A STUDY ON BAHA TEVFIK'S SOCIAL, POLITICAL AND PHILOSOPHICAL IDEAS

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 26 - 42, 27.12.2018

İrem Özgören Kınlı

Öz

This article aims to demonstrate the social, political and philosophical ideas of Baha Tevfik who was one of the most important Ottoman intellectuals of the 19th century. The first part of the article analyzes Baha Tevfik’s political ideas about the importance of the individual and of individual freedom; government effectiveness on the individual; status of civil servants; the goal of nationalization; the functioning of the administrative system and the essential characteristics of the Turkish nation. The second part presents the various social and philosophical ideas of the thinker (the moral perspective, the philosophy of Nietzsche and Kant, the relationship between feminism and Islam). Thirdly, the paper focuses on the comparison of socialism with anarchism by B. Tevfik; the political ideas of the Ottoman Socialist Party; of the Turkish socialist journal İştirak; B. Tevfik’s contribution to the party and to the journal. The objective of this part is to question the conceptual ambiguity observed in the writings of B. Tevfik, all this being inseparable from the terminological confusion in the minds of the intellectuals of the late Ottoman period.

Anahtar Kelimeler

Baha Tevfik, İştirak, Ottoman Socialist Party, Ottoman intellectual history

UNE ETUDE SUR LES IDEES SOCIALES, POLITIQUES ET PHILOSOPHIQUES DE BAHA TEVFIK

Öz

Bu makale, 19. yüzyılının önemli entelektüellerinden birisi olan Baha Tevfik’in sosyal, politik ve felsefi fikirlerini bir bütün içerisinde ele alarak, dönemine damga vurmuş düşünürün portresini çıkarmayı amaçlamaktadır. Bu makalenin birinci bölümü, Baha Tevfik’in bireyin ve bireysel özgürlüğün önemi hakkındaki politik fikirlerini inceleyecektir. Bu kısımda, devletin birey üzerindeki etkinliği, memurların durumu, millileştirmenin amacı, yönetim sisteminin işleyişi ve Türk milletinin temel özellikleri üzerinde durulacaktır. İkinci bölümde düşünürün çeşitli toplumsal ve felsefi fikirleri (ahlaki bakış açısı, Nietzsche ve Kant'ın felsefesi, feminizm ve İslam arasındaki ilişki) analiz edilecektir. Makalenin üçüncü bölümünde öncelikle Baha Tevfik’in sosyalizm ile anarşizm üzerine görüşlerinin karşılaştırılmasına odaklanılmıştır. Osmanlı Sosyalist Partisinin ve İştirak Gazetesinin politik fikirleri, Baha Tevfik’in partiye ve dergiye yaptığı katkılar bu kısımda incelenecektir. Bu bölümün amacı, Baha Tevfik'in yazılarında gözlemlenen kavramsal belirsizliği sorgulamak ve bu müphemliğin Osmanlı döneminin aydınlarının zihnindeki terminolojik kafa karışıklığından bağımsız düşünülemeyeceğini ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Baha Tevfik, İştirak, Ottoman Sosyalist Partisi, Osmanlı Türk düşün tarihi

