Perception of Kurds in Mark Sykes's Works

Yıl 2024, Sayı: 10, 89 - 119, 30.12.2024

Kenan Bozkurt

https://doi.org/10.55118/kurdiyat.1541093

Öz

This study, based on the works of British politician, spy, diplomat, soldier, writer and traveler Mark Sykes, was prepared to examine his findings and perspective on the Kurds. Sykes, who has a significant place in the recent history of the Ottomans, Kurds, and Arabs, is one of the architects of the Sykes-Picot Agreement, which played an important role in drawing the borders of the Middle East during the collapse of the Ottoman Empire after World War I. Because the Sykes-Picot Agreement contained a specific plan for how the lands of the Ottoman Empire would be distributed. In this process, this agreement, which was signed without taking into account the independence goals of the Kurds, caused the division of their lands. This agreement, which created despair and anger among the Kurds, prevented the Kurds from gaining independence and led to the beginning of political, social, and cultural conflicts between the Kurds and the countries they live in. This situation led to great suffer-ing. In this sense, the perception of a person who is the architect of an agreement that shapes the destiny of a nation regarding that nation will provide better information about the agreement. For this purpose, Sykes’s views on the Kurds were examined based on his books “Through Five Turkish Provinces, The Caliphs’ Last Heritage: A Short History of the Turkish Empire, Daru’l-Islam” and his articles “The Kurdish Tribes of The Ottoman Empire, Journeys in North Mesopotamia I-II”.

Anahtar Kelimeler

Ottoman empire, Kurds, Kurdish tribes, perception of Kurdish, Mark Sykes

Têgihiştina Kurdan di Berhemê Mark Sykes da

Öz

Ev lêkolîn; li ser xebatên Mark Sykes ku siyasetmedar, sîxûr, dîplomat, leşker, nivîskar û gerokê Brîtanî ye, ji bo lêkolîn û nêrîna wî ya li ser Kurdan hate amadekirin. Sykes di dîroka nêz a Osmanî, Kurd û Ereban da xwedî cihekî giring e. Ew, yek ji mîmarên peymana Sykes-Picotê ye. Ev peyman, piştî Şerê Cîhanê yê Yekem di dema hilweşandina împaratoriya Osmanî da bi armanca xêzkirina sînorê Rojhilata Navîn hatîye îmzekirin. Di peymana Sykes-Picot da planeke taybet hebû ku ew jî li ser parvekirina axa împaratoriya Osmanî bû. Kurd dervêyê vê peymanê hatibû girtin û ev jî bûbû sedema di nav dewletên derûdor da parçekirina welatê Kurdan. Ev peymana ku di nav Kurdan da bêhêvîtî û hêrs pêk anîbû, nehiştibû ku Kurd serxwebûna xwe bi dest bixin. Ev rewş, bûbû sedema êşên mezin û destpêkirina nakokiyên siyasî, civakî û çandî di navbera Kurdan da û herwiha li welatên ku lê diman. Di vî warî da têgihîştina kesê ku mîmarê peymanê ye ku çarenûsa neteweyekê derbarê wî miletî da çêdike, dê derbarê peymanê da agahîyên çêtir bide. Ji bo vê yekê, dîtinên Sykes ên li ser Kurdan li ser bingeha pirtûkên wî yên bi navê “Through Five Turkish Provinces, The Caliphs’Last Heritage: A Short History of The Turkish Empire, Daru’l-Islam” û gotarên wî yên “The Kurdish Tribes of the Ottoman Empire û Journeys in North Mesopotamia I-II” hatine lêkolînkirin.

Anahtar Kelimeler

Împaratoriya Osmanî, Kurd, Eşîrên kurdan, Têgihana kurd, Mark Sykes

Mark Sykes’in Eserlerinde Kürt Algısı

Öz

Bu çalışma; İngiliz siyasetçi, casus, diplomat, asker, yazar ve gezgin Mark Sykes’ın eserlerinden hareketle onun Kürtlere dair tespitlerini ve bakış açısını irdeleme amacıyla hazırlanmıştır. Osmanlı, Kürt ve Arapların yakın tarihinde çok önemli bir yere sahip olan Sykes, I. Dünya Savaşı sonrası Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkıldığı dönemde Ortadoğu’nun sınırlarının çizilmesinde önemli rol oynayan Sykes-Picot Antlaşması’nın mimarlarından biridir. Zira Sykes-Picot Antlaşması, Osmanlı İmparatorluğu topraklarının nasıl paylaştırılacağına dair özel bir plan içeriyordu. Bu süreçte Kürtler, anlaşmanın dışında bırakılmış ve yaşadıkları topraklar komşu devletler ara-sında paylaşılmıştır. Kürtler arasında umutsuzluk ve öfke yaratan bu anlaşma, Kürtlerin bağımsızlık kazanmasını engellediği gibi Kürtlerle yaşadıkları ülkeler arasında siyasi, sosyal ve kültürel çatışmaların başlamasına yol açmıştır. Bu durum, büyük acıların yaşanmasına yol açmıştır. Bu anlamda Kürtlerin kaderini şekillendiren bir antlaşmanın mimarı olan bir kimsenin o millete dair algısı, antlaşmaya dair daha iyi bilgi edinmeyi sağlayacak-tır. Bu amaçla da Sykes’ın “Beş Türk Eyaletine Doğru, Halifelerin Son Mirası, Darü’l-İslam” adlı kitaplarından ve “The Kurdish Tribes of the Ottoman Empire ve Journeys in North Mesopotamia I-II” adlı makalelerinden hareketle onun Kürtlere dair görüşleri irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı imparatorluğu, Kürtler, Kürt aşiretler, Kürt algısı, Mark Sykes

