الكــرد والمذهب الشافعــي-

Yıl 2021, Sayı: 3, 157 - 171, 20.06.2021

Abdulbari Azız Othman

Öz

أرسل الله تعالى دين الإسلام للبشرية جمعاء، فَدخل الناس في هذا الدين أفواجاً من شتى البقاع والألوان ، والقوميات . وكان الكرد ممن دخلوا في هذا الدين الجديد، وأصبحوا من أشدِّ المدافعين عنه ، والمحاربين في سبيله، والمتمسكين بمبادئه وقيمه . وقد شهد المسلمون في عهودهم الأولى لا سيما في القرن الثاني للهجرة بروز مدارس فقهية متعددة في الفروع الفقهية، ليصل الأمر بهم بعد فترة من الزمن إلى تحول هذه المدارس والاتجاهات الفقهية إلى مذاهب فقهية مستقلة . وتمثلت هذه المدارس الفقهية في المذاهب الفقهية الرئيسية السنية الأربعة بين المسلمين وهي : الحنفية ، والمالكية ، والشافعية ، والحنبلية .
ومن هذه المذاهب الفقهية المذهب الشافعي، الذي ينسب إلى الإمام محمد بن إدريس الشافعي، الذي جمع بين مدرستي الحديث والرأي . حيث كان هذا المذهب من أكثر المذاهب التي انتشرت في بلاد الكرد حتى غدا اسم الكرد مقترنا وموسوما بالمذهب الشافعي في المصادر والأبحاث التاريخية ، وصار المذهب الشافعي سمةً مميزة للشعب الكردي، فإذا ذُكر اسم الكرد ذُكِر معه المذهب الشافعي . وقد برز لعلماء الكرد دور كبير ومهم في خدمة ونشر المذهب الشافعي ، سواء في بلاد الكرد أو في خارجها . وهذا البحث يستعرض الأسباب التي جعلت من المذهب الشافعي غالبا ومنتشرا بين الشعب الكردي دون غيره من المذاهب الفقهية السنية الأخرى. وما هو الدور الذي قام به الكرد في نشر وتثبيت وتمحيص المذهب ، وما هي الدوافع والبواعث وراء تمذهب الكرد بمذهب الإمام الشافعي رضي عنه دون غيره من المذاهب الأخرى.

Anahtar Kelimeler

الإسلام ،, الكرد ،, المذهب الشافعي،

The Kurds and the Shafii Sect

Öz

Almighty Allah has sent the religion of Islam to all humanity. Subsequently, people of different ethnicities, colors, and regions turned to this new religion en masse and adopted it as their belief. The Kurds have taken their place among the societies that adhere to this new religion, defend it, fight for it, and hold tightly to its principles and values. It is known that different schools of Fiqh (Islamic Law) with various views emerged in the early ages of Islam, especially in the second century of the Islamic calendar. Over time, these schools evolved into independent sects. These denominations are divided into four main schools of jurisprudence, namely, Hanafi, Maliki, Shafii, and Hanbali. One of these jurisprudence sects is the Shafii sect, which represents the views of the Ahl al-Ray vs. Ahl al-Hadith schools together and Muhammad b. Idris is the imam.
The Shafii sect has become widespread in the regions where Kurds are densely populated, and due to this prevalence, the name Kurdish is constantly referred to with this sect in classical historical sources. The Shafii sect has also turned into a characteristic symbol for the Kurdish people. Whether in the home of the Kurds or outside of the Kurdish regions, Kurdish scholars have served greatly in the spread of the Shafii sect.
In this study, it is discussed in all aspects why only the Shafii sect has spread among the Sunni sects in the Kurdish regions, what is the role of the Kurdish scholars in the spread of this sect, and what are the underlying factors behind the Kurds' adoption of the Shafii sect.
Key words: Islam, Kurds, Shafii Sect, Kurdish Scholars, Spread of the Sect.

