YAZIDAN RESME GİDEN YOL: YAZI-RESİM SANATI

Yıl 2021, Sayı: 4, 94 - 100, 27.07.2021

Mine Demirkan

Öz

Arap alfabesi İslamiyet'in ilk günlerinde tam olarak gelişmemiş olsa da, başta Türkler olmak üzere İslam'ı kabul eden topluluklar Arap alfabesini benimsemiş ve“Hüsn-i Hat” sanatı doğmuştur.Hat sanatı; Abbasi, Emevi, İran ve diğer İslam topluluklarındaki sanatçıların gayreti ile hızlı bir şekilde ilerlemiş, Türklerin İslamiyet’i kabul etmesi ve Arap harflerini kullanmaya başlaması ile zirveye çıkmıştır. Halk arasındaki“Kur'an-ı Kerim Mekke'de indi, Kahire'de okundu, İstanbul'da yazıldı”sözü bunun en güzel örneğidir. Türk hat sanatçılarını diğer sanatçılardan ayıran bir başka özellik ise sanatçıların resim ile yazı sanatını birleştirmesi ve böylece ortaya “yazı-resim” sanatını çıkarmış olmalarıdır. Bu sanata, daha çok halk sanatçıları, tekke mensupları rağbet göstermesine rağmen Hattat İsmail Zühdi Efendi, Hattat Mustafa Rakım, Hattat Şefik Bey, Ömer Vasfi Efendi, Aziz Efendi gibi büyük üstatlarında eserleri vardır.Eserlerde külah, cami, ibrik,insan, hayvan veya bitki formları da kullanılmıştır. Bu çalışmada, “yazı-resim” sanatı hakkında bilgi verilmiş, Türkler için hat sanatının önemi anlatılmaya çalışılarak “yazı-resim”sanatı örnekleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hat Sanatı, Yazı, Resim, Hüsn-i Hat, Yazı-Resim

Kaynakça

• Aksel, M. (2015). Türklerde Dini Resimler. İstanbul:Kapı Yayınevi.
• Bulut, H. İ. (2005). “Mucize”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 30. İstanbul: TDV Yayınları. 350-352. Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/mucize
• Çetin, M. (2015). İslam Sanatının Özellikleri. Türk Yurdu, (329). Erişim adresi: https://www.turkyurdu.com.tr/yazar-yazi.php?id=27
• Dağlı, Ş. Z.(2007). Türk Hat Sanatında Yazı Resimler ve Mevlevilik. Türk-İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi,(4), 177-188.
• Dağlı, Ş. Z. (2013).Hat Sanatımızda Resimsel Bir Yaklaşım Aynalı Yazılar. Akdeniz Sanat Dergisi. 11(6).235-250.
• Dağlı, Ş. Z. (2018). ModernSanatBağlamında İslam Yazı Sanatına Resimsel Bir Bakış ve Sürrealist Yaklaşımlar. TurkishStudies.13(3). 251-269.
• Derman, M. U. (2001). “İsmail Zühdü, Yeni”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 23. İstanbul: TDV Yayınları. 125-126. Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/ismail- zuhdu-yeni
• Diyanet İşleri Başkanlığı,Alak Suresi 1-5. Ayet Tefsiri.Erişim adresi: https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Alak-suresi/6107/1-5-ayet-tefsiri Erişim tarihi: 10.03.2021.
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Kalem Suresi 1-7. Ayet Tefsiri. Erişim adresi: https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Kalem-suresi/5272/1-7-ayet-tefsiri Erişim tarihi: 10.03.2021.
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Lokman Suresi 25-29. Ayet Tefrisi. Erişim adresi: https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Lokm%C3%A2n-suresi/3494/25-29-ayet-tefsiri Erişim tarihi: 10.03.2021.
• Diyanet İşleri Başkanlığı, Hud suresi 88. Ayet Tefsiri. Erişim adresi: https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/H%C3%BBd-suresi/1561/88-ayet-tefsiriErişim tarihi: 15.03.2021.
• “Hat” (1988). AnaBritannica Genel Kültür Ansiklopedisi. 98.fasikül. İstanbul: Ana Yayıncılık A.Ş. 449.
• Koçkuzu,A.O.(1997). “Havkale”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 16. İstanbul: TDV Yayınları. 536.Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/havkale
• Sayın, B.(2020).Osmanlı’dan Günümüze Hat Sanatında Müsenna(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim EnstitüsüGeleneksel Türk Sanatları Anasanat Dalı, İstanbul.
• Schick, İ. C.(2020).Bedeni, Toplumu, Kainatı Yazmak: İslam, Cinsiyet ve Kültür Üzerine. P. Tünaydın (Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Uzun, M. İ. (1998). “Hilye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 18. İstanbul: TDV Yayınları. 44-47. Erişim adresi:https://islamansiklopedisi.org.tr/hilye
• Ülgen, A. S. (t. y.). Bektaşi taçı şeklinde istiflenmiş olan Ya Hazreti Pir Hacı Bektaşi Veli yazılı hat levhanın fotoğrafı. [Siyah beyaz fotoğraf]. Salt Araştırma Ali Saim Ülgen Arşivi, İstanbul.
• Yavuz, Y. Ş. (2001). “Kalem”.Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 24. İstanbul: TDV Yayınları.243-245. Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/kalem—kader
• Yavuz, Y. Ş. ve Çetin, A. (1991). “Ayet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 4. İstanbul: TDV Yayınları. 242-244. Erişim adresi:https://islamansiklopedisi.org.tr/ayet