Transilvanya’dan İstanbul’a: Bir Global Gotik Örneği Olarak Ali Rıza Seyfi’nin Kazıklı Voyvoda’sı

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 28 - 41, 05.10.2021

Nilay Kaya

https://doi.org/10.54281/kundergisi.4

Öz

Türk folkloru alanında yapılan son çalışmalar, vampir figürünün çeşitli arkaik Türkçe isimlerle İslam öncesinden Osmanlı İmparatorluğu dönemine, Anadolu topraklarından Orta Asya’ya kadar geniş bir coğrafyaya yayıldığını göstermektedir. Türk edebiyatındaki ilk yazılı vampir anlatısı, on yedinci yüz-yıl Osmanlı seyyahı Evliyâ Çelebi’nin Seyahatnâme’sinin yedinci cildinde yer alır. Evliyâ Çelebi, bir grup Abaza “cadı”nın ve Çerkes “obur”unun Kafkasya semalarındaki savaşını birinci elden bir deneyim olarak aktarır. Bunun yanı sıra, Osmanlı İmparatorluğu döneminde çeşitli vampir avı vakalarına ilişkin fetvaların bildirildiği tarihî belgeler, gazete haberleri ve masârif defterleriolma-sına rağmen, vampirler, Batılı vampir modeli olan Dracula dünya edebiyatında sahneye çıkana kadar Türk edebiyatında kendilerine bir yer bulamamışlardır. İrlandalı yazar Bram Stoker’ın Dracula’sı (1897) Türk romancı Ali Rıza Seyfi ta-rafından 1928’de Kazıklı Voyvodaadıyla serbest bir şekilde uyarlanmıştır ve Türk edebiyatının ilk vampir romanı sayılır. Stoker’ın vampir figürü ve genel-likle vampirler dünya edebiyatında çoklu metaforlar olarak kullanıldığı gibi, Ali Rıza Seyfi’nin “Kont Drakola” figürü, Türk milletine yönelik olası bir tehdi-din yol açtığı karmaşık ve kolektif bir korku metaforudur. Stoker’ın Transilvan-yalı vampir hikâyesinin bu yeniden anlatımı, hem imparatorlukmerkezi ile çevredeki Balkan uluslar arasındaki tarihî çatışmayı hem de, Kazıklı Voyvoda’nın Cumhuriyet’in çok erken döneminde yazıldığı göz önünde bulunduruldu-ğunda, yeni cumhuriyet olgusunun ruhunun kalıcılığını korumayı sorun edi-nir. Bu makalede, Ali Rıza Seyfi’nin Batı dünyasının sömürge sonrası kor-kusu olarak çokça analiz edilen vampir Dracula figürünü nasıl yerelleştirdiğini incelemek amaçlanmıştır. Ali Rıza Seyfi’nin milliyetçiliğin “ölmeyen” korkula-rını Batı’dan ödünç aldığı popüler vampir figürü ve edebî kalıplar aracılığıyla tersine bir ideolojiyle işleyişi gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

yerel uyarlama, bölgesel-yerel gotik, global gotik, Türk edebiyatında vampir, karşılaştırmalı edebiyat

Kaynakça

• Ahmet Mithat. Müşahedat. Haz. Osman Gündüz. İstanbul: Kitap Zamanı Yayınları, 2010.
• Ali Rıza Seyfi. Drakula İstanbul’da. İstanbul: KamerYayınları, 1997.
• Ali Rıza Seyfi. Kazıklı Voyvoda. İstanbul: Resimli AyMatbaası, 1928.
• Bundrick, Christopher. “’Covered in Blood and Dirt’: Industrial, Capital, and Cultural Crisis in Red Rock andDracula”. The Southern Literary Journal47.1 (Güz 2014): 24-27.
• Danacı, Fatih. “On Paralık Romanlara Fantastik Bir Bakış”.Sabit Fikir,Temmuz 2012.www.sabitfikir.com/dosyalar/paralik-romanlara-fantastik-bir-bakis.Düzdağ,
• M. Ertuğrul, ed. Şeyhülislam Ebussuud Efendi Fetvaları Işığında 16. Asır Osmanlı Yaşamı. İstanbul: Kapı Yayınları, 2012.
• Evliya Çelebi. Seyahatnâme. Cilt 7. Haz. Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman ve Robert Dankoff. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2003.
• Gamal, Ahmed. “Postcolonial Recycling of the Oriental Vampire: Habiby’s Saraya, The Ghoul’sDaughterand Mukherjee’s Jasmine”. South Asian Review33.2 (2012): 139-59.
• Gürbüz, Ahmet. “Ahmet Mithat Efendi’nin ‘Çengi’Romanında Cervantes’in İzlerini Aramak”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi10.3 (Ağustos 2018): 819-30.
• Hayward, Susan. Key Concepts in Cinema Studies. Londra: Routledge, 1996.
• Karakurt, Deniz. Türk Söylence Sözlüğü: Açıklamalı Ansiklopedik Mitoloji Sözlüğü. Ağustos 2011. Wikimedia.upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/00/TurkSoylenceSozlugu.pdf
• Kırgı, Salim Fikret. Osmanlı Vampirleri: Söylenceler, Etkiler, Tepkiler. İstanbul: İletişim Yayınları, 2018.
• Lysaght, D. R. O’Connor. “An Ascendancy and Its Vampires”. History Ireland20.3 (Mayıs / Haziran 2012): 30-33.
• Ortaylı, İlber. İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Timaş Yayınları, 2008.
• Sarpkaya, Seçkin ve Mehmet Berk Yaltırık. Türk Kültüründe Vampirler. Ankara: Karakum Yayınları, 2018.
• Scognamillo, Giovanni. Korkunun ve Dehşetin Kapıları. İstanbul: Bilge Karınca Yayınları, 2014.
• Shapiro, Stephen. “Transvaal, Transylvania: Dracula’s World-System and Gothic Periodicity”. Gothic Studies10.1 (2008): 29-47.
• Siegel, Gerald. “Balkan Culture as Revealed in Legends of Vampires and Spirits: Folklore of the Former Yugoslav Republic of Macedonia”. CEA Critic59.1 (1996): 51-59.
• Stewart, Bruce. “Bram Stoker’s Dracula: Possessed by the Spirit of the Nation?” Irish University Review29.2 (1999): 238-55.
• Stoker, Bram. Dracula. New York: The Country Life Press, 1897.
• Tudor, Andrew. Image and Influence: Studies in the Sociology of Film. Londra: George Allen & Unwin, 1974.
• Ursinus, Michael. “Osmanische Lokalbehörden der frühen Tanzimat im Kampf gegen Vam-pire Amstrechnungen (maṣārıf defterleri) aus Makedonien im Lichte der Aufzeich-nungen Marko Cepenkovs (1829-1920)”. Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlan-des82 (1992): 359-74.
• User, Hatice Şirin. “Vampir”. Belleten58.2 (2010): 119-30.
• Vrbančić, Mario. “Globalisation, Empire, and the Vampire.” CLCWeb: Comparative Literature and Culture9.2 (2007): 1-8.
• Walsh, Louise. “Dracula and Tropic Death”. Caribbean Quarterly: A Journal of Caribbean Culture 64.3-4 (2018): 521-43.