Kaynakça

• Abdulmecîd, Ebulfetûh Bedevî, et-Târîhu’s-siyâsî ve’l-fikrî li’l-mezhebi’s-sunnî mine’l-karni’l-hâmis hattâ sükûti Bağdâd, Dâru’l-Vefâ, el-Mansûre, İkinci Baskı, 1988.
• Abdurrakîb Yûsuf, ed-Devletu’d-Duskiyye fî Kurdistâni’l-Vustâ, Dâru Ârâs, Erbil, İkinci Baskı, 2001.
• Avâz Cemâluddîn, Mezhebu’ş-Şâfi‘î fî Kurdistân min Mecîi’s-Selâcika hattâ nihâyeti’l-Hilâfeti’l-‘Abbasiye, Yükseklisans Tezi, Kûbe Üniversitesi, Irak, 2015.
• Cevâd Fakî Ali, Avâz Cemâl Emîn, Devru ‘ulemâi’l-Kurd fî neşri’l-Mezhebi’ş-Şafi‘î hârice’r-rubû‘i’l-kurdiyye, Mecelletu’l-Adâb, Irak, Sayı: 122, Eylül-2017.
• Ebû Zehre, Muhammed, eş-Şâfi‘î hayâtuh ve ‘asruh ve ârâuhu’l-fıkhiyye, Dâru’l-Fikri’l-‘Arabî, Kahire, İkinci Baskı, 1978.
• el-Beyhakî, Ahmed b. Hüseyn, Menâkibu’ş-Şâfi‘î, tahk: Ahmed Safr, Dâru’t-Turâs, Kahire, 1970.
• el-Esnevî, Muhammed b. Abdirrahim, Tabakâtu’ş-Şâfi‘iyye, tahk: Kemâl Hût, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut, 1987. Enver el-Mâyî, el-Ekrâd fî Behdînân, Matba‘atu Habât, Duhok, 1999.
• Hâlid Muhammed Muhammedî, Devru’l-Ekrâd fî neşri’l-hadareti’l-İslâmiyye, Mecelletu’l-Mucteme‘, Kuveyt, 2015.
• Huseynî, Muhemmed Suheyl, Târîhu’s-selâcika fî Horâsân ve Îrân ve Irak, Dâru’n-Nefâis, Beyrut, 2010.
• İbn Ğazî, Şemsuddîn Muhammed b. Abdirrahman, Divânu’l-İslâm, tahk: Seyyid Kesrevî Hasan, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut, 1990.
• İbn Hacer el-‘Eskelânî, Ahmed b. Ali, Tevâli’t-te’sîs lime‘âlî Muhammed b. İdrîs, tahk: Ebu’l-Fedâ Abdullah el-Kâdî, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut, 1986.
• İbn Halukân, Ahmed b. Muhammed, Vefeyâtu’l-e‘yân ve enbâu ebnâi’z-zemân, Dâru Sâdir, Beyrut, 1992.
• İbn Kâdî Şuhbe, Ebû Bekr Ahmed b. Muhammed, Tabakâtu’ş-Şâfi‘iyye, tahk: Hafız Abdulalîm Hân, ‘Âlemu’l-Kutub, Beyrut, Birinci Baskı, 1407.
• İbn Kesîr, İsmail b. Ömer, el-Bidâye ve’n-nihâye, tahk: Hâmid Ahmed Tâhir, Dâru’l-Fecr, Kahire, 2003.
• İbn Kesîr, İsmail b. Ömer, Tabakâtu’ş-Şâfi‘iyye, Mektebetu’s-Sekâfe, Kahire, 1993.
• İbn Şeddâd, Yûsuf b. Râfi‘, Sîretu Selâhiddîn, Muessesetu Hendâvî li’t-ta‘lîm ve’s-sekâfe, Kahire, 2012.
• İbnu’l-Cevzî, Abdurrahmân b. Ali, el-Muntezam fî târîhi’l-mulûk ve’l-umem, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut, 1995.
• İbnu’l-Esîr, Ali b. Muhammed el-Cezerî, el-Kâmil fi’t-târîh, tahk: Ebû’l-Fedâ Abdullah el-Kâdî, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut, 1987.
