Ulysses' Tragic and Political Gaze

Yıl 2024, Cilt: 27 Sayı: 54, 325 - 352, 30.09.2024

Duygu Türk

https://doi.org/10.18691/kulturveiletisim.1534366

Öz

This study approaches to Theo Angelopoulos' Ulysses's Gaze (1995) as a political-philosophical text and encompass Angelopoulos' gaze as a material to contemplate about two axes named as tragic and politic. In other words, the study does not aim to present a cinematographic analysis of Angelopoulos' cinema which is no doubt so prolific and full of inspirations; but tries to follow political meanings of the story and to develop a political path specifically following the figure of "Ulysses" and the theme of "gaze".
Ulysses or in his Greek origin Odysseus, as well known, is one of the key figures of Homer's Ilyada and the protagonist of Odysseia. Yet, his impact goes well beyond of the limits of those epics since the character has been the focus of interest by re-interpretations for centuries. It is not just a journey within the literature, from Dante to Kafka; it is also a debate on the political character of Odysseus beginning from tragedia tradition to Horkheimer and Adorno's critique of enlightenment. It is the question of this study that where we should locate Angelopoulos' Odysseus within this rich literature and what political meaning we can draw from his "gaze". Behind this question lies a certain endeavour to measure limits and capacities of a political gaze facing with today's tragedies. In this context, this study tries to discuss the inter-relation between tragic facts and political possibilities through following Angelopoulos' Odysseus.

Anahtar Kelimeler

Tragic, Political, Odysseus, Angelopoulos, Ulysses

Ulysses'in Trajik ve Politik Bakışı

Öz

Bu çalışmada Theo Angelopoulos'un Ulysses'in Bakışı adlı 1995 yapımı filmine bir politik-felsefi metin gibi yaklaşılıyor ve yönetmenin "bakış"ı, çalışmada trajik ve politik olarak adlandırılan iki eksen üzerine düşünmek üzere bir materyal olarak kullanılıyor. Diğer bir ifadeyle, sinematografik olarak son derece zengin ve esin verici olduğu şüphe götürmeyen Angelopoulos sinemasının bu yönüyle bir çözümlemesini sunmak hedeflenmiyor; bunun yerine yönetmenin sunduğu anlatının politik anlamları üzerine düşünmek, çağrışımlarını takip etmek ve özellikle de "Ulysses" figürü ile "bakış" temasından politik bir izlek türetmek deneniyor.
Ulysses veya Yunanca orijinal adıyla Odysseus, iyi bilindiği üzere Homeros'un Ilyada destanının kilit figürlerinden biri ve Odysseia'nın baş kahramanıdır; fakat etkisi Homeros'u çok aşan biçimde, yüzyıllar boyu peşine düşülmüş, yeniden canlandırılmış ve dönüştürülmüş bir karakterdir aynı zamanda. Bu, Dante'den Kafka'ya ve başka çok sayıda yazara uzanan bir edebiyat yolculuğu değildir sadece; politik bir karakter olarak da Odysseus tragedya şairlerinden Horkheimer ile Adorno'nun aydınlanma eleştirisine varan tarih-üstü bir tartışma konusu olagelmiştir. İşte bu zengin literatür içinde Angelopoulos'un Odysseus'unun nereye oturduğu ve "bakış"ının nasıl bir anlamın taşıyıcısı kılındığı çalışmanın izleyeceği sorudur. Elbette bu sorunun gerisinde, günümüz trajedileri karşısında politik bir bakışın taşıdığı potansiyel ve sınırlılıkları ölçme çabası yatıyor; bu anlamda okuduğunuz çalışma, trajik gerçeklikler ile politik olanaklar arasındaki içiçe geçmiş ilişkiyi Angelopoulos'un Odysseus'unun peşine düşerek tartışmayı amaçlıyor.

