ÇİNİ SANATINDA MONOKROM TASARIM ÖNERİLERİ

Yıl 2021, Sayı: 4, 102 - 115, 27.07.2021

Kifayet Özkul

Öz

Çini sanatı, sırsız seramiklerden başlayıp, farklı tekniklerle devam etmiş, desen ve motiflerle bezenerek kendi alanında oldukça önemli gelişmeler kaydetmiş tarihi bir sanattır. İlk çıkısından itibaren binaların yüzeylerini ve iç mekânları süsleyerek, kullanıldığı ortamlara ferahlık ve zenginlik kazandırmış olan çini, evani (kap-kacak) olarak da uygulanmıştır. Sultanların, devlet erkânının rağbet ettiği, ziyaretçilerine hediye etmek üzere özel üretimler yaptırmış oldukları görülmektedir. Her sanatın kendine has incelikleri olduğu gibi, bu sanatında ince noktaları bulunmaktadır. UNESCO tarafından yaşayan insan hazinesi seçilen çini sanatçısı Mehmet Gürsoy; “Hangi sanatçı yaptığı eseri ateşlere atar ve sabırla pişmesini bekler” derken, bu sanatın zor, sabır gerektiren ve sürprizlerle dolu olduğundan bahsetmiştir. Günümüzde gelenekselden beslenen sanatçı; yaşadığı yüzyıl, yeni arayışlar, sanata kendi bakış açısının da katılmasıyla yeni tasarımlar ve uygulamalar oluşturmuş, kullanılan renklerin ve tekniklerin dışına çıkmaya başlamıştır. Bu çalışmada, sanatçının siyah ve beyaz ile sade ve derin anlatımı, aynı zamanda yeni motiflerle de çini sanatına katkı yaptığı özgün eserleri incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Çini Sanatı, Siyah ve Beyaz, Renk, Tasarım, Monokrom

Kaynakça

• Kur’an-ı Kerim. Asr Suresi meal açıklaması: https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/kuran-meal-2/asr-suresi-103/ayet-1/diyanet-isleri-baskanligi-meali-1 Erişim tarihi: 25.03.2021
• Kur’an-ı Kerim. İsra Suresi meal açıklaması: https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/%C4%B0sr%C3%A2- suresi/2041/12-ayet-tefsiri Erişim tarihi: 25.03.2021
• Arık, R. (2000). Kubad Abad. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Aslanapa, O. (1993). Türk sanatı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ayduslu, N. (2013). Bir Selçuklu tekniği; sır kazıma. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 30, 9-18. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/28717 Erişim tarihi: 24.03.2021
• Barry, S. (2012). Kırmızı sır altı tekniği. Erişim adresi: https://turkishtiles.files.wordpress.com/2012/01/p1020216.jpg Erişim tarihi: 24.03.2021
• Cami kandili. [Şam işi üslubu, çini kandil, 1549]. The British Museum, Londra. Erişim adresi: https://www.britishmuseum.org/collection/object/W_1887-0516-1 Erişim tarihi: 24.03.2021
• Derman, U. (1982). Türk hat sanatının şaheserleri. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Demiriz, Y. (2002). “Osmanlı çini sanatı”. Türkler. C. 12. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. 563-572.
• "Efendi! O Vav Her Zaman Yazılmaz". Erişim adresi: https://www.islamveihsan.com/efendi-o-vav-her-zaman-yazilmaz.html Erişim tarihi: 24.03.2021.
• İnce Minareli Medrese, Konya. (2011). Erişim adresi: http://www.egitimkutuphanesi.com/ince- minareli-medrese-konya-selcuklu-sultani-2izzettin-keykavus-devrinde-vezir-sahip-ata- fahreddin-ali-tarafindan-yaptirilmis/ Erişim tarihi: 24.03.2021
• Kubad-Abad Sarayı. Erişim adresi: http://www.beysehir.bel.tr/gezilecek-yerler/56 Erişim tarihi: 24.03.2021
• Nihat Kerim A. [@oart7218] (2018, 21 Kasım). Another rare Ottoman 'Cuerda Seca' pottery tile, prob. from Topkapi Palace Chamber of Petitions (Arz Odası) or Circumcision Pavilion (Sünnet Odası) ca.1525-1550. this 27x27cm tile was auctioned by @Sothebys for 21,500£. [Tweet]. Twitter. https://twitter.com/oart7218/status/1065923413666091008 Erişim tarihi: 24.03.2021
• Öney, G. (1976). Türk çini sanatı. İstanbul: Yapı ve Kredi Bankası Yayınları.
• Öney, G. (1987). İslam mimarisinde çini. İzmir: Ada Yayınları.
• Porterfield Barry, M. Erişim adresi: http://cinili.com/archive/edirne-muradiye-camii/p1020642/ Erişim tarihi: 24.03.2021
• Sezgin, Z. (t.y). Selçuklu yapılarındaki geometrik çini motifleri. Pinterest. Erişim adresi: https://tr.pinterest.com/pin/411164640969702302/ Erişim tarihi: 24.03.2021
• Sfenksli Altıgen Çini Topluluğu [Minai Tekniği, Alaaddin Sarayı, Konya, 1160-70’ler]. The Metropolitan Museum of Art, New York. Erişim adresi: https://www.metmuseum.org/art/collection/search/452817 Erişim tarihi: 24.03.2021
• Sultan II. Kılıç Arslan Türbesı̇. (2011). Erişim adresi: http://www.selcuklumirasi.com/architecture- detail/sultan-ii- kilic-arslan-turbesi Erişim tarihi: 24.03.2021.
• Tuncer, M. (2018). Konya günlükleri: Konya Karatay Medresesi. Erişim adresi: https://arsizsanat.com/konya-gunlukleri-konya-karatay-medresesi/ Erişim tarihi: 24.03.2021.
• ‘Tuğra Tezhip’ Süsleme Tarzında İbrik [Haliç İşi, İbrik, 1525-40]. The Metropolitan Museum of Art, New York. Erişim adresi: The Metropolitan Museum of Art, New York. Erişim adresi: https://www.metmuseum.org/art/collection/search/451834 Erişim tarihi: 24.03.2021
• Usluer, A. (2014). Siyahın anlamı nedir? Erişim adresi: https://gencdergisi.com/7991-siyahin-anlami- nedir.html Erişim tarihi: 24.03.2021. Vett, C. (2004). Dervişler arasında iki hafta (Prof. Dr. E. Cebecioğlu, Çev.). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Yetkin, Ş. (1986). Anadolu’da Türk çini sanatının gelişimi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını.