HATTAT MEHMED ŞEVKET VAHDETİ EFENDİ’NİN OSMANLI BANKASI İÇİN TASARLADIĞI BANKNOTLAR

Yıl 2024, Sayı: 9, 54 - 65, 10.06.2025

Hasret Gündüz

Öz

Osmanlı Bankası, 4 Şubat 1863'te kurulduktan hemen sonra iki yüz kuruş, iki altın mecidiye ve beş altın mecidiye değerinde üç banknot ihraç etmiştir. Bu banknotların tasarımı ve hâkk (kazıma) işlemleri için dönemin önemli hattatlarından Vahdetî Efendi görevlendirilmiştir. Osmanlı Bankası için hazırlanan bu banknotlar, tarihî bir belge niteliği taşımanın yanı sıra, Vahdetî Efendi'nin tasarım gücünü de ortaya koymaktadır. Vahdetî Efendi, hattatlığın yanı sıra ressamlık, hakkâklık ve Kātı‘ sanatıyla da ilgilenmiş, çok yönlü bir sanatçı olarak tanınmıştır. Otuz sekiz yıllık kısa ömrüne birçok güzel eser sığdırarak veda etmiştir. Bu çalışmada, Vahdetî Efendi'nin hayatı ve sanat anlayışı incelenerek, onun sanat mirasını daha yakından tanımayı amaçlanmıştır. Ayrıca tasarımı, 1863 yılında Vahdetî Efendi tarafından gerçekleştirilen Osmanlı Bankasının ilk banknotlarını sanat çerçevesinde değerlendirerek tarihî süreci hakkında bilgiler verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Mehmed Şevket Vahdetî , Banknot , Hat sanatı.

Teşekkür

Teşekkür ederim

Kaynakça

• KAYNAKÇA Akkaleli, F. B. (2019). Osmanlı Son Dönem Kâimeleri ile Cumhuriyet Dönemi I. Emisyon Banknot Tasarımlarının Süsleme, Yazı ve İçerik Açısından İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi. Isparta
• Akyıldız, A. (1996). Osmanlı Finans sisteminde dönüm noktası; kâğıt para ve sosyo-ekonomik etkileri. İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Alparslan, A. (2016). Osmanlı Hat Sanatı Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Dizdar, S. G. (2023). Osmanlı Dönemi kâğıt paralarının tezyini açıdan incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
• Eldem, E. (1997). 135 yıllık bir hazine: Osmanlı Bankası Arşivinde tarihten izler. İstanbul: MAS Matbaa.
• Eldem, E. (1998). Osmanlı Bankası banknotları. İstanbul: MAS Matbaa.
• Genç, Y. İ. (2010). Başbakanlık Osmanlı Arşivi rehberi. İstanbul: Başbakanlık Basımevi.
• Temelkuran, T. (1975). Dîvân-ı Hümâyun Mühimme Kalemi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, (6), 129-177. https://doi.org/10.26650/TUDED2024-1422019
• İnal, İ. M. (2021). Son Hattatlar. İstanbul: Ketebe Yayınları.
• İşler, N. (2021), Suûdü’l-Mevlevî: Hayatı, Eserleri ve Dîvânı (Zâdegân). Ankara: Oku Okut Yayınları
• Rıza, S. (1313, Muharrem 18). Hattat-ı Meşhur Vahdetî. Hazîne-i Fünûn, (3), 19-20.
• Osmanlı Arşivi, (BOA), A.MKT. NZT. (1280), No. 523, Gömlek No. 21.
• Osmanlı Arşivi, (BOA), A.MKT. MHM. (1281). No. 314, Gömlek No. 9.
• Osmanlı Arşivi, (BOA), A.MKT. MHM. (1283). No. 356, Gömlek No. 72.
• Osmanlı Arşivi, OBA, X. 0. (1864).
• Serin, M. (2010). Hat Sanatı ve Meşhur Hattatlar. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı
• Pekşen, A. (2004, 1 Nisan). Türk Lirası banknotlarının görselliği üzerine. İzinsiz Gösteri Dergisi (5). Erişim tarihi: 09.03.2024 https://www. izinsizgosteri.net/asalsayi05/ali.peksen_05. html
• Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB). (2024). 2024 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası. Erişim tarihi: 09.03.2024 www.tcmb. gov.tr
• Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB). (2024). TCMB Sanal Müze. Erişim tarihi: 09.03.2024 https://sanalmuze.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/sanalmuze/tr/main+menu/banknotlar/Banknot+Uretim+Sureci
• SALT Araştırma. (1868, 16 Mayıs). 200 kuruş - 200piastres. Abdülaziz tuğralı annulé damgalı banknot. Edhem Paşa mühürlü Alléon ve De Cramer imzalı [Banknot]. SALT Araştırma (EMBBII003). İstanbul. Erişim tarihi: 09.03.2024 https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/147657
• İstanbul Tarihi. (tarih yok). Osmanlı dönemi İstanbul’unda finans. Erişim tarihi: 09.03.2024 https://istanbultarihi.ist/207-osmanli-donemiistanbulunda-finans