Anahtar Kelimeler

Trajik, Politik, Odysseus, Angelopoulos, Ulysses

Kaynakça

• Angelopoulos, Theo ve Gerald O'Grady [1990] (2001). "Angelopoulos's Philosophy of Film". Theo Angelopoulos: Interviews. Dan Fainaru (der.) içinde. University Press of Mississippi. 66-74.
• Angelopoulos, Theo ve Dan Fainaru [1991] (2001). "Silence is as Meaningful as Any Dialogue: The Suspended Step of the Stork". Theo Angelopoulos: Interviews. Dan Fainaru (der.) içinde. University Press of Mississippi. 75-82.
• Angelopoulos, Theo ve Andrew Horton [1992] (2001). "Natonal Culture and Individual Vision". Theo Angelopoulos: Interviews. Dan Fainaru (der.) içinde. University Press of Mississippi. 83-88.
• Angelopoulos, Theo ve Michel Ciment [1995] (2000). "Kayıp, Hapsedilmiş ve Özgür Olmaya Çabalayan Bakış". Çev., Afşin Hepçilingirler, Pelin Hepçilingirler. https://yenifilm.net/2000/12/theo-angelopoulos-ile-soylesi-kayip-hapsedilmis-ve-ozgur-olmaya-cabalayan-bakis. Yayınlanma Tarihi: 3 Aralık 2000.
• Angelopoulos, Theo ve Geoff Andrew [1996] (2001). "Homer's Where the Heart Is: Ulysses's Gaze". Theo Angelopoulos: Interviews. Dan Fainaru (der.) içinde. University Press of Mississippi. 89-92.
• Angelopoulos, Theo ve Dan Fainaru. [1996] (2001). "The Human Experience in One Gaze: Ulysses's Gaze". Theo Angelopoulos: Interviews. Dan Fainaru (der.) içinde. University Press of Mississippi. 93-100.
• Angelopoulos, Theo ve Dan Fainaru [1999] (2001). "... And about All the Rest". Theo Angelopoulos: Interviews. Dan Fainaru (der.) içinde. University Press of Mississippi. 123-149.
• Arendt, Hannah (2006). Geçmişle Gelecek Arasında. Çev., Bahadır Sina Şener. İstanbul: İletişim.
• Aristoteles (2005). Poetika. Çev., Nazile Kalaycı. Ankara: Bilim ve Sanat.
• Birler, Ömür ve Türk, Duygu (2022). "Çağdaş Tragedyalar: Lanthimos ve Farhadi Sinemasına Politik bir Bakış". İlef Dergisi 9 (1): 175-202.
• Badiou, Alain (2010). Yüzyıl. Çev., Işık Ergüden. İstanbul: Sel.
• Blundell, Mary Whitelock (1989). Helping Friends and Harming Enemies. Cambridge: Cambridge University Press.
• Cicero (2004). On Moral Ends. Julia Annas (ed.). Cambridge: Cambridge University Press.
• Dante (2020). İlahi Komedya. Çev., Rekin Teksoy. İstanbul: Oğlak.
• Esgün, Toros Güneş (2024). “Bir Gelecek Kipi Olarak Hayal Kırıklığı: Nietzsche ve Adorno'dan Karasu'ya”. Cogito: “Gelecek” (114).
• Euripides (2013). Hekabe. Çev., Yılmaz Onay. İstanbul: İş Bankası.
• Hesiodos (2016). Theogonia & İşler ve Günler. Çev., Azra Erhat, Sabahattin Eyüboğlu. İstanbul: İş Bankası.
• Homeros (2014a). Ilyada. Çev., Azra Erhat, A. Kadir. İstanbul: İş Bankası.
• Homeros (2014b). Odysseia. Çev., Azra Erhat, A. Kadir. İstanbul: İş Bankası.
• Horkheimer, Max ve Theodor W. Adorno (2002). Dialectic of Enlightenment. G. S. Noerr (ed.). California: Stanford University Press.
• Kafka (2018). "Sirenlerin Susuşu". Bütün Öyküler içinde. Çev., Kamuran Şipal. İstanbul: Cem.
• Kamboureli, Smaro (2015). "Memory Under Siege". The Cinema of Theo Angelopoulos. Angelos Koutsourakis, Mark Steven (der.) içinde. Edinburgh: Edinburgh University Press. 249-263.
• Karalis, Vrasidas (2023). Theo Angelopoulos: Filmmaker and Philosopher. London: Bloomsbury Academic.
• Koutsourakis, Angelos (2015). “The Gestus of Showing: Brecht, Tableaux and Early Cinema in Angelopoulos' Political Period”. The Cinema of Theo Angelopoulos. Angelos Koutsourakis, Mark Steven (der.) içinde. Edinburgh: Edinburgh University Press. 64-79.
• Koutsourakis, Angelos & Mark Steven (2015). “Introduction: Angelopoulos and the Lingua Franca of Modernism”. The Cinema of Theo Angelopoulos. Angelos Koutsourakis, Mark Steven (der.) içinde. Edinburgh: Edinburgh University Press. 1-19.
• Makriyannakis, Vangelis (2005). “Angelopoulos' Ulysses' Gaze: Where the Old Meets the New”. Forum: University of Edinburgh Journal of Culture and Arts (1).
• Nietzsche, Friedrich (2005). Yunan Tragedyası Üzerine İki Konferans. Çev., Mahmure Kahraman. İstanbul: Say.
• Nietzsche, Friedrich (2010). Tragedyanın Doğuşu. Çev., Mustafa Tüzel. İstanbul: İş Bankası.
• Platon (1973). "Birinci Alkibiades". Çev., İrfan Şahinbaş. Büyük Klasikler: Eflatun içinde. İstanbul: Hürriyet. 61-132.
• Seferis, Yorgo (1990). Bütün Şiirleri. Çev., Herkül Milas ve Özdemir İnce. İstanbul: Varlık.
• Sohi, Behzad Ghaderi & Adineh Khojastehpour (2010). “Beginning in the End: Poetry of Greek Tragedy in Theo Angelopoulos' Ulysses' Gaze and The Weeping Meadow”. Literature/Film Quarterly 38 (1): 59-72.
• Sophokles (1941). Philoktetes. Çev., Nurullah Ataç. MEB.
• Sophokles (1963). Aias. Çev., Suat Sinanoğlu. Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Sophokles (2005). Antigone. Çev., Güngör Dilmen. İstanbul: Mitos Boyut.
• Steiner, George (2011). Tragedyanın Ölümü. Çev., Burç İdem Dinçel. İstanbul: İş Bankası.