Osmanlı Hattatlarının Mürekkebat Meşklerinde Yazdıkları Metinler

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 40 - 51, 22.01.2020

Mehmet Memiş

Öz

Osmanlı döneminde hat sanatı eğitimi usta-çırak ilişkisi içinde, ‘meşk’ usulü ile yürütülmüştür. Günümüze ulaşan meşk murakka’ları, hocaların talebe çalışmalarına yaptıkları çıkartmalar bu hususta takip edilen yöntem ve izlenen yol hakkında yeteri kadar fikir vermektedir. Belli bir düzen ve disiplin içinde devam eden bu eğitimin “müfredat” ve “mürekkebat” olmak üzere, birbirini takip eden iki merhalede yapıldığı anlaşılmaktadır. Müstakil harflerin ve ikili olarak birbiri ile bitişik şekillerinin çalışıldığı müfredat aşamasından sonra, daha uzun metinlerin yazıldığı, satır kompozisyonu mahiyetindeki çalışmaları içeren mürekkebat kısmı gelir. Bu makalede, hattatların mürekkebat aşamasında yazdıkları metinler ele alınmıştır. Bazı duâ ve hadisler, yazı hakkında hikmetli sözler, Hz. Peygamber sevgisini işleyen hilye ve kasideler bu metinleri oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hat Sanatı, Hattat, Meşk, Mürekkebat Meşki

Kaynakça

• Acar, M. Ş. (1999). Türk Hat Sanatı, İstanbul: Antik A.Ş. Atasoy, N. (1998). “Hırka-i Saâdet”, İslam Ansiklopedisi, C. 17. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 374-377. Ayçiçeği, B. (2015). Bûsîrî’nin Kasîdetü’l-Bürde’sinin Diyarbakırlı Mehmed Said Paşa Tarafından Yapılan Mensur ve Manzum Tercümesi, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi (15), 27-102. Aydın, Z. C. (2016). Eyüp Sabri Paşa’nın Türkçe Kaside-İ Bürde Şerhi (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Bilgin, A. A. (2016). Hz. Muhammed’in Muhtasar Şemâil-İ Şerif Tercümesi’inde Geçen Vasıfları, Türkiyat Mec. 26/1, 81-88. Demirayak, K. (2001). “Kasîdetü’l-Bürde”, İslam Ansiklopedisi, C. 24. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 566-568. Derman, M. U. (2002). Sakıp Sabancı Müzesi Hat Koleksiyonundan Seçmeler, İstanbul: Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi Erdoğan, M. (2007). Hâkim Mehmed Efendi’nin Manzum Hilyesi, C.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, XI/1, 317-357 Kaya, M. (2001). “Kasîdetü’l-Bürde”, İslam Ansiklopedisi, C. 24. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 568-569. Memiş, M. (2007). Nesta’lik Hattı, Bişnev - Mesnevînin İlk On Sekiz Beyti, İstanbul: Konya B. B. Yayını, 30-35 Mermer, K. (2018). Klasik Şerh Geleneğinde Üslûp – Kasîde-i Bürde Örneği, İstanbul: İz Yayıncılık. Okumuş, Ö. (1993). “Câmî Abdurrahman”, İslam Ansiklopedisi, C. 7. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 94-99 Pala, İ. (2011). Gülü Tarife Ne Hacet, Ne Çiçektir Biliriz, Hilye-i Şerîfe - Hz. Muhammed’in Özellikleri, (Ed. Faruk Taşkale, Hüseyin Gündüz), İstanbul: Antik A.Ş. 49-55. Serin, M. (2004). “Meşk”, İslam Ansiklopedisi, C. 29. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 372-374. Serin, M. (2011). Hilye-i Şerife, Hilye-i Şerîfe - Hz. Muhammed’in Özellikleri, (Ed. Faruk Taşkale, Hüseyin Gündüz), İstanbul: Antik A.Ş. 91-95. Sevgi, A. (2011). Molla Câmî’nin Akâit Risalesi ve Türkçe Manzûm Bir Tercümesi, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (26). 1-8. Subaşı, M. H. (2011). Yaygınlaşmış Şekil ve Muhtevası İle Hilye-i Şerîfe ve Bölümleri, Hilye-i Şerîfe - Hz. Muhammed’in Özellikleri, (Ed. Faruk Taşkale, Hüseyin Gündüz), İstanbul: Antik A.Ş. 39-47. Subaşı, M. H. (2011). Hat sanatında Hz. Peygamber Sevgisiyle Doğmuş Bir Form: Hilyeler, Kültür Coğrafyamızda Hz. Muhammed Uluslararası Sempozyumu, II, (7-8 Mart 2009 / Sakarya), Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı. 211-264. Taşkale, F. ve Gündüz H. (Ed.). (2011). Hilye-i Şerîfe - Hz. Muhammed’in Özellikleri, İstanbul: Antik A.Ş. Uğur, M. (1999). ‘Kasîde-i Bürde’ye Reddiye’ Kitapçığına Kısacık Reddiye, Dini Araştırmalar, II, (4), 5-20. Uzun, M. (1994). “Ebced”, İslam Ansiklopedisi, C. 10. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 68-70. Uzun, M. (1997). “Hâkani Mehmed Bey”, İslam Ansiklopedisi, C. 15. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi. 166-168. Uzun, M. (1998). “Hilye”, İslam Ansiklopedisi, C. 18. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 44-47. Yardım, A. (1997). Peygamberimizin Şemâili, İstanbul: Damla Yayınevi. Yazar, S. (2018). Amasyalı Seyyid Hüseyin Efendi ve Manzum Kasîde-i Bürde Tercümesi, Amasya Üniv. Sosyal Bilimler Dergisi, II (3). 145-187. Yücel, Y. İ. (2016). Kaside-i Bürde Üzerine Son Dönemde Yapılan İlmi Çalışmalar, İslam Bilimleri Araştırmaları Dergisi, (1). 86-106.