda, insanat bahçelerinin tarihsel evrimi, Avrupa’daki kültürel ve sosyal değişimlerin bir yansıması olarak değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

İnsanat bahçeleri, postkolonyal turizm, sömürgecilik, insandışılaştırma, öteki

Kaynakça

• Abbatista, Guido (2015). “Beyond The Human Zoos: Exoticism, Ethnic Exhibitions And The Power Of The Gaze.” Ricerche Storiche, 1/2: 207-217.
• Acar, M. Sadık (2003). “Medeniyetler Çatışması mı, Menfaatler Çatışması mı?” Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(2): 33-42.
• Akay, Semra (2022). “Güneydoğu Asya Bölgesinde Ekoturizmi Post-Kolonyalizm Üzerinden Anlamak.” Doğu Coğrafya Dergisi, 27(47): 1-14.
• Banerjee, Subhabrata ve Bobby, Prasad, Anshuman (2008). “Introduction To The Special İssue On “Critical Reflections On Management And Organizations: A Postcolonial Perspective.”” Critical Perspectives On İnternational Business, 4(2/3): 90-98.
• Becklake, Sarah ve Wynne-Hughes, Elisa (2023). “The Touristic Transformation Of Postcolonial States: Human Zoos, Global Tourism Competition, And The Emergence Of Zoo-Managing States.” Tourism Geographies.
• Blanchard, P., Nicolas, B., Boetsch, G., Deroo, E., ve Lemaire, S. (2008). “Human Zoos: The Greatest Exotic Shows in the West: Introduction.”. Human Zoos. Science and Spectacle in the Age of Colonial Empires. P. Blanchard, N. Bancel, G. Boetsch, E. Deroo, S. Lemaire ve C. Forsdick (der.) içinde Liverpool, İngiltere: Liverpool Üniversitesi Yayınları. 1-49.
• Brown, Owen (2014). “Rights From The Other Side Of The Line: Postcolonial Perspectives On Human Rights.” Politikon: The IAPSS Journal Of Political Science, 25: 5-26.
• Cariou, Warren (2016). “The exhibited body: The nineteenth-century human zoo.” Victorian Review, 42(1): 25-29.
• Chikha, Chokri Ben ve Arnaut, Karel (2013). “Staging/Caging 'Otherness' İn The Postcolony: Spectres Of The Human Zoo.” Critical Arts: South-North Cultural And Media Studies, 27(6): 661-683.
• Clement, Vincent (2019). “Beyond The Sham Of The Emancipatory Enlightenment: Rethinking The Relationship Of Indigenous Epistemologies, Knowledges, And Geography Through Decolonizing Paths.” Progress in Human Geography, 43(2): 276-294.
• Coşkun, İsmail (2008). “Sosyoloji, Antropoloji, Şarkiyatçilik ve Öteki.” İstanbul University Journal of Sociology, 3(16): 11-26.
• Dalıcı, Emine (2013). “Ötekiyle Çarpışma.” İçinde. II. Türkiye Lisanüstü Çalışmaları Kongresi- Bildiriler Kitabı I. 77-91.
• Derrida, Jacques (1982). “White Mythology: Metaphor in the Text of Philosophy.” Çev., Alan Bass. Margins of Philosophy içinde. Chicago: University of Chicago Press. 207- 271.
• Fanon, Frantz (2007), Yeryüzünün Lanetlileri. Çev., Şen Süer. İstanbul: Versus.
• Gleditsch, Krıstıan Skrede (2007). “Transnational dimensions of civil war.” Journal of peace research, 44(3): 293-309.
• Groo, Katherine (2016) “The human zoo and its double”. The Zoo and Screen Media: Images of Exhibition and Encounter. Lawrence M and Lury K (der.) içinde. New York: Palgrave Macmillan.
• Hall, Stuart (1996). “The problem of ideology: Marxism without guarantees.” Stuart Hall: Critical Dialogues in Cultural Studies. Morley and Chen (der.) içinde. Londra: Routledge. 25-47.
• Hall, Stuart (1998). “Eski ve Yeni Kimlikler, Eski ve Yeni Etniklikler”, Çev. Ümit Hüsrev Yolsal ve Gülcan Seçkin, Kültür, Küreselleşme ve Dünya-Sistemi. Anthony D. King (der.) çinde. Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara. 63-96.
• Huntington, Samuel P. (2015). Medeniyetler Çatışması ve Dünya Düzeninin Yeniden Kurulması. Çev., M. Turhan & Y.Z. C. Soydemir. İstanbul: Okyanus Yayınları.
• Horwarth HTL (2018). “Market report ASIA PACIFIC: Regional tourism Trends” https://horwathhtl.com/publication/market-report-asia-pacific-regional-tourism-trends/ (Erişim Tarihi: 20.04.2024).
• Kalın, İbrahim (2007). İslam ve Batı. İSAM Yayınları.
• Kayoko, Ishıı (2007). “Creating Diversity: Ethnic Tourism And Hill Tribes Of Northern Thailand” Memoirs Of Institute Of Humanities, Human and Social Sciences, Ritsumeikan University, 89: 37–55.
