The Relationship between Culture and Politics in Türkiye: A Process of Social Design from "Ambivalence" to Pragmatism

Yıl 2024, , 83 - 103, 28.09.2024

Hazan Güler

https://doi.org/10.36484/liberal.1512344

Öz

Culture is an extremely complex concept. The relationship between culture and politics came out as a result of some critical changes in the political sphere in the modern age. This study, which aims to analyse the relationship between culture and politics in Turkey through the emphasis of designing society in the early Republican period, deals with the transformation of culture into a pragmatic tool in the political field. The study starts with a theoretical basis and examines -through the complex structure of culture, Bauman’s conceptualization of “ambivalence” and the understanding of pragmatism- the relationship in question in terms of the activities for the purpose of instilling culture in the early Republican period. The meaning that the founding cadres attributed to the culture has been added to the study and the issue of how to redesign society through the phenomenon of culture has been analysed by searching the policies of the first and second decades of the early Republic. Considering that the effort to embody culture is an important part of Turkish modernization, the study -through the institutions as Halkevleri (Public Houses), Köy Enstitüleri (Village Institutes) and Halkodaları (Public Chambers)- focuses on revealing the claim that the culture, by its nature, may not be suitable for such a struggle.

Anahtar Kelimeler

Culture, Ambivalence, Pragmatist Politics, Early Republican Period

Türkiye’de Kültür-Siyaset İlişkisi: “Müphemlik”ten Pragmatizme Uzanan Bir Tasarım Süreci

Öz

Kültür son derece karmaşık bir kavramdır. Kültür ve siyaset ilişkisi de modern çağda siyaset sahnesinde meydana gelen birtakım değişimler sonucu ortaya çıkmıştır. Türkiye’deki kültür-siyaset ilişkisine erken Cumhuriyet dönemi toplum tahayyülü üzerinden bakmayı amaçlayan bu çalışma, kültürün siyasal alanda pragmatik bir araca dönüştürülmesini ele almaktadır. Çalışmada, teorik bir zeminden hareket edilmekte ve kültürün karmaşık yapısı, Bauman’ın “müphemlik” vurgusu ve pragmatizm anlayışı üzerinden erken Cumhuriyet döneminde kültür aşılama amaçlı yapılan faaliyetler incelenmektedir. Kurucu kadroların kültüre atfettikleri anlam çalışmaya yansıtılmış olup Cumhuriyet’in erken dönemlerinde kültür olgusu üzerinden toplumun nasıl yeniden tasarlanacağı hususu ilk ve ikinci on yılın politikalarına bakılarak değerlendirilmiştir. Bu çalışma, kültürün somutlaştırılması çabasının Türk modernleşmesinin önemli bir parçası olduğunu düşünürken, kültürün -doğası gereği- buna pek de uygun olmadığı iddiasını, Halkevleri, Köy Enstitüleri ve Halkodaları gibi kurumlar üzerinden ortaya koymaya çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kültür, müphemlik, pragmatist siyaset, erken Cumhuriyet dönemi

Kaynakça

• Anık, M. (2006). “Bir Modernleş(tir)me Projesi Olarak Köy Enstitüleri”, Divan, İlmi Araştırmalar Dergisi, Sayı: 20; 279-309.
• Gündüz, A. (Aralık 2023). “Kemal Tahir’in Modernleşme Alegorisi: Bozkırdaki Çekirdek”, Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 10 (2): 510-529.
• Aydın, S. (1993). Modernleş me ve Milliyetçilik, Ankara: Gü ndoğ an Yayınları.
• Bauman, Z. (1998). Postmodern Etik, (A. Türker çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2001). Parçalanmış Hayat-Postmodern Ahlâk Denemeleri, (İsmail Türkmen, çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2004). Sosyolojik Düşünmek, (A. Yılmaz çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2020). Modernlik ve Müphemlik, (İ. Türkmen çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Berkes, N. (1978). Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul: Doğu-Batı Yayınları.
• Berkes, N. (1984). Teokrasi ve Laiklik, İstanbul: Adam Yayınları.
• CHF Halkevleri Talimatnamesi, 1932.
• CHP Halkevi ve Halkodaları 1932-1942.
• CHP Halkodaları Talimatnamesi 1