Afşinli Halk Şairi Giryanî’nin Şiirlerinde Sosyal ve Siyasi Meselelerin İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 41 - 54, 29.12.2023

Ayşenur Özdal

https://doi.org/10.54281/kundergisi.2024.34

Öz

Halk şairi, âşık veya ozan olarak adlandırılan, halkın içinden gelen ve halkı anlatan sanatçıların icra ettiği âşıklık geleneği Türk kültüründe derin bir köke sahiptir ve Türk halk edebiyatının önemli bir parçasını teşkil etmektedir. Geleneğin temsilcilerieserleriyle toplumdaki sorunlara karşı eleştirel bir ses olmak, halkın duygu ve düşüncelerine sözcülük etmek, toplum kimliğini ve birliğini güçlendirmek ve kültürel mirasın gelecek nesillere aktarılmasını sağlamak gibi fonksiyonlara sahiptir. Kökleri OrtaAsya’ya dayanan âşıklık geleneği, günümüzde klasik icra ortamlarının yanı sıra internet ve diğer dijital ortamlar aracılığıyla yaşamaya devam etmektedir. Çağın gereksinimlerine göre dönüşüm geçiren bu gelenek 2009 senesinde UNESCO İnsanlığın Somut OlmayanKültürel Mirası Temsilî listesine kaydedilerek korunmaya layık bir değer olarak görülmüştür. Bunun neticesinde âşıklık geleneğinin korunmasına yönelik bilimsel çalışmaların ve faaliyetlerin arttığı gözlenmektedir. Bu çalışmada SOKÜM koruma faaliyetleri kapsamında âşıklık geleneğinin güncel bir değerini kayıt altına alarak muhafaza etmek hedeflenerek geleneğin temsilcilerinden Erol Boyunduruk’u tanıtmak ve halk şairinin eserlerinde toplumsal meselelerin nasıl yer aldığına dair bir değerlendirme yapmak amaçlanmıştır. Bu amaçla Giryanî mahlasını kullanan Afşinli halk şairi Erol Boyunduruk ile kişisel görüşme gerçekleştirilerek çalışmanın temel verileri elde edilmiştir. Bu verilere dayanarak çalışmada halk şairinin hayatı, geleneğe olan katkısı ve şiirlerinde yer alan sosyal ve siyasi meseleler ele alınmıştır. Erol Giryanî, âşıklık geleneğinin canlılığını sürdürdüğü Kahramanmaraş’ta sanatını icra eden tanınmış bir sanatçıdır. Kahramanmaraş Halk Ozanları Kültür ve Dayanışma Derneğinin faaliyetlerinde etkin olarakyer almaktadır. Ayrıca şehrinin ve ülkesinin insanlarının yaşamlarını kendi perspektifinden anlattığı eserlerini elektronik ortamdaki faaliyetleri ile de aktaran Giryanî, kültürel kimliğin hem yerel hem de ulusal boyutta taşınmasına katkı sağlamaktadır. Abdurrahim Karakoç’tan etkilenen şairin şiirlerinde doğduğu ve büyüdüğü köy olan Arıstıl’a duyduğu derin özlem, beşeri aşk ve toplumsal aksaklıklara yönelik eleştirilerin yoğun olarak işlendiği görülmüştür. Döneminin güncel sorunlarına da ayna tutan Erol Boyunduruk Soma maden faciası, Filistin’in siyasi sıkıntıları, Covid-19 salgını ve Kahramanmaraş depremi gibi önemli olayları eserlerinde işlemiştir.

