Ahmad Mukhtar Jaff as an Intellectual Poet and a Reformist Story Writer

Yıl 2023, Sayı: 7, 45 - 58, 20.06.2023

Awat Wali

Öz

Although Ahmed Muhtar Caf lived a short life, he left a distinctive and valuable literary legacy to the Kurdish nation. The author, who produces works that point to the social, political and economic problems of the society, handles literature very skillfully in these contexts. The philosophical, psychological, economic and sociological content of his works does not diminish the value of his literary work, on the contrary, it enriches his works thematically and makes them interesting. Our research discusses the different content messages of Ahmed Muhtar's literature at four focal points; In today's life, each of these messages is an independent science and subject, but Ahmed Muhtar has used these terms gracefully and skillfully in his poems and novel. In the first focus, we are talking about this mind and wisdom directed by Ahmed Muhtar to the people of Kurdish society. In the second focus, we talked about his nationalism and political aspects with examples from his literary studies. In the third focus, we tried to understand and explain how Ahmed Muhtar was highly educated in psychosocial issues and how he appeared from time to time as a psychologist or sociologist with examples from his writings. Finally, we talked about his extensive interest and contacts in romanticism and mysticism.

Anahtar Kelimeler

Ahmed Mukhtar Jaff, Intellectual poet, Storyteller, Poetic message, Reform

Destekleyen Kurum

University of Halabja

Proje Numarası

1

Bir Entelektüel Şair ve Reformist Öykü Yazarı Olarak Ahmed Muhtar Caf

Öz

Ahmed Muhtar Caf kısa bir hayat yaşamasına rağmen Kürt milletine farklı ve değerli bir edebiyat mirasını bıraktı. Toplumun sosyal, siyasi ve ekonomik sorunlarını imleyen eserler veren yazar, edebiyatı bu bağlamlarda çok ustaca ele alır. Eserlerinin felsefi, psikolojik, ekonomik ve sosyolojik içerikli olması onun edebiyat eserinin değerini azaltmaz, aksine eserlerini tematik olarak zenginleşitirir ve ilginç kılar. Araştırmamız, Ahmed Muhtar'ın edebiyatının farklı içerik mesajlarını dört odak noktasında tartışmaktadır; günümüz yaşamında bu mesajların her biri bağımsız bir bilim ve araştırma konusudur, ancak Ahmed Muhtar şiirlerinde ve romanında bu terimleri incelikle ve ustalıkla kullanmıştır. Birinci odak noktasında Ahmed Muhtar'ın Kürt toplumunun insanlarına yönelttiği bu akıl ve bilgelikten bahsettik. İkinci odakta, edebiyat çalışmalarından örneklerle onun milliyetçiliğini ve siyasi yönlerini ele aldık. Üçüncü odak noktasında, yazılarından örneklerle Ahmed Muhtar'ın psikososyal meseleler noktasında yüksek eğitimli olduğunu ve zaman zaman bir psikolog veya sosyolog olarak nasıl göründüğünü anlamaya çalıştık. Son olarak da onun romantizm ve mistisizme olan geniş ilgisi ve temaslarını inceledik.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Muhtar Caf, Entelektüel şair, Öykü Yazarı, Poetik mesaj, Reform.

Proje Numarası

1

ئەحمەدموختار جاف وەکوو شاعیرێکی ڕۆشنبیر و چیرۆکنووسێکی ڕیفۆرمخواز

Öz

ئەحمەدموختار جاف، کە سەردەمی ژیانی دەکەوێتە کۆتایی قۆناغی شیعری کلاسیکی لەئەدەبی کوردیدا و سەرەتای سەرهەڵدانی نوێبوونەوەی شیعری کوردی، بەرهەمە ئەدەبییەکانی چارەسەری دیاردە کۆمەڵایەتی و سیاسی و ئابوورییەکانی کۆمەڵگای لە هەناویدا هەڵگرتووە و نووسەر زۆر شارەزایانە بە (شیعر، چیرۆک) وەک دەروونناس و کۆمەڵناس و سیاسەتمەدار و عاشق، دەست دەخاتە سەر برینە جیاوازەکانی کۆمەڵگاکەی و چارەسەرەکەشیان بۆ دیاریدەکات، بەبێ ئەوەی هیچ کام لەو پەیامە فەلسەفی و دەروونی و کۆمەڵایەتی و سیاسی و ئابووری... لەبەهای هونەری بەرهەمە ئەدەبییەکانی کەم بکەنەوە، بەڵکو لەبەرزترین ئاستی هونەریدان و بەشارەزاییەکی تەواوی هونەرییەوە بەرهەمەکانی پێشکەشکردووە. ئەم توێژینەوەیە، لەچوار تەوەردا باسی پەیامەجیاوازەکانی بەرهەمە ئەدەبییەکانی ئەحمەدموختارکراوە،کە هەریەک لەو پەیامانە لە ڕۆژگاری ئەمڕۆدا بابەت و زانستێکی سەربەخۆن، بەڵام ئەحمەدموختار لەبەرهەمە شیعرییەکانی و بەرهەمی ڕۆمان(مەسەلەی ویژدان)بەوردی و شارەزاییانە ئەو چەمکانەی ڕوونکردۆتەوە. لەتەوەری یەکەمدا باسی ئەو ژیری و بیرمەندی و داناییەی ئەحمەدموختار دەکەین، کە لەبەرهەمەکانیدا ئاڕاستەی نەوەکانی کۆمەڵگای کوردی کردووە. هەروەها لە تەوەری دووەمدا باسی لایەنی نەتەوەیی و سیاسەتمەداری نووسەرمان کردووە و بەنمونەی بەرهەمەکانی ڕوونمانکردووەتەوە. لەتەوەری سێیەمدا بەنمونەی بەرهەمەکانی نوسەر، ئەوەمان ڕوونکردووەتەوە،کە ئەحمەد موختار ئاستی ڕۆشنبیری سەبارەت بە بابەتە دەروونی و کۆمەڵناسییەکانی کۆمەڵگا چەند بەرزبووە و چۆن هەندێک جار وەک توێژەری کۆمەڵایەتی و دەروونی دەرکەوتووە. لەکۆتا تەوەردا باسی قوڵبوونەوەی نوسەر لەبابەتی عەشق و خۆشەویستی و عارفیدا دەکەین.

