Press Advertisement Agency as an Instrument of Repression: The Case of Evrensel

Yıl 2024, Cilt: 27 Sayı: 54, 258 - 286, 30.09.2024

Vahdet Mesut Ayan

https://doi.org/10.18691/kulturveiletisim.1509297

Öz

The Press Advertisement Agency (BIK) was established in 1961 to distribute official announcements and advertisements to newspapers regardless of their opinions and perspectives. Consequently, the distribution of official announcements and advertisements to newspapers is one of the most fundamental functions of BIK. This situation makes BİK an important source of financing for national and local newspapers. It has been the subject of both news reports and academic studies that BIK particularly penalizes media outlets that are distant from the government. For instance, the Evrensel newspaper, which started publishing in Turkey in 1995 and has a left- socialist perspective, was continuously subjected to fines, especially between 2019 and 2022, and in 2022, the newspaper was completely suspended from receiving official announcements and advertisements. Official advertisements are an important financial source for Evrensel, which mainly raises the problems of the working class in its news articles, has a socialist readership and has a daily circulation of 2500-3500. This study evaluates the fines imposed on Evrensel by the BİK through the views of the newspaper's readers and employees. The study reached the following conclusions: Evrensel was evaluated as a working class press by both its readers and employees. In addition, these fines were related to the newspaper's editorial policy and identity by readers and employees. The fines were defined by readers and employees as an intervention in freedom of the press. In other words, readers and employees pointed to the politically influenced structure of BİK as the reason behind the fines.

Anahtar Kelimeler

Advertisement Agency (BIK), official announcements, Evrensel

Bir Baskı Aygıtı Olarak Basın İlan Kurumu: Evrensel Gazetesi Örneği

Öz

Basın İlan Kurumu (BİK) 1961 yılında kurulan, resmî ilan ve reklamların fikir ve görüşleri gözetilmeksizin gazetelere dağıtılmasını sağlayan bir kuruluştur. Dolayısıyla gazetelere resmî ilan ve reklamların dağıtılması BİK’in en temel görevlerinden biridir. Bu durum, BİK’i ulusal ve yerel gazeteler için önemli bir finansman kaynağı haline getirmektedir. Ancak dağıtım konusu ve BİK’in resmî ilan ve reklam durdurma cezaları son yıllarda kamuoyunun gündemine gelmektedir. BİK’in siyasal iktidara mesafeli yayın organlarını özellikle cezalandırdığı hem haberlere hem de akademik çalışmalara konu olmaktadır. Örneğin Türkiye’de 1995’te yayın hayatına başlayan, sol-sosyalist bir perspektife sahip Evrensel gazetesi, özellikle 2019-2022 yılları arasında sürekli olarak cezalara maruz kalmış, 2022’ye gelindiğinde ise gazetenin resmî ilan ve reklam alması tamamen durdurulmuştur. Yayınlarında ağırlıklı olarak işçi sınıfının sorunlarını gündeme getiren, sosyalist bir okur kitlesine sahip ve günlük tirajı 2500-3500 arasında değişen Evrensel için resmî ilanlar önemli bir finansal kaynaktır. Bu çalışma, BİK tarafından Evrensel’e verilen ilan ve reklam kesme cezalarını gazete okur ve çalışanlarının görüşleri üzerinden değerlendirmektedir. Çalışmada elde edilen bulgular şunlardır: Evrensel hem okur hem de çalışanları tarafından işçi sınıfı basını olarak değerlendirilmiştir. Bununla birlikte gazetenin yayın politikası ve kimliği ile bu cezalar okur ve çalışanlarca ilişkilendirilmiştir. Cezalar, gazete okur ve çalışanları tarafından basın özgürlüğüne müdahale olarak tanımlanmıştır. Aynı zamanda bu cezaların ardında BİK’in siyasi etkilere açık yapısının bulunduğu ifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Basın İlan Kurumu (BİK), resmî ilan ve reklamlar, Evrensel gazetesi

Kaynakça

• Adaklı, Gülseren, vd. (2020). Türkiye’de Medya ve İfade Özgürlüğü için Siyasa Önerileri. Ankara: Özgürlük Araştırmaları Derneği.
• Alantor, Özgür (2021). Türkiye'de resmi ilanların Basın İlan Kurumu ya da Valilikler aracılığıyla dağıtımının gazeteler üzerindeki etkisi (Kastamonu-Çankırı örneği) Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Asante, Clement E. (1997). Press Freedom and Development: A Research Guide and Selected Bibliography. London: Greenwood Pres.
• Atuk, Fatma Gökçen (2020). “Medya ve İktidar İlişkisi Bağlamında Demokrat Parti’nin İlan ve Reklam Politikaları.” Erciyes İletişim Dergisi, 7(1): 533-556.
• Avcı, Devrim (2020). “BİK ve basın özgürlüğü: Evrensel’e verilen ilan kesme cezaları.” https://expressioninterrupted.com/tr/bik-ve-basin-ozgurlugu-evrensel-e-verilen-ilan-kesme-cezalari/ Erişim tarihi: 17 Haziran 2024
• Ayten, Adem (2011). Türkiye’de Basın ve Rejimi (Cumhuriyet Dönemi Basın İktidar İlişkisi ve Basın Rejimleri). Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü̈.
• Bianet (2016). “Evrensel Gazetesi 22 Yaşında.” https://bianet.org/haber/evrensel-gazetesi-22-yasinda-175601 Erişim tarihi: 14 Haziran 2024.
• BİK (2024). “Hakkımızda.” https://bik.gov.tr/kurumsal/hakkimizda/ Erişim tarihi: 11 Haziran 2024.
• BirGün (2022). “Evrensel Yazarı Ender İmrek'e ‘Cumhurbaşkanı’na hakaret’ten dava” https://www.birgun.net/haber/evrensel-yazari-ender-imrek-e-cumhurbaskani-na-hakaret-ten-dava-382988 Erişim tarihi: 17 Haziran 2024.
• Bulunmaz, Barış (2012). “Türk Basın Tarihi İçerisinde Demokrat Parti Dönemi ve Sansür Uygulamaları.” Öneri Dergisi, 10 (37): 203-214.
• Creswell, John W. (2013). Nitel Araştırma Yöntemleri: Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Deseni. Bütün, Mesut ve Demir, Selçuk Beşir (Çev.), Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Creswell, John W. (2017). Araştırma Deseni: Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları. Demir, Selçuk Beşir (Çev.), Ankara:Eğiten Kitap.
• Cumhuriyet (2021). “BİK'in raporu: Para yandaş gazetelere akmış!” https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/bikin-raporu-para-yandas-gazetelere-akmis-1840144 Erişim tarihi: 13 Haziran 2024.
• Çaralan, İhsan (2022). “Evrensel bütün baskılara karşın 27 yıldır susmadı bugün de susturulamayacak!” https://evrensel.net/yazi/91483/evrensel-butun-baskilara-karsin-27-yildir-susmadi-bugun-de-susturulamayacak Erişim tarihi: 29 Haziran 2024.
• Deniş, Halil Emre (20199. Türk Basınında Vesayet Rejimi ve Basın İlân Kurumu. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Durmuş, Gökhan (2021). “Meslek örgütleri: BİK’in cezalarıyla halkın haber alma hakkı gasbediliyor” Gözde Tüzer’in röportajı. https://www.adilmedya.com/meslek-orgutleri-bikin-cezalariyla-halkin-haber-alma-hakki-gasbediliyor/ Erişim tarihi: 13. Haziran 2024.
• Durna, Tezcan ve İnal, Ayşe (2010). “12 Eylül, Medya ve Demokratikleşme Sorunu.” Mülkiye Dergisi, 34(268): 123-145.
• Emre Kaya, Ayşe Elif (2010). “Demokrat Parti Döneminde Basın-İktidar İlişkileri.” İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 1(39): 93-118.
• Engin, Nedim (2023). Yerel gazetelerin dijitale dönüşüm sürecinde Basın İlan Kurumu'nun rolü ve önemi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Eroğul, Cem (2019). Demokrat Parti: Tarihi ve İdeolojisi. İstanbul: Yordam Kitap.
• Evrensel (2000). “10 gün kapatıldık.” https://www.evrensel.net/haber/122679/10-gun-kapatildik Erişim tarihi: 14 Haziran 2024.
• Evrensel (2018). “Yazarımız Kamil Tekin Sürek'e ‘faşist diktatörlük’ davası.” https://www.evrensel.net/haber/355764/yazarimiz-kamil-tekin-sureke-fasist-diktatorluk-davasi Erişim tarihi: 17 Haziran 2024
• Evrensel (2020). “Yazarımız Ceren Sözeri ve Evrensel'e açılan dava yarın görülecek.” https://www.evrensel.net/haber/415778/yazarimiz-ceren-sozeri-ve-evrensele-acilan-dava-yarin-gorulecek Erişim tarihi: 17 Haziran 2024.