• Keyman, Fuat (1999). “Farklılığa Direnmek: Uluslararası İlişkiler Kuramında “Öteki” Sorunu”. Oryantalizm Hegemonya ve Kültürel Fark. Fuat Keyman, Mahmut Mutman, Meyda Yeğenoğlu (der.) içinde. İstanbul: İletişim Yayınları. 71-106.
• Luraghi, Raimondo (2019). Sömürgecilik Tarihi. Çev., Aydın Emeç. İstanbul: e yayınları.
• McClintock, Anne (1995). Imperial Leather: Race, Gender And Sexuality İn The Colonial Contest. New York: Routledge.
• Mora, Necla (2008). “Kendi-Öteki İletişimi ve Etnomerkezcilik.” Selçuk İletişim, 5(2): 206-218.
• Patterson, Thomas C. (1997). Inventing Western Civilization. New York: Monthly Review Press.
• Piesche, P., Laure al-Samarai, N., Della, T., & Eding, J. (2005). Afrikaner im Zoo / Wir protestieren! No Racism. http://no-racism.net/print/1248/
• Purkayastha, Prarthana (2019). “Decolonising Human Exhibits: Dance, Re-Enactment And Historical Fiction.” South Asian Diaspora, 11(2): 223–238.
• Purtschert, Patricia (2015). “The Return Of The Native: Racialised Space, Colonial Debris And The Human Zoo” Identities, 22(4): 508-523.
• Putnam, Walter (2012). “’Please Don’t Feed The Natives’: Human zoos, colonial desire, and bodies on display”..The environment in French and Francophone literature and film (vol 39). J. Persels (der.) içinde. 55–68).
• Qureshi, Sadiah (2011). Peoples on Parade. Exhibitions, Empire, and Anthropology in Nineteenth-Century Britain. Chicago: University of Chicago Press.
• Said, Edward (1995). Şarkiyatçılık: Batı’nın Şark Anlayışları. Çev., Berna Ülner. İstanbul, Türkiye: Metis Yayınları.
• Sarajevo Times (2022). “Possible Investigation abaout ‘Sarajevo Safari’: The Rich paid to kill for Pleasure?”. 4 Kasım 2022
• Schipper, Mineke (2009). “What Do We Share? From the Local to the Global, and Back Again.” Ethnic Diversity in Eastern Africa: Opportunities and Challenges. K. Njogu, K. Ngeta, M. Wanjau (der.) içinde. Twaweza Communications.
• Serbestiyet (2022). “’Saraybosna Safarisi’ Belgeseli: Bosnalı Sivillere Ateş Etmek İçin Sırplara Para Ödeyen Zenginler.” 30 Ağustos 2022.
• Sidaway, James D., & Power, Marcus (2005). “‘The tears of Portugal’: empire, identity, ‘race’, and destiny in Portuguese geopolitical narratives.” Environment and planning D: society and space, 23(4): 527-554.
• The Independent. (2016, 19 Kasım). The racist human zoos that time forgot. https://www.independent.co.uk/life-style/the-racist-human-zoos-that-time-forgot a7425286.html
• Tauscher, Soner (2023). “Almanya'da ırkçılığın üç evresi: Antisemitizm- Türkofobi- İslamofobi”. Almanya'da Kurumsal Irkçılık ve NSU Terör Örgütü. E. Bayraklı ve E. Sağlam (der.) içinde. 153-191.
• Taylor, Charles (2018). “Tanınma Politikası.” Çev., Yurdanur Salman Çokkültürcülük; Tanınma Politikası. A. Gutmann. (der.) içinde (5.Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. 46-93.
• Topcan, Özlem (2020). “Batı Medeniyeti Gölgesinde Ötekilerin İnşası.” Türk Dünyası Araştırmaları, 126 (249): 347-368.
• Trupp, Alexander (2011). “Exhibiting the ‘Other’ Then and Now: ‘Human Zoos’ in Southern China and Thailand.” ASEAS- Austrian Journal of South-East Asian Studies, 4(1): 139-149.
• Winter, Tim (2007). Post-conflict heritage, postcolonial tourism: tourism, politics and development at Angkor.New York: Routledge.
• Xie, Shaobo (1997), “Rethinking the Problem of Postcolonialism”, New Literary History, 28 (1).
• Yeğenoğlu, Meyda (2003). “Öteki Mekânda Olmak: Post-Kolonyal Dünyada Göçmenlik ve Turizm.” Kültür ve İletişim, 6 (2): 53-72.
• Yung, Robert J. (2016). Postkolonyalizm: Tarihsel Bir Giriş. Lütfi Sunar (der). İstanbul: Matbu Kitap.
• Zizek, Slovaj (2006). Kırılgan temas. Çev., Tuncay Birkan. İstanbul: Metis Yayınları.
• Zupanic, Miran (Yönetmen). (2022). Sarajevo Safari (Belgesel). Slovenya, Bosna Hersek. IMDb. (2024, Mayıs 4). Sarajevo Safari (2022) (Web sayfası). Erişim adresi: https://www.imdb.com/title/tt23861448/