BALA-SAR MEDRESESİ’NE AİT BİR GEOMETRİK DESENİN EKSİK KISMININ TAMAMLANMASI VE YENİ SİSTEMLER OLUŞTURMA

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 2, 38 - 53, 01.07.2020

Serap Ekizler Sönmez

Öz

Makalede Orta Asya Moduler Sistem (Central Asia Modular System-CAMS) arasında gösterilen bir öz-benzer yani iki seviyeli bir geometrik desenin oluşumu ve özellikleri ele alınacaktır. CAMS olarak gruplandırılan sistem Orta Asya’da, Büyük Selçuklu dönemi İran’da ve oradan da Anadolu’ya aktarılan erken İslâmî geometrik desen oluşumlarını içerir. Bu erken modüler sisteme kısaca değindikten sonra iki seviyeli geometrik tasarımlar olan öz-benzer tasarımların özellikleri Bala-sar Medresesi’nde bulunan bir desen üzerinden anlatılacaktır. Örnek olarak ele aldığımız Bala-sar Medresesi’ndeki tasarımda aslında iki seviyeli uygulamanın varlığı açık olarak görülmemektedir. Tasarım artı işareti içinde tamamlanmış ve bu haliyle bitmiş gibidir. Geometrik desene analiz yapılarak sistemli bir çalışılma neticesi bu tasarımın öz-benzer özelliklere sahip olduğu ispatlanabilir. Tasarımda tamamlanmış görünen parçadan hareketle, eksik olan parça tespit edilip bu eksikliği tamamlamanın mümkün olabildiği de gösterilecektir. Bir geometrik kompozisyonun poligonal (çokgen) yapısının, desenin üretim metodunu ortaya koymak için önemli bir rol üstlendiğine de işaret edilecektir. Ayrıca tasarımın adeta anatomisi yapılarak sistematik bir şekilde tekrar eden parçaların varlığına işaret edilecek ve bu parçaların kullanımı ile yeni tasarımlar oluşturulacaktır

Anahtar Kelimeler

Çift seviyeli desenler, poligonal yapı, Orta Asya Modüler Sistem, İslam Sanatında Geometrik Desenler, Bala-Sar Medresesi

Kaynakça

• Bonner, Jay (2003). Three Traditions of Self-similarity in Fourteenth and Fifteenth Century Islamic Geometric Ornament. Proc.ISAMA/Bridges: Mathematical Connections in Art, Music and Science, Granada, eds.R. Sarhangi and N.Friedman, 1-12.
• Bonner, Jay (2017). Islamic Geometric Patterns: Their Historical Development and Traditional Methods of Construction, New York: Springer.
• Castera, Jean-Marc (1999). Arabesques Decorative Art in Morocco, Paris: ACR.
• Cromwell, Peter R (2009). The Search for Quasi-periodicity in Islamic 5-fold Ornament. Math. Intelligencer. 31, 36-56.
• Cromwell, Peter (2012). A modular Design System Based on the Star and Cross Pattern. Journal of Mathematics and the Arts, volume 6.
• Ekizler Sönmez, Serap (2016). Mimar Sinan Cami Minberlerinde Beşgen Geometrik Desenler, İstanbul: İstanbul Tasarım Yayınları.
• Ekizler Sönmez, Serap (2017). Mimar Sinan Camileri ve İslam Sanatında Geometrik Desenler, İstanbul: Klasik Yayınları.
• Kaplan, Graig S (2005). Islamic Star Pattern from Polygons in Contact. Graphics Interface ACM International Conferance Proceeding Series,112.
• Makovicky, Emil (1992). 800-year old Pentagonal Tiling fromMaragha, Iran, and the New Varieties of Aperiodictiling it Inspired, Fivefold Symmetry, ed. I. Hargittai, World Scientific, 67-86.
• Necipoğlu, Gülru (1995). The Topkapı Scroll- Geometry And Ornament In Islamic Architecture. Santa Monica: The Getty Center Publication.
• Sarhangi, Reza (2012), Interlocking Star Polygons in Persian Architecture: The Special Case of Decagram in Mosaic Design, Nexus Network Journal, Springer. 14, 345-371.
• http://archnet.org/media_contents/43425 . (23.12.2019)