• Evrensel (2022a). “Basın İlan Kurumunun Evrensel'e verdiği ilan ve reklam kesme cezaları 108 güne ulaştı.” https://www.evrensel.net/haber/459509/basin-ilan-kurumunun-evrensele-verdigi-ilan-ve-reklam-kesme-cezalari-108-gune-ulasti Erişim tarihi: 17 Haziran 2024.
• Evrensel (2022b). “Basın İlan Kurumu resmi ilan ve reklam yayımlama hakkımızı iptal etti!” https://www.evrensel.net/haber/468619/basin-ilan-kurumu-resmi-ilan-ve-reklam-yayimlama-hakkimizi-iptal-etti-evrenselsusmaz#:~:text=Bas%C4%B1n%20%C4%B0lan%20Kurumu%20(B%C4%B0K)%2C,hak%20t%C3%BCm%C3%BCyle%20iptal%20edilmi%C5%9F%20oldu. Erişim tarihi: 17 Haziran 2024.
• Hıfzı, Topuz (2011). II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Karagöz, Gül (1999). Yeni Dünya Düzeni ve Türkiye’de İletişim Özgürlüğü: Türk Yazılı Basını Üzerine Bir İnceleme. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kejanlıoğlu, Beybin (2004). Türkiye’de Medyanın Dönüşümü. Ankara: İmge Kitap.
• Kızılca, Karagöz Gül ve Kızılca, Fikret Kemal (2022). “Basın İlan Kurumu ve 2017-2021 Arasında Basına Verilen İlan Durdurma Cezaları.” Galatasaray Üniversitesi İleti-ş-im Dergisi, 36: 6-33.
• Kösedağ, Mehmet Sena (2016). “Türk Basın Kanunu’nda Yapılan Değişikliklerin Yazılı Basında Temsili.” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43): 2053-2051.
• Oranlı, Çetin (2022). Türkiye'de Yerel Basının Gelişiminde Basın İlan Kurumunun Rolü. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öç, Bora (2014). Türkiye de Basın İlan Kurumu'nun yerel basına etkileri uygulamalı bir alan çalışması; Sivas yerel basını örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Önderoğlu, Erol (2021). Meslek örgütleri: BİK’in cezalarıyla halkın haber alma hakkı gasbediliyor.” Gözde Tüzer’in röportajı. https://www.adilmedya.com/meslek-orgutleri-bikin-cezalariyla-halkin-haber-alma-hakki-gasbediliyor/ Erişim tarihi: 13. Haziran 2024.
• Özdal, Hakkı (2024a). “Emekçilerin gazetesi 29 yaşında.” Erişim tarihi: 18 Haziran 2024. https://www.evrensel.net/haber/520388/emekcilerin-gazetesi-29-yasinda
• Özdal, Hakkı (2024b). “Ruşen Çakır’ın konuğu Hakkı Özdal: Evrensel Gazetesi’nden dayanışma çağrısı.” Erişim tarihi: 18 Haziran 2024. https://medyascope.tv/2024/03/07/rusen-cakirin-konugu-hakki-ozdal-evrensel-gazetesinden-dayanisma-cagrisi/
• Resmî Gazete (1950). 20 Eylül 1950, Sayı: 7613. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/7613.pdf Erişim tarihi: 10 Haziran 2014.
• Resmî Gazete (1951). 1 Ağustos 1951. Sayı: 7876. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/7873.pdf Erişim tarihi: 10 Haziran 2014.
• Resmî Gazete (1961). 9 Ocak 1961, Sayı: 1072. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/10702.pdf Erişim tarihi: 11 Haziran 2024.
• Resmî Gazete (1994). 30 Kasım 199, Sayı: 22127. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/22127.pdf Erişim tarihi: 13 Haziran 2024.
• Resmî Gazete (2022). 13 Ekim 2022, Sayı: 31987. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/10/20221018-1.htm Erişim tarihi: 13 Haziran 2024.
• RFS (2024). “Index 2024” https://rsf.org/en/index Erişim tarihi: 28 Haziran 2024.
• Savran, Sungur (2016). Türkiye’de Sınıf Mücadeleleri: Cilt I. İstanbul: Yordam Kitap.
• Subaşı, Münevver ve Okumuş, Kübra (2017). “Bir Araştırma Yöntemi Olarak Durum Çalışması” Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2): 419-426.
• TGS (2024). TGS Basın Özgürlüğü Raporu (2023-2024). https://tgs.org.tr/tgs-basin-ozgurlugu-raporu-2023-2024/ Erişim tarihi: 28 Haziran 2024.
• Üstün, Hasan (2010). Türkiye’de Devletin Yazılı Basına İlan ve Reklâm Dağıtım Politikaları ve Basın İlan Kurumu Örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü̈.
• Yakışır, Yeşim (2016). Medya-demokrasi ilişkisi: Yerel basın ve Basın İlan Kurumu. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yıldız, Nuran (1996). “Demokrat Parti İktidarı (1950-1960) ve Basın.” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 51(1): 481-505.