Anahtar Kelimeler

ئەحمەدموختار جاف, ڕۆشنبیر, چیرۆکنوس, پەیامی شیعری, ڕیفۆڕم

Proje Numarası

1

Kaynakça

• ئەحمەد بەگی وەسمان پاشا دیوانی ئەحمەد موختار جاف ،ئامادەکردن و بەراوردکردن و لێکدانەوە و پێشەکی بۆنووسینی د.عیزەدین مستەفا ڕەسوڵ، چاپخانەی الادیب، بەغدا، ١٩٨٦ .
• ئەحمەد موختار جاف، مەسەلەی ویژدان، چاپی سێیەم، چاپخانەی ئاراس، هەولێر،٢٠١٠.
• تەحسین حمەغریب، دڵ و چاو، چاپی یه‌که‌م، چاپخانه‌ی یاد، ٢٠٠٧.
• ڕەفیق حیلمی، شیعر و ئەدەبیاتی کوردی، چاپی دووەم، چاپخانەی ئاراس،هەولێر، ٢٠١٠.
• سەعد فاروق شێخ بزێنی(مامۆستا)، بنیاتی هونەری لەشیعری ئەحمەد موختار بەگی جافدا، چاپی یەکەم، چاپخانەی ڕۆشنبیر، هەولێر، ٢٠١١.
• علائەددین سججادی، مێژووی ئەدەبی کوردی، چاپی یەکەم، انتشارات کردستان ،سنە ١٣٩١.
• عەبدولکەریم حەمید عەبدوالکریم، ئەحمەد موختار بەگی جاف-شاعیر و مرۆڤ-، دەزگای چاپ و پەخشی سەردەم، سلێمانی، ٢٠٠٠.
• کاروان عوسمان خەیات، کۆبەرهەمی ئەحمەد موختار جاف، چاپی یەکەم، ئینتشاراتی کوردستان، سنە، ٢٠١٩.
• مارف خەزنەدار(دکتۆر)، مێژووی ئەدەبی کوردی- بەرگی پێنجەم، چاپی دووەم، چاپخانەی ئاراس، هەولێر،٢٠١٠.
• هێمن کریم(دکتۆر)، ڕوونبێژی لەشیعرەکانی ئەحمەد موختار جافدا، چاپی یەکەم، چاپخانەی ڕێدار، ٢٠٢١.
• هێمن کەریم، لێکدانەوەی هێماکانی چاو و پەیوەستەکانی لەشیعری حافز و ئەحمەد موختار جافدا (لێکۆڵینەوەیەکی بەراوردکارییە)، دووەمین کۆنفرانسی هاوبەشی نێودەوڵەتیی توێژینەوەی زمان و وێژەی کوردی و فارسی (زمان ناسی و بووتیقا)، ٩-١٠/٦/٢٠١٩، زانکۆی کوردستان سنە.
• وەزارەتی ڕۆشنبیری و لاوان، دیداری تایبەت بە شاعیر ئەحمەد موختار جاف،(6)نوسەر ،چاپی یەکەم، چاپخانەی کاردۆ، سلێمانی، ٢٠١٣.
• گۆڤاری زانکۆی سلێمانی، ژمارە(٥)، ساڵی ٢٠٠١.
• govara kurdinameye ya navnetewei، ژمارە ٥، نۆڤەمبەری ٢٠٢١.
• سایتی گۆڤاری کۆچ، https://govarikoch.com/، ١٩/١٠/٢٠٢٢.