The Interpretation of the Novel "Alnında Mavi Kuşlar" Through the Concepts of Urbanization and Heterotopia

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 97 - 111, 29.12.2023

Hale Gülru Gürkanlı Kutlu

https://doi.org/10.54281/kundergisi.2024.38

Öz

The French philosopher and sociologist Lefebvre (1901-1991) explains that the transition from a society of cities to an urban society is still incomplete in his work Urban Revolution(1970). Lefebvre traces the urban revolution with the concepts of “heterotopia”, “isotopy”, “utopia” and “comparison”. He tries to understand and explain Paris and its transformation through the everyday life of its inhabitants.
Similarly, Turkish novelist Aysel Özakın focuses on the Istanbul of the 1970s in her novel Alnında Mavi Kuşlar(Blue Birds on the Forehead) and reveals the phases of urbanization that the city underwent. The contemporaneity between Lefebvre’s work and Özakın’s novel, as well as the social and political parallels between the development of urbanisation in Istanbul and Paris in the 1970s allow an intellectually rewarding application of Lefebvre’s theory to Istanbul’s urbanisation through Özakın’s novel. This study aims to interpret Istanbul and its urbanisation process anew based on the practices of “comparison” by applying Lefevbrean concepts of ‘revolution of the urbanite’ and ‘heterotopia. To date, there has been no comparable account in the relevant literature. Therefore, the study aims to contribute to understanding Istanbul’s urbanisation at a time when problems of urbanisation are felt intensely by large swathes of the city’s population. It is hoped that the interdisciplinary nature of the article between sociology and literature can open new paths for understanding societal developments through the lenses of literary works. Lefebvre’s Urban Revolution (1970) and Özakın’s Alnında Mavi Kuşlar(1978) were published almost at the same time. Undoubtedly, this has contributed to a more consistent progression of the study and, in the process, shed light on the era in Turkey as well. Aysel Özakın reflected the social events of the period in her workvividly, and she dealt with the difficulties and complexities ofbeing a worker and a woman in an urban setting.

Anahtar Kelimeler

Aysel Özakın, Henri Lefebvre, Alnında Mavi Kuşlar, heterotopi, urban revolution

Alnında Mavi Kuşlar Romanının Kentleşme ve Heterotopi Kavramı Üzerinden Okunması

Öz

Fransız filozofu ve sosyoloğu Lefebvre (1901-1991), 1970 yılında yayımladığı Kentsel Devrim eserinde şehir toplumundan kent toplumuna dönüşümü sorgulamıştır. Ona göre şehir toplumundan kent toplumuna geçiş henüz tamamlanmış değildir. Lefebvre çalışmasında, kent devriminin izini “heterotopi”, “izotopi”, “ütopya” kavramları ve “karşı karşıya koyma”eylemlerinin açımlamalarıyla sürmüştür. Bir bakıma Paris’i ve geçirdiği süreçleri kentin sokaklarında anlamaya ve anlatmaya çalışmıştır. Türk romancısı Aysel Özakın da Alnında Mavi Kuşlar (1978)eserinde 1970’lerin İstanbul’unu mercek altına almış, şehringeçirdiği kentleşme evrelerini de gözler önüne sermiştir. İşte bu çalışma, Aysel Özakın’ın romanının mekânı olan İstanbul’a Lefebvre’in Kentsel Devrim’de ortaya koyduğu kentleşme ölçütleri çerçevesinde yaklaşımı amaçlamaktadır. Böylece, “kentleşme”, “kentlinin devrimi” ve “heterotopi” kavramlarıyla “karşı karşıya koyma” pratikleri üzerinden bir yeni İstanbul değerlendirmesine ulaşılması umulmaktadır. Türk edebiyatında bu alanda yapılan çalışmalarda benzer bir değerlendirmeye şimdiye kadar rastlanmamıştır. Makalenin ayrıca disiplinler arası bir inceleme olarak kentleşme sorunlarının çok yoğunlaştığı günümüzde sahaya yeni kapılar açacağına da inanılmaktadır. Lefebvre’in Kentsel Devrimiile Aysel Özakın’ın Alnında Mavi Kuşlarromanı hemen hemen aynı zamanda yayımlanmıştır. Bu da şüphesiz incelemenin daha tutarlı bir çizgide ilerlemesini sağlamış, bu arada Türkiye’nin o dönemine de ışık tutmuştur. Zira Aysel Özakın, dönemin toplumsal olaylarını sıcağı sıcağına eserine taşımış, işçi ve kadın olmanın bütün sorun ve zorluklarını derinlemesine işlemiştir.

Anahtar Kelimeler

Aysel Özakın, Henri Lefebvre, Alnında Mavi Kuşlar, heterotopi, kentsel devrim

Kaynakça

• Anşin, Berfin. “Resistance and Heterotopia: An Analysıs of Space in Jeanette Wınterson’s The Passıon and Orhan Pamuk’s The Museum of Innocence”. Yüksek Lisans Tezi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 2019.
• Bolattekin, Gülay. 2020. “Hetorotopik Köşk”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (43), (Şubat 2020): 16-33.
• Bourdieu, Pierre. Eril Tahakküm. Çev. Bediz Yıldız. İstanbul: Bağlam Yayıncılık, 2014.
• Çavdar, Rabia Çiğdem. “Farklılığın Mekânı: Foucault ve Lefebvre’deki Heterotopya ve Heterotopi Ayrımı” İdealkent, 9(25): 941-959, 2018.
• Gökşen, Erol. “Tanpınar’ın Beş Şehir’ine Foucault’nun Heterotopyası Üzerinden Bakmak”. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (33), (2020): 143-159.
• Harvey, David. Asi Şehirler. İstanbul: Metis Yayınları, 2019.
• Lefebvre, Henri. Kentsel Devrim. İstanbul: Sel Yayınları, 2017.
• ,Nakıboğlu, Gülsüm. “Ütopyadan Doğmak, Ütopya Doğurmak: Heterotopya Kavramı ve Heterotopya Bağlamında Balık İzlerinin Sesi”. Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimler Dergisi (5), (Bahar 2015): 381-407.
• Özakın, Aysel. Alnında Mavi Kuşlar. İstanbul: Yordam Kitap, 2007.