Devrim ve Savaş Bağlamında Hüseyin Cavid’in Romantik Kahramanları

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 38 - 48, 30.06.2025

Rövşen Memmedov

https://doi.org/10.54281/kundergisi.55

Öz

Azerbaycan edebiyatının 20. yüzyılın başlarındaki gelişimi oldukça karışık bir döneme tesadüf etmektedir. Dönemin önemli karakteristik özelliklerinden birisi romantik edebiyatın meydana gelmesi ve gelişim sürecidir. Bu hareketin önünde giden en önemli yazar, şair ve oyun yazarı Hüseyin Cavid’dir. Azerbaycan dramaturgi alanında yeni çığır açan Cavid, zengin edebî miras bırakmıştır. Eserlerindeki hayat malzemesi ve sanat içeriği tarih, etnografya, ahlâk, estetik, felsefe, folklor çalışmaları, edebiyat çalışmaları, tiyatro gibi pek çok renkli düşünce alanı için tükenmez bir hazinedir. Felsefi ve tarihi trajedileri, aile ve ev içi dramları üslup ve Yenilikçi yapısıyla Azerbaycan dramaturjisinde yeni bir sahne yaratmakla kalmamış, aynı zamanda ulusal tiyatro kültürünün gelişmesinde de önemli bir etki yaratmış ve "Cavid Tiyatrosu" olarak nitelendirilmiştir. Sovyetler Birliği'nde totalitarizmin korkunç döneminde Hüseyin Cavid, sosyalizmin "başarıları" hakkında yazmaya yanaşmıyor, Stalin'i ve Azerbaycanlı efendileri övmekten kararlılıkla kaçınıyordu. Bu nedenle bu kararlı şahsiyet Sibirya buzullarına sürgün edildi ve orada öldü. İlk eserleriyle kendisini edebiyat dünyasına tanıtan Cavid, piyesleriyle öne çıkmayı başarmıştır. Romantik bir üslubu olan Cavid, eserlerinde savaşları kınamış, savaş taraftarlarını eleştirmiş, insanlık konusunu en üst düzeyde analiz etmiştir. Hayata ve insanlara karşı romantik tutum, sanatsal ve felsefi genellemeler Cavid eserlerinin ana temasını belirlemiştir. Eserlerindeki kahramanlar savaşa itiraz eden, tüm insanlığı barışa sesleyen, dünyadaki kanın durmasını isteyen insanlardır. Ele alınan çalışmada Cavid’in öne çıkan piyeslerinde, “Azer”, “Şeyda”, “İblis”, “Topal Teymur”, “Prens” eserlerinde bu konular araştırılmış ve analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Devrim , Sınıf Mücedelesi , Romantizm , Neoklasizm , İnsani Değerleri

Huseyın Cavid’s Romantıc Heroes In The Context Of Revolutıon And War

Öz

The development of Azerbaijani literature in the early 20th century coincides with a rather complicated period. One of the important characteristic features of the period is the emergence and development of romantic literature. The most important writer, poet and playwright who led this movement was Hüseyin Javid. Javid, who broke new ground in the field of Azerbaijani dramaturgy, left a rich literary heritage. The life material and artistic content in his works are an inexhaustible treasure for many colorful fields of thought such as history, ethnography, ethics, aesthetics, philosophy, folklore studies, literary studies and theater. Its philosophical and historical tragedies, family and domestic dramas, style and innovative structure not only created a new stage in Azerbaijani dramaturgy, but also had a significant impact on the development of national theater culture and were called "Javid Theater". During the terrible period of totalitarianism in the Soviet Union, Hüseyin Javid refused to write about the "successes" of socialism and resolutely avoided praising Stalin and his Azerbaijani masters. For this reason, this determined figure was exiled to the Siberian ice and died there. Cavid, who introduced himself to the literary world with his first works, managed to stand out with his plays. Having a romantic style, Cavid condemned wars, criticized war advocates, and analyzed the issue of humanity at the highest level in his works. Romantic attitude towards life and people, artistic and philosophical generalizations determined the main theme of Javid's works. The heroes in his works are people who object to war, call for peace for all humanity, and want the blood in the world to stop. In the study under consideration, these issues were investigated and analyzed in Cavid's prominent plays, “Azer”, “Şeyda”, “İblis”, “Topal Teymur” and “Prince”.

Anahtar Kelimeler

Revolution , Class Struggle , Romanticism , Neoclassicism , Human Values

Kaynakça

• Aliyeva, Aynure ve Ahmedova, Sevil. Azerbaycan Edebiyatının Söz ve Fikir Adamı Hüseyin Cavid. F. Köçerli adına, Bakü: Respublika Uşag Kitabhanası, 2017.
• Cavid, Hüseyin. Seçilmiş Eserleri, 3. Cild. Bakü: Yazıcı Neşriyatı, 1984.
• Cavid, Hüseyin. Seçilmiş Eserleri, 4. Cild. Bakü: Yazıcı Neşriyatı, 1985.
• Ceferov, Cefer. Azerbaycan Edebiyatında Romantizm. Bakü: Elm Yayınevi, 1960.
• Efendiyev, Timuçin. Hüseyin Cavid’in İdeyalar Alemi. Bakü: Yazıcı Neşriyatı, 1985.
• Esgerzade, Lütviyye. “İblis Şark Mitolojisinin Tipoloji Tahlili”. Azerbaycan’da Bilimin İnkişafı ve Bölgesel Sorunları. Bakü: Nurlan, 2005.
• Esgerzade, Lütviyye. “Hüseyin Cavid: Pedagojik Düşünce, Eğitim ve Öğretim Konuları”. Azerbaycan Mektebi 4 (2022): 55
• Garayev, Yaşar. “Cavid: Senetkar ve Tarih”. Azerbaycan Jurnalı 8 (1982).
• Guliyev, Elman. Türkiye Türk Edebiyatı. Bakü: ADPU Yayınları, 2003.
• Kemal, Namık. Türk Büyükleri Dizisi 63. Ankara: Kültür Bakanlığı, 1987.
• Memmed, Tahire. 20. Esr Azerbaycan Dramaturgiyasında Klasik Eneneler. Edebi-Nezeri Mecmua. Bakü: Nafta-Press, 2004.
• Rehimli, Turane Turan. “Hüseyin Cavid Yaradıcılığı Milli-Mənəvi İdealın Formalaşması Kontekstində”. Edebiyat Gazetesi (2016): 6.
• Veliyeva, Sona. Hüseyin Cavid Edebî Mirasının Poetikası. Bakü: Zerdabi Neşr MMC, 2019.
• Veliyeva, Sona. “Hüseyin Cavid Yaradıcılığının Xüsusiyyetleri”. 27.02.2024. Sona Veliyeva. İnternet. 02.12.2024.
• https://sonavaliyeva.com/az/meqaleler/488/huseyn-cavid-yaradiciliinda-janr-xususiyyetleri-sona-veliyeva-yazir/ET.