Anahtar Kelimeler

halk şiiri, âşıklık geleneği, SOKÜM, Âşık Giryanî, Erol Boyunduruk

Kaynakça

• Akbay, Cuma ve Abdulbaki Bilgiç. “Afşin ve Elbistan İlçelerinde Toplumun Termik Santrallerin Çevreye ve İnsan Sağlığına Etkileri Konusundaki Görüşleri”. KSÜ Tarım ve Doğa Dergisi. 23.6 (2020): 1587-1597.
• Alkan, Haluk. “15 Temmuz’u Anlamak: Parametreler ve Sonuçlar”. Bilig 79 (2016): 253-272.
• Artun, Erman. Günümüzde Adana Âşıklık Geleneği (1966-1996) ve Âşık Feymanî. Adana: İl Kültür Müdürlüğü,1996.
• Artun, Erman. Âşık Edebiyatı Metin Tahlilleri. Adana: Karahan Kitabevi, 2011
• Artun, Erman. “Günümüzde Yaşayan Âşıklık Geleneği Üzerine Düşünceler”. Prof. Dr. Mine Mengi adına Türkoloji Sempozyumu Adana: Çukurova Üniversitesi, 20-22 Ekim 2011.
• Artun, Erman. Âşıklık Geleneği ve Âşık Edebiyatı. Adana: Karahan Kitabevi, 2021.
• Boyunduruk, Adnan ve diğer. Günümüz Kahramanmaraş Âşıkları. İstanbul: Matbaafix-Arma Basım, 2021.
• Çobanoğlu, Özkul. Âşık Tarzı Edebiyat Geleneği ve İstanbul. İstanbul: 3F Yayınları, 2007.
• Durbilmez, Bayram. Taşpınarlı Halk Şairleri. Kayseri: Geçit Yayınları, 1998.
• Durbilmez, Bayram.“Tarihî Olay-Edebî Metin İlişkileri Bağlamında Kıbrıs Konulu Âşık Tarzı Şiirler Üzerine Bir Değerlendirme”. Proceedings of the Third Internatioal Congress for Cyprus Studies, Volume:2 Linguistics & Literature. Doğu Akdeniz Üniversitesi Yayınları, (2000): 87-105.
• Durbilmez, Bayram. “Türk Kültüründe Abdallar ve Abdal Mahlaslı Halk Şairleri”. Yol / Bilim, Kültür, Araştırma 18 (2002): 54-67.
• Durbilmez, Bayram. “Renk Adına Bağlı Mahlaslar ve Karacaoğlan Mahlaslı Halk Şairleri”. Doğumunun 400. Yılında Uluslararası Karacaoğlan Sempozyumu, (Hzl. Kudret Ünal), Tarsus, Eylül (2007): 30-44.
• Durbilmez, Bayram “Âşıklık Geleneklerinde Saz”. Millî Folklor 11. 85 (2010): 148-158.
• Durbilmez, Bayram. “Tarihȋ Gerçeklerin Âşık Edebiyatına Yansıması Bağlamında Türk Mukavemet Teşkilatı ve Kıbrıs Mücahitleri”. Folklor/Edebiyat 76 (2013): 173-193.
• Durbilmez, Bayram. Âşık Hasretî’nin Atışma Sanatı Üzerine Bir İnceleme. Ankara: Lâçin Yayınları, 2016.
• Durbilmez, Bayram. Âşık Edebiyatında Şiir Sanatı-Hasretî’den Örneklerle-. Ankara: Akçağ Yayınları, 2020
• Düzgün, Dilaver “Âşık Edebiyatı”. Türk Halk Edebiyatı El Kitabı içinde Ed., M. Öcal Oğuz. Ankara: Akçağ Yayınları, 2010.
• Fidan, Süleyman. Âşıklık Geleneği ve Medya Endüstrisi. Ankara: Grafiker Yayınları, 2021.
• Günay, Umay. Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi. Ankara: Akçağ Yayınları, 2021.
• Gürçayır Teke, Selcan. “Gerçek Ozan Kimdir Diye Sorarsan/Çağına Tanıklık Eden Kişidir: Âşıkların Toplumsal Rolleri Açısından Koronavirüs Konulu Şiirleri”. Millî Folklor 16.127 (2020): 5-17
• Kanal, Hümmet. “Sarıkamış Harekâtı Esnasında Cephede Yaşananlar ve Anadolu’ya Etkileri”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 54.2 (2014): 87-114.
• Keleşyılmaz, Vahdet. “Kafkas Harekâtının Perde Arkası”. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 11. 11 (2000): 277-304.
• Köprülü, Fuat. Edebiyat Araştırmaları. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1986.
• Oğuz, M. Öcal. Yozgat’ta Halk Şairliğinin Dünü ve Bugünü, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1994.
• Özdal, Ayşenur. “06 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremi Ağıt-Destanlarının İşlevsel Analizi. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 11 (2023): 390-406.
• Sakaoğlu, Saim. “Ozan, Âşık, Saz Şairi ve Halk Şairi Kavramları Üzerine”. III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri I Genel Konular, (1986): 247-251, Ankara.
• Sakaoğlu, Saim. “Türk Saz Şiiri” Türk Dünyası El Kitabı 3. Cilt içinde. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 1992.