TÜRK EBRÛCULUĞUNDA KLASİK-MODERN VEYA GELENEKLİ - GELENEK DIŞI BİR TASNİFİN YAPILMASI HAKKINDA

Yıl 2021, Sayı: 4, 130 - 141, 27.07.2021

Yavuz Tiryaki

Öz

Kökeni ve kaynağı hakkında çok tartışılmayan ebrû; ispata muhtaç olsa da genel bir kabul ile Türklerin yayılım sahası içerisinde gelişim gösteren bir kâğıt boyama ameliyesi olarak tanınmaktadır. Bu konuda yapılan araştırmalar da göstermektedir ki, İslâm coğrafyasında veya diğer bir deyişle Müslüman Arap dünyasında ve Türklerin irtibatlı olmadığı bölgelerde ebrû yapılmamıştır. Dolayısıyla, ebrûyu bir İslâm sanatı olarak göstermek de hatalı bir teori olarak kayda geçmelidir. Başlangıcı için Japon ve hatta Çin kaynaklı olduğu ileri sürülse de, günümüzde o bölgelerde ebrû olmayışı bu iddiayı ortaya atanlarca da izah edilememektedir (Arıtan, 2002, s. 19-30; Özgören, 2007, s. 70)3. Ebrûnun Avrupa’ya geçişi İstanbul üzerinden sağlanmış ve bu nedenle de Batı’da Türk Kâğıdı, Türk Mermer Kağıdı olarak adlandırılmıştır (Görsel 1). Ebrû, Türklerin yayılım sahası içerisinde gelişme gösterse de, yüzyıllardır Avrupa’nın birçok ülkesinde ve Amerika’da, Türk topraklarından daha fazlası üretilmiştir. Buralarda, kitap ve dolayısı ile cilt ürünlerinin sayıca Osmanlı coğrafyasından fazla olması, ebrû üretiminin neden fazla olduğunu da açıklamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ebru Sanatı, Geleneksel Sanat, Tasnif

Kaynakça

• Arıtan, A. S. (2001). Türk Ebrû Sanatı ve Günümüzdeki Ebrû Uygulamaları. Konya.
• Arıtan, A. S. (2002). Geçmişten Günümüze Türk Ebrû San’atı ve Yeni Uygulamalar. Uluslararası Sanat Tarihi Sempozyumu: Prof. Dr. Gönül Öney’e Armağan, Bildiriler İçinde (s. 19-30). İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü.
• Bolu, B., Olbay Mazak, F., ve Balkaya Öksüz, S. (2018). Ebrû Sanatında Bir Milât; Özbekler Tekkesi ve Üsküdar. F. F. Barutçugil (Ed.), Uluslararası Ebru Kongresi: Yüzeyin Ötesi (s. 34-44) İçinde. İstanbul: Ümraniye Belediyesi Kültür Yayınları.
• Ceylan, C. (2016). Ebrû Sanatı ve Ritüel Deneyim Olarak Ebrû Yapımı. F. F. Barutçugil (Ed.), Uluslararası Ebru Kongresi: Yüzeyin Ötesi (s. 8-21) İçinde. İstanbul: Ümraniye Belediyesi Kültür Yayınları.
• Cunbur, M. (Yay. haz.). (1982). Hattatların ve Kitap Sanatçılarının Destanları (Menâkıb-ı Hünerverân). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Çağman, F. (2014). Kat’ı: Osmanlı Dünyasında Kâğıt Oyma Sanatı ve Sanatçıları. İstanbul: Aygaz A. Ş.
• Derman, M. U. (1977). Türk Sanatında Ebrû. İstanbul: Akbank Yayınları.
• Derman, M. U. (1999). Gecikmiş Bir Vaat. Prof. Dr. Nihad M. Çetin’e Armağan İçinde (s. 371-405). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Eriş, M. N. (Yay. haz.). (2007). Mustafa Esat Düzgünman ve Ebrû. İstanbul: Kültür A. Ş.
• İnal, M. K. (1955). Son Hattatlar. İstanbul: Maarif Basımevi. Nefeszade İbrahim. (1939). Gülzâr-ı Sevâb (Kilisli Muallim Rıfat, Çev.). İstanbul: Güzel Sanatlar Akademisi Neşriyatı.
• Özemre, A. Y. (2004). Üsküdar’da Ebrû San’atı. Z. Kurşun, A. E. Bilgili, K. Kahraman, C. Güngör ve S. Ünlü (Ed.), Üsküdar Sempozyumu II: 12-13 Mart 2004 Bildiriler, Cilt: 2 (s. 295-304) içinde. İstanbul: Üsküdar Belediye Başkanlığı Üsküdar Araştırmaları Merkezi.
• Özgören, F. (2007). Gelenek ve Rivayeti Ayırmak. H. Barutçugil (Ed.), Türklerin Ebrû Sanatı (s. 65-73). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Özkaya, Y. (1993). II. Abdülhamid’ e Güzel Sanatlar Hakkında Sunulan Layiha. OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi), 2(4), 645-685.
• Schick, İ. C. (2017). İslami Kitap Sanatlarında Standartlaşma: Usta-Çırak İlişkisi ve İcazet Geleneği. Osmanlı Araştırmaları, 49(49), 231-266.
• Serin, A. Y. (2008). Geleneksel Türk Ebrû Sanatında Kronolojik Gelişim Süreci İle İlgili Bir Değerlendirme. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, (26), 97-105.
• Taşatan, U. “Mustafa Düzgünman”, Lale, Kültür sanat Medeniyet Dergisi, Sayı: 1, İstanbul 2020, s. 116