Hz. Muhammed'in Özelliklerinin Yazı ile Anlatımı; Hilye-i Şerifeler

Yıl 2023, Sayı: 7, 46 - 59, 30.04.2023

Hüseyin Gündüz Betül Gündüz

Öz

Özet
Müslüman sanatkârlar, kutsal kişilerin resimlerini yapmaktan kaçınmışlardır. Dolayısıyla, Hz. Muhammed’in resmini yapmaya birkaç minyatür dışında hiçbir sanatkâr cesaret edememiş ve gerek duymamıştır. Hz. Muhammed’i tasvir eden minyatürlerde de Hz. Peygamberin yüzü peçe ile örtülü bir şekilde resmedilmiştir. Sanatkârlar gerektiğinde Hz. Peygamber’i tanıyanların ve görenlerin tariflerinden yola çıkarak Hz. Muhammed’in özelliklerini yazıyla anlatma yoluna gitmişlerdir.
Hilye Arapça bir kelimedir ve “süs, zîynet, cevher, güzel sıfatlar, güzel yüz” gibi anlamlara gelmektedir. Hilye-i şerîf, hilye-i nebevî, hilye-i saâdet, ve hilye-i şerîfe gibi isimlerle de anılan hilye, İslâm edebiyatı ve hat sanatında Hz. Muhammed’in fiziksel, insanî ve ahlâkî özelliklerini, tavır ve hareketlerini anlatan eserlere verilen isimdir.
Hz. Muhammed, kızı Hz. Fâtıma’nın, bir daha yüzünü göremeyeceği endişesini dile getirmesi üzerine damadı Hz. Ali’ye “Hilyemi yaz; benden sonra onu gören, beni görmüş gibi olur” demiştir.
Hat sanatında nesih yazısına yön veren Hattat Hâfız Osman’ın (1642-1698) levha olarak tasarlayıp yazdığı hilye, günümüze kadar hattatların en çok tercih edip yazdıkları hilye formu olarak benimsenmiştir.

Anahtar Kelimeler

hat, hilye, tezhip

Kaynakça

• Acar, Ş. (1999). Türk Hat Sanatı. İstanbul: Antik A. Ş.
• Demiriz, Y. (1986). Osmanlı Kitap Sanatında Natüralist Üslupta Çiçekler. İstanbul: Acar Matbaacılık Tesisleri.
• Derman, F. Ç. (1998). “Halkârî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 15 İstanbul: TDV Yayınları. 365-367.
• Derman, M. U. (2002). Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi Hat Koleksiyonundan Seçmeler. İstanbul: Akbank.
• Devellioğlu, F. (1984). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Taşkale, F. (1990). “Hat Sanatı Yapıtlarından Seçkin Örnekler Hilyeler” Antik Dekor, (7), 90-96. Taşkale, Faruk, -Gündüz, Hüseyin, Hilye-i Şerîfe, İstanbul, 2011.
• Ünver, A. S. (1939). Türk Tezyinatında Halkâriye Dair. İstanbul: Arkitekt Neşriyat