Kaynakça

• Aslanmirza, Ö. (2024). Britanya, Orta Doğu Ve Mark Sykes Üçgeninde İstihbari Bilgi Üreti-mi.(Yayınlanmamış Doktora Tezi). Kocaeli Üniversitesi.
• Bozkurt, G. (2003). Sevr’i Bilmek Lozan’ı Anlamak. Atatürk Araştırmaları Merkezi Dergi-si, XIX (56), 483-505.
• Cemal, S. (2023). İngiliz ve Fransız Arşiv Belgeleriyle Sevr-Lozan-Musul’da Kürtler. İstan-bul: Nûbîhar.
• Ciğerli, S., Le Saout, D. (2022). Fransız Diplomatik Arşivlerinde Kürtler Kürt Milliyetçiliği-nin Ortaya Çıkışı (1874-1945). İstanbul: Avesta.
• Çağlayan, K. T. (2010). “İngiltere’nin Kürt Politikası”nın Van Vilayetindeki Etkileri (1919-1920). Kovara Ataturk, 3 (3), 37-48.
• Ehmedê Xanî (2005). Mem û Zîn (Amedekar M. Emin Bozarslan). İstanbul: Doz.
• Erim, N. (1953). Devletlerarası Hukuku Ve Siyasi Tarih Metinleri Cilt: I (Osmanlı İmpara-torluğu Andlaşmaları). Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Gümüş, E. (2019). Devlet ve Asi -18. Yüzyıl Ortalarında Osmanlı Diyarbekir’inde Eşkıyalık- Ankara: İlahiyat Yayınları.
• Hakan, S. (2023). Cumhuriyet’e Giderken Kürtler (1920-1923). İstanbul: İletişim.
• Harvey, D. (1982). British İmperialism, In The Middle East Of World War One: A Psycho-socıal History Of The Arab Revolt. The University of Texas At Austin.
• James, L. (2004). Sykes, Sir Mark, Sixth Bornet (1879-1919). Oxford Dictionary of National Biography: İngiltere, Oxford University Publication.
• Karaca, T. N. (2018). Sınırları Çizen Kadın İngiliz Casus Gertrude Bell. İstanbul: Kronik.
• Kurubaş, E. (1998). Sevr Sürecinde Yapılan Uluslararası Toplantılarda Kürt Konusu ve İngi-lere’nin Politikası. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergi-si, 3, 199-212.
• Küçük, C. (2010). Sykes-Picot Antlaşması. DİA. içinde (c. 38, 204-206). İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları.
• Leslie, S. (1923). Mark Sykes: His Life and Letters. London: Cassell and Copmany, LTD.
• Mela Mehmûdê Bayezîdî. (2012). Adat û Rusûmatnameê Ekradiye. İstanbul: Nûbihar.
• Muhammed Emin Zeki Beg. (2018). Kürt ve Kürdistan Tarihi. İstanbul: Nûbihar.
• Özsoy, R. (2024). Sır Mark Sykes’ın Osmanlı Devletindeki Faaliyetleri. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Erciyes Üniversitesi.
• Özsoy, R.&Kartın, C. (2021). “Sir Mark Sykes’ın Ortadoğu İzlenimlerine Kısa Bir Bakış.” Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (2), 341-364.
• Sazak, S. (1988). Sir Mark Sykes ve 1900-1920 Arası İngiltere’nin Ortadoğu Politikasına Etkileri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi.
• Sükan, B. (2024). I. Dünya Savaşı Sonrası Dönemde Sykes-Picot Antlaşması Kaynaklı So-runlar. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergi-si/Journal of Atatürk Yolu, 74 (2024), 199-214.
• Selvi, H. (2010). İngiltere'nin Musul Politikası Karşısında Osmanlı Devleti ve Bölge Aşiret-leri (1918-1920). Belleten, 74 (274), 789-832
• Sykes, M. (1907). Journeys in North Mesopotamia (Continued). The Geographical Journal, 30 (4), 384-398.
• Sykes, M. (1907). Journeys in North Mesopotamia. The Geographical Journal, 30 (3), 237-254.
• Sykes, M. (1908). The Kurdish Tribes of the Ottoman Empire. The Journal of the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland, 38, 451-486.
• Sykes, M. (1915). The Caliphs’ Last Heritage: A Short History of The Turkish Empire. London: Macmillan and Co.
• Sykes, M. (2000). Darü’l-İslam-Osmanlı’nın Şark Bölgesinde Seyahat (Çev. Hikmet İlhan). İstanbul: Avesta.
• Sykes, M. (2013). Beş Türk Eyaletine Doğru (Çev. Hilal Sağdıç, Büşra Aycibin). İstanbul: İnsan.
• Şahin, İ-Şahin, C.-Şükür, İ. (2015). Ortadoğu’da Emperyalist Güçlerin Gizli Oyunu: Sykes-Picot Antlaşması. The Journal of Academic Social Science Studies, 38 (2), 241-262.
• Üner, M. E. (2009). Aşiret, Eşkıya ve Devlet. İstanbul: Yalın.
• Yaşar, A.-Akengin, H. (2022). İngiliz Sömürgeciliği ile Emperyalizminin Gelişimi ve Özel-likleri. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık, 57, 426-444.
• Yel, S.-Kartın, C. (2013) Osmanlı Son Döneminden Cumhuriyetin İlk Yıllarına İki İngiliz’in, Sykes ve Noel Anıları. Kuruluşunda 90. Yılına Türkiye Cumhuriyeti Sempozyumu, Ankara 23-25 Aralık 2013, 1, 107-175.