• İbnu’s-Salâh, Osmân b. Abdirrahmân, Tabakâtu’ş-Şâfi‘iyye, tahk: Muhyiddîn Ali Necîb, Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, Beyrut, 1992.
• İsâm Muhammed Şebârû, es-Selâtîn fi’l-meşriki’l-‘arabî, Dâru’n-Nahdati’l-‘Arabî, Beyrut, 1994.
• Kârl Brukleman, Târîhu’ş-şu‘ûbi’l-islâmiyye, Terc: Nebîh Emîn Fâris, Munîr el-Ba‘lebekkî, Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn Beyrut, Beşinci Baskı, 1986.
• Mahmûd Halîl, Târîhu’l-Kurd fi’l-‘uhûdi’l-islâmiyye, Dâru’s-Sâkî, Beyrut, Birinci Baskı, 2013.
• Mahmûd Razûk Ahmed, el-Hareketu’l-kurdiyye fi’l-Irak, Dâru’l-Mu‘tez, Urdun, Birinci Baskı, 2014.
• Mahmûd Şît el-Hattâb, Kâdetu fethi’l-Irak ve’l-Cezîre, Dâru’l-Kalem, Kahire, ts.
• Makdisî, Şemsuddîn Ebû Abdillâh, Ehsenu’t-tekâsîm fî me‘rifeti’l-ekâlîm, Mektebetu Medbûlî, Kahire, Üçüncü Baskı, 1991.
• Muhammed Abdul‘azîm Ebu’n-nasr, es-Selâcika târîhuhumu’s-siyâsî ve’l-‘askerî, ‘Ayn li’d-Dirâsât ve’l-Buhûs, Kahire, 2003.
• Muhammed Emîn Zekî, Hulâsatu târîhî’l-Kurd ve Kurdistân, Dâru’ş-Şuûni’s-Sekâfiyyeti’l-‘Amme, İkinci Baskı, 2005.
• Nevevî, Yahyâ b. Şeref Muhyeddîn, Tabakâtu’ş-Şâfi‘iyye, Dâru’l-Beşâir el-İslâmiyye, Beyrut, 1992.
• Nu‘mân Ceğîm, Medhal ile’l-Mezhebi’ş-Şâfi‘î ricâluh ve usûluh ve kutubuh ve istilâhâtuh, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut, Birinci Baskı, 2011.
• Râzî, Muhammed b. Amr b. Huseyn, Menâkibu’l-İmâmi’ş-Şâfi‘î, tahk: Ahmed Hicâzî Sekâ, Mektebetu’l-Kulliyyâti’l-Ezheriyye, Kahire, ts.
• Safdî, Selâhuddîn Halîl b. Ebîk, el-Vâfî bi’l-vefeyât, tahk: Ahmed Arnâvût, Dâru İhyâi’t-Turâs, Beyrut, 2000.
• Şerefhân el-Bitlisî, Şerefnâme fî târîhi selâtîni âli Osmân ve mu‘âsirihim min hukkâmi İran ve Turân, terc: Muhammed Ali ‘Avnî.
• Sıbkî, Tâcuddin Abdulvehhâb, Tabakâtu’ş-Şâfi‘iyyeti’l-Kubrâ, Dâru Hecer, Mekke, İkinci Baskı, 1413.
• Tahsîn Duskî, el-Kurd ve’l-Mezhebu’ş-Şâfi‘î, İnternet Ortamında Yayınlanmış Makale, Medârât, https://www.medaratkurd.com/2013/07/
• Terîfe Ahmed, İshâmâtu’l-‘ulemâi’l-Ekrâd fî binâi’l-hadâreti’l-islâmiyye hilâle’l-karni’s-sâbi‘ ve’s-sâmin el-hicriyyeyn, Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, Beyrut, Birinci Baskı, 2010.
• Yâkût el-Hamevî, Şihâbuddîn, Mu‘cemu’l-buldân, Dâru Sâdir, Beyrut, ts.
• Zehebî, Şemsuddin Muhammed b. Ahmed, Târîhu’l-İslâm ve vefeyâtu’l-meşâhîr ve’l-e‘lâm, tahk: Ömer Abdusselâm, Dâru’l-Kutubi’l-‘Arabî, Beyrut, ts.