Kaynakça

• Baha Tevfik. (1952). Türk Ansiklopedisi içinde (Cilt. 5, s. 54). Ankara : Milli Eğitim. Ahmad, F. (1995). Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Dönemlerinde Milliyetçilik ve Sosyalizm Üzerine Bazı Düşünceler. M. Tunçay & E. J. Zürcher (Eds.), Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyalizm ve Milliyetçilik 1876-1923 içinde (s. 13-32). İstanbul : İletişim.
• Alkan, M. Ö. (1988a). Baha Tevfik ve Siyasal Düşünüşü. Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, 6, 1814-1815.
• Alkan, M. Ö. (1988b). II. Meşrutiyet’te Anarşizm ve Osmanlı Aydınları Üzerine. Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, 6, 1818-1819.
• Alkan, M. Ö. (1988c). Düşünce Tarihimizde Önemli Bir İsim : Baha Tevfik, Tarih ve Toplum, 52, 41-49.
• Alkan, M. Ö. (1990). Baha Tevfik ve İştirak’teki İmzasız Yazıları. Tarih ve Toplum, 83, 7.
• Bağcı, R. (1996). Baha Tevfik’in Hayatı Edebi ve Felsefi Eserleri Üzerinde Bir Araştırma. İzmir : Kaynak.
• Benlisoy, F. & Çetinkaya, Y. D. (2007). İştirakçi Hilmi. M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce. Cilt 8. Sol içinde (s. 165-183). İstanbul : İletişim.
• Bolay, S. H. (1967). Türkiye’de Ruhçu ve Maddeci Görüşün Mücadelesi. İstanbul : Yağmur.
• Cemal, Z. (1925). Amele Hareketleri : Memleketimizde Amele Hareketlerinin Tarihçesi I, Meslek, 21.
• Cerrahoğlu, A. (1975). Türkiye’de Sosyalizmin Tarihine Katkı. İstanbul : May.
• Çankaya, A. (1954). Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler. Cilt 2. Ankara : Örnek.
• Çapanoğlu, M. S. (1964). Türkiye’de Sosyalist Hareketleri ve Sosyalist Hilmi. İstanbul : Pınar.
• Darendelioğlu, İ. E. (1973). Türkiye’de komünist hareketleri : solcular, sosyalistler, Marksistler ve komünistler. İstanbul : Bedir.
• Dumont, P. (1997). Du Socialisme ottoman à l’Internationalisme Anatolien. İstanbul : Isis.
• Gürsoy, S. (2013). Osmanlı Sosyalist Fırkası ve Yayınları. İstanbul : İletişim.
• Hanioğlu, Ş. (2005). Blueprints for a future society : late Ottoman materialists on science, religion, and art. E. Özdalga (Ed.), Late Ottoman Society. The Intellectual Legacy içinde (s. 27-116). London & New York : RoutledgeCurzon.
• Harris, G. S. (1967). The Origins of Communism in Turkey, Stanford, Calif : Hoover Institution on War, Revolution and Peace.
• Kaygusuz, B. N. (1955). Bir Roman Gibi. İstanbul : İhsan Gümüş.
• Nebil, A. & Tevfik, B. (1910). Hassasiyet Bahsi ve Yeni Ahlak. İstanbul : Hürriyet.
• Sayılgan, A. (2009). Türkiye’de Sol Hareketler. İstanbul : Doğu Kütüphanesi.
• Sencer, M. (1974). Türkiye’de Siyasal Partilerin Sosyal Temelleri. İstanbul : May.
• Tekin, Y. (2002). Türkiye’de İlk Sosyalist Hareket İştirak Çevresinin Sosyalizm Anlayışı Üzerine Bir Değerlendirme. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 57 (4), 171-184. DOI: 10.1501/SBFder_0000001814
• Temur, H. (2017). Kendi Yayınları Çerçevesinde Osmanlı Sosyalist Fırkası Çevresinin Fikirleri, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 60, 233-276. DOI: 10.1501/Tite_0000000467
• Tevetoğlu, F. (1967). Türkiye’de Sosyalist ve Komünist Faaliyetler (1910-1960). Ankara : Ayyıldız.
• Tevfik, B. (1913). Mafevka’t-Tabia Mümkün müdür ?. Felsefe Mecmuası, 1.
• Tevfik, B. (1992). Felsefe-i Ferd. İstanbul : Altıkırkbeş.
• Tevfik, B. (2001). Nietzsche. Hayatı ve Felsefesi. İstanbul : Karşı Kıyı.
• Tevfik, B. (2015). Feminizm. Alem-i Nisvan. İstanbul : Çizgi.
• Tökin, F. H. (1965). Türkiye'de siyasi partiler ve siyasi düşüncenin gelişmesi 1839-1965. İstanbul : Elif.
• Tunaya, T. Z. (1998). Türkiye’de Siyasal Partiler. I. İkinci Meşrutiyet Dönemi. İstanbul : İletişim.
• Tunçay, M. (1978). Türkiye’de Sol Akımlar (1908-1925). İstanbul : Bilgi.
• Ülken, H. Z. (1963). Siyasi Partiler ve Sosyalizm. İstanbul : Anıl.
• Ülken, H. Z. (1992). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul : Ülken.
• Zileli, G. & Özkaya, E. (2007). Türkiye’de Anarşizm. M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce. Cilt 8. Sol içinde (s. 1153-1168). İstanbul : İletişim.
• Zürcher, E. J. (2000). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. İstanbul : İletişim.