FAHREDDİN ER-RÂZÎ’NİN KUR’ÂN MESELLERİNİ YORUMLAMA METODU

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 1, 20 - 36, 30.03.2022

Mehmet Faruk Ahmet Akbaş

Öz

Yüce Allah, insanlara hidayet kaynağı olarak inzâl buyurduğu kitabında, âfâk ve enfüste bulunan hakikatlerle ilgili olarak insan, hayvan, bitki ve doğa olayları gibi birçok konuda meseller zikretmiştir. Bu meseller vasıtasıyla bir yandan iman edenlerin imanını pekiştirmeyi, diğer yandan da inanmayanları iman etmeye iknâ etmeyi amaçlamıştır. Meseller vasıtasıyla insanların; öğüt alma, düşünme, akletme ve kavrama gibi melekeleri harekete geçirilmeye çalışılmıştır. Buna örnek olarak Ankebût Sûresi’nde Allah’tan başka varlıklara yalvarıp yakaran ve bu tür varlıkların himayelerine girdiklerini zanneden müşriklerin çabalarının anlamsızlığı, örümceğin ördüğü ağa benzetilmekte, ardından “İşte biz, insanlara bu misalleri anlatıyoruz ama bunların hikmetini gerçek bilgi sahibi olanlardan başkası kavrayamamaktadır.” buyurulmaktadır. Böylelikle Kur’ân, verdiği etkili mesellerle, insanları âyetler üzerinde düşünüp tefekkür etmeye, hakikatleri kavramaya, özellikle de düşünmeye ve aklı kullanmaya davet etmektedir. Konunun önemine binaen İslâm bilginleri tarih boyunca Kur’ân ilimleri arasında “Kur’ân Meselleri”ne özel bir yer ayırmış, bu alanda müstakil eserler kaleme almışlardır. Bizim de bu çalışmadan maksadımız, Kur’ân ilimleri arasında önemli bir yere sahip olan Kur’ân mesellerine dair Fahreddin er-Râzî’nin yorumları ve takip ettiği metodu tespit ve tahlil etmek olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Râzî, Mefâtîhu‟l-Ğayb, Mesel, Temsîl, Emsâl, Teşbih

Kaynakça

• Cürcâni, Abdülkahir, “Esraru'l-Belağa”, Tashih ve Ta’lik: Mahmut Muhammed Şakir, Matbaatu’l-Medeni, Kahire, Mısır 1991.
• Değirmençay, Veyis, “Teşbih”, İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Cilt, XXXX, İstanbul, 2011.
• Durmuş, İsmail, “Mesel”, İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Cilt, XXIX, Ankara, 2004.
• Durmuş, İsmail, “Teşbih”, İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Cilt, XXXX, İstanbul, 2011.
• Eren, Şadi, Kur’ân’da Teşbih ve Temsiller, Işık Yay. İstanbul, 2001.
• İsfahani, Rağıb, “el-Müfredat fi Ğaribi’l-Kur’ân”, Daru’l-Kalem, Daru’ş-Şamiye, Dimeşk, Beyrut, 1412.
• Kaya, Süleyman, “Emsâlü’l-Kur’ân Bağlamında Hakîm et-Tirmizî’nin el-Emsâl Mine’l-Kitâb Ve’s-Sünne Adlı Eserinin Değerlendirilmesi” dergiabant (AİBÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi), Cilt, 4, Sayı:8, 2016.
• Koçak, Süleyman, “Kur’ân Deyimlerinde Teşbihin Temel Özellikleri” Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, VII, sayı: 4, 2007.
• Râzî, Fahreddin, Mefâtîhu’l-Ğayb, İhyâu’t-Turasi’l-Arabi, 3. Baskı, Beyrut, 2000.
• Süyûtî, Celâluddin, el-İtkân fi Ulumi’l-Kur’ân, Tahkik: Muhammed Ebu’l-Faysal İbrahim, el-Hey’etu’l-Mısriyyetu’l-Ammetu li’l-Kütüb, 1974.
• Tüccar, Zülfikar, “Cerîr b. Atıyye”, İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Cilt, VII, İstanbul, 1993.