Evaluation of Proverbs in the Context of Speech Act Theory

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 112 - 120, 29.12.2023

Pelin Seçkin

https://doi.org/10.54281/kundergisi.2024.39

Öz

Proverbs are a culture carrier that reflects the material and spiritual culture, life experiences and knowledge of the nation speaking a language. These phrases, which reflect the relationship between language and thought, not only transmit culture but also shape society. When evaluated in terms of the connection between language, thought and society, proverbs are linguistic elements that can lead to changes in pragmatic knowledge. This study was created with the assumption that proverbs, which are culture carriers and the product of a common linguistic behavior, have pragmatic functions. Searle's Speech Act Theory was used as the analysis method to reveal the functions. This theory, based on the idea that language emerges with use, adopts the idea that saying a sentence is actually identical to performing an action. In other words, according to this theory, which sees language as the field of realization of actions, every linguistic activity corresponds to an action. For example, in a sentence in which the person states that he is sorry, the apology will not only be a statement, but also an action will take place, and the addressee will have a choice to accept the apology or not; With her apology, the person will also indicate her regret. The data source of the study consists of proverbs that express conditions in semantic and structural terms, included in the book Proverbs and Idioms in Regional Dialects. It is seen that the forty-two proverbs evaluated are definite when considered as illocutionary, are directive because they make judgments, and are positive or negative expressive depending on the context.

Anahtar Kelimeler

proverbs, speech act theory, illocution

Atasözlerinin Söz Edimi Kuramı Bağlamında Değerlendirilmesi

Öz

Atasözleri, bir dili konuşan ulusun maddi ve manevi kültürünü, yaşam deneyimlerini ve birikimlerini yansıtan bir kültür taşıyıcısıdır. Dil ve düşünce ilişkisini yansıtan bu kalıp sözler kültür aktarımı yanında aynı zamanda toplumu şekillendirmektedir. Dil, düşünce ve toplum bağlantısıyla değerlendirildiğinde atasözleri, edimsel bilgi değişikliğine yol açabilecek dilsel ögelerdir. Bu çalışma, kültür taşıyıcısı ve ortak bir dilsel davranış ürünü olan atasözlerinin, edimsel işlevlerinin olduğu varsayımıyla oluşturulmuştur. İşlevlerin ortaya çıkarılması amacıyla Searle’ün “Söz Edimi Kuramı” analiz yöntemi olarak kullanılmıştır. Dilin kullanımla ortaya çıktığı düşüncesinden hareket eden bu teori, bir cümle söylemenin aslında bir edimde bulunmakla özdeş olduğu düşüncesini benimser. Başka bir ifadeyle dili, eylemlerin gerçekleşme alanı olarak gören bu kurama göre her dilsel etkinlik bir eyleme karşılık gelmektedir. Örneğin kişinin özür dilediğini belirttiği bir cümlede sadece özür dileme bir beyan olarak kalmayacak aynı zamandaeylem gerçekleşecek muhatabın özrü kabul etme ya da etmeme gibi bir tercihi olacak; kişi özür ile pişmanlığını da işaret etmiş olacaktır. Çalışmanın veri kaynağını, Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimlerkitabında yer alan anlamsal ve yapısal açıdan koşul ifade eden atasözleri oluşturmaktadır. Değerlendirilen kırk iki atasözünün edimsöz olarak düşünüldüğünde kesinlik taşıdığı, yargıda bulunması sebebiyle yöneltici olduğu, bağlama göre olumlu ya da olumsuzdışa vurucu olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

atasözleri, söz edimi kuramı, edimsöz

Kaynakça

• Aksan, Doğan. Türkçenin Söz Varlığı. Ankara: Engin Yayınevi, 1996.
• Altınörs, Atakan. Dil Felsefesi Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2000.
• Altınörs, Atakan. Söz Edimleri (Seçilmiş Yazılar). İstanbul: Bilge Kültür-Sanat Yayınları, 2019.
• Austin, John Langshaw. How To Do Things With Words. Cambridge: Harvard University Press, 1975.
• Aysever, Reşat Levent. “Bir Söz Edimi Olarak Yargı Edimi” Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2(3), 2013, 11-146.
• Barthes, Roland. Çağdaş Söylenler. Çev. Tahsin Yücel. İstanbul: Metis Yayınları, 2011.
• Büyükkantarcıoğlu, Nalan. Toplumsal Gerçeklik ve Dil. Ankara: Multilingual Yayınları, 2006
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 1999.
• Coupland, Nikolas ve Jaworski, Adam. The Discourse Reader. Oxford: Routledge, 2006.
• Crystal, David. A Dictionary of Linguistics and Phonetics. Oxford: Blackwell, 1985.
• Duman, Seyyare. Edimbilim –Kavramlar, Yöntemler, Alanlar-. Ankara: Dorlion Yayınları, 2022.
• Eagleton, Terry. Kültür Yorumları, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2011.
• Eagleton, Terry. Postmodernizmin Yanılsamaları. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2011.
• Fairclough, Norman. “Critical Discourse Analysis and Critical Policy Studies”. Critical Policy Studies. 7 (2), 2013. 177-197.
• Hirik, Erkan. “Söz Edimleri Kuramı Bağlamında Atasözleri-Deyimlerde Toplum/Topluluk Adları ve Duygu Değerler”. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 11 (24), 2018. 158-177.
• İmer, Kâmile ve diğer. Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları. 2011.
• Koşaner, Özgür. “İşlevsel Dilbilgisi ve İşlevsel Söylem Dilbilgisi”. Ed. Özge Can. Dilbilim Kuramları içinde. İstanbul: İthaki Yayınları, 2018.
• Searle, John R. “Austin on locutionary and illocutionary acts”. Philosophical Rewiew, 77 (4), 1968. 405-424.
• Searle, John R. Intentionality: An Essay in the Philosophy of Mind. Cambridge: Cambridge University Press, 1991.
• Searle, John R. Söz Edimleri. Çev. Reşat Levent Aysever. Ankara: Ayraç Yayınevi, 2006.
• Searle, John R. Söylemek ve Anlatmaya Çalışmak. Çev. Reşat Levent Aysever. Ankara: BilgeSu Yayıncılık, 2011.
• Tuna, Serhat. “Söz edimleri kuramı bağlamında dil-etik ilişkisi”. Doktora Tezi, Maltepe Üniversitesi, 2011.
• Türk Dil Kurumu. Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1969.
• Van Dijk, Teun. “The Study of Discourse.” Ed. Teun Van Dijk. Discourse as Structure and Process içinde. London: Sage Publications, 1997.
• Yıldırım, Ömer. “Edim Söz Eylemi ve Söz Edim Kuramı Nedir?”. 07.11.2019. İnternet. 09.10.2023. https://www.felsefe.gen.tr/edim-soz-eylemi-ve-soz-eylem-kurami-nedir/