Âşıklık Geleneğinin Son Temsilcilerinden Kilisli Âşık Sümbül

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 29 - 40, 29.12.2023

Berna Dinç Musluk

https://doi.org/10.54281/kundergisi.2024.33

Öz

Âşıklık geleneği, Türk kültüründe derin köklere sahip olan bir gelenektir. Bu geleneğin icrasını halkın içinden çıkan ve halkı temsil eden sanatçılar gerçekleştirmektedir. Geleneğin temsilcileri toplumun hislerini, düşüncelerini, aşklarını, acılarını, sevinçlerini, inançlarını, yaşayışlarını eserleriyle aktaran; genellikle sanatlarını saz eşliğinde icra eden halk sanatçılarıdır. Bu sanatçılar, döneminin tanığı ve toplumun sözcüsü durumundadır; toplumun kültürünü, gelenek ve göreneklerini nesilden nesile aktarmaları bakımından Türk folkloruna kaynaktır. Âşıklık geleneği zaman içerisinde değişen kültürle yeni birtakım özellikler kazanırken bazı özelliklerini de yitirmeye başlamıştır. Geleneğin yaşatılması için geçmişte eserler veren ve bugün de geleneği devam ettiren birçok sanatçının yeni nesillere tanıtılması ve kayıt altına alınması önemlidir.Bu çalışmada, yoğun göçlerle demografik yapısı değişen ve daha kozmopolit bir yerleşim yeri hâline gelen Kilis ilinin bir serhat şehri olarak sahip olduğu zengin kültür hazinesini eserlerinde işleyen; Kilis’in güzelliklerine, kültürüne, yaşam tarzına ve sorunlarına değinen Âşık Mehmet Sümbül’ün hayatı ve şiirleri hakkında bilgilerin muhafaza edilmesi; değişen demografik yapı sonrası yeni kuşağın da bölgenin yetiştirdiğibu halk şairini ve eserlerini tanıması amaçlanmıştır. Bu amaçla Âşık Mehmet Sümbül ile kişisel görüşme gerçekleştirilerek sanatçının hayatı ve eserleri hakkında bilgi toplanmıştır. Ayrıca Âşık Sümbül ile gerçekleştirilen diğer söyleşilerden, âşıkla ilgiliçeşitli televizyon kanallarında ve sosyal medya platformlarında yayımlanan programlardan, âşığın yerel gazete ve dergilere vermiş olduğu röportajlardan, Kilis Musiki Cemiyeti üyelerinin âşığın eserleri hakkındaki görüşlerinden ve âşıkla olan anılarından yararlanılmıştır. Elde edilen verilere göre usta-çırak ilişkisi içinde yetişen, irticalen şiir söyleyen ve eserlerini saz ile icra eden Âşık Mehmet Sümbül’ün sevdiği yakınlarını erken kaybetmenin acısıyla ve yaşadığı çevrede yasa dışı sınır ticareti esnasında birçok ölüme tanıklık etmesi üzerine yaktığı ağıtlar ve söylediği barak ezgileriyle ün kazandığı görülmüştür.İncelenen şiirleri âşığın eserlerinde ölüm, yalnızlık, karamsarlık, hüzün gibi konuların hâkim olduğunu göstermektedir. Milliyetçi ve vatansever bir anlayışa sahip olan âşığın birçok eseri yerel ve ulusal sanatçılar tarafından ana akım ve sosyal medya platformlarında seslendirilmiş, sanatçılar albümlerinde âşığın eserlerine yer vermiştir. Âşık Mehmet Sümbül’ün sözlü kültür ve yazılı kültürün yanısıra elektronik kültür ortamında da varlık göstermesi geleneğin güncellenmesi bağlamında değerlendirilmiş ve âşığın geleneğin kökleriyle bağını korurken aynı zamanda çağın gereksinimlerine uyum sağladığı ve geleneğin devamlılığına katkı sunduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

âşık, gelenek, Kilis, barak, ağıt

Âşık Sümbül From Kilis, Representative of the Tradition of Minstrelsy

Öz

The tradition of minstrelsy is a deeply rooted tradition in Turkish culture. The execution of this tradition is carried out by artists who emerge from within the people and represent them. The representatives of the tradition are folk artists who convey the feelings, thoughts, loves, pains, joys, beliefs, and way of life of the community through their works, usually performed accompanied by a musical instrument. The representatives of the tradition are witnesses of their era and spokespersons for the people; they are a source of Turkish folklore in terms of transmitting the culture, traditions, and customs of society from generation to generation. Over time, the tradition of minstrelsy has acquired new characteristics with the changing culture while also losing some of its features. It is important to introduce many artists who have produced works in the past to preserve the tradition and continue to introduce them to future generations.In this study, it is aimed to preserve the information about the life and poetry of Âşık Mehmet Sümbül, who has incorporated the rich cultural heritage of Kilis, a frontier city that has undergone demographic changes due to intense migration and has become a more cosmopolitan settlement; to address the beauties, culture, lifestyle, and problems of Kilis. Following the changes in the demographic structure, it is aimed for the new generation to recognize this minstrel and his works from the region. For this purpose, personal interviews were conducted with Âşık Mehmet Sümbül to gather information about his life and works. In addition, information was obtained from other interviews conducted with Âşık Sümbül, programs broadcasted on various television channels and social media platforms related to the minstrel, interviews given to local newspapers and magazines, and the opinions and memories of the members of Kilis Musiki Societyabout the minstrel's works. According to the data obtained, it was observed that Âşık Mehmet Sümbül, who was trained in a master-apprentice relationship, recites poetry spontaneously and performs his works accompanied by a musical instrument. He gained fame with his laments and songs about the loss of his loved ones at an early age and witnessing many deaths during illegal border trade, which shaped the economy of his environment.The analyzed poems indicate that themes such as death, loneliness, pessimism, and sorrow prevail in the minstrel's works. Being a nationalist and patriot, many of Âşık Mehmet Sümbül's works have been performed by local and national artists on mainstream and social media platforms, and these artists have included the minstrel's works in their albums. It was evaluated that Âşık Mehmet Sümbül's presence in the electronic cultural environment, in addition to oral and written culture, contributes to the updating of the tradition and maintains the connection of the minstrel with the roots of the tradition while also adapting to the requirements of the times and contributing to the continuity of the tradition.

Anahtar Kelimeler

minstrel, tradition, Kilis, barak, lament

Kaynakça

• Artun, Erman. Âşıklık Geleneği ve Âşık Edebiyatı. Adana: Karahan Kitabevi, 2021.
• Celepoğlu, Saygın. “Günümüz Âşıklık Geleneğinin Tekirdağ’da Bir Temsilcisi: Âşık Tekfurî”. Kültür Araştırmaları Dergisi. 10, (2021). 161-180.
• Çağımlar, Zekiye. Hikâyeleri ile Adana Avşar Ağıtları. Adana: Kültür Yayınları, 2010.
• Eroğlu, Osman. “Kilisli Âşık Mehmet Sümbül'le Söyleşi”. Zeytin Dalı. 91, (2018). 34-36.
• Fidan, Süleyman. Âşıklık Geleneği ve Medya Endüstrisi -Geleneksel Müziğin Medyadaki Serüveni. Ankara: Grafiker Yayınları, 2017.
• Günay, Umay. Türkiye’de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi. Ankara: Akçağ Yayınları, 2021.
• Özdal, Ayşenur. “06 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremi Ağıt-Destanlarının İşlevsel Analizi”. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 11, (2023). 390-406.
• URL-1: https://www.youtube.com/watch?v=qtYT52UtgQI (Erişim tarihi: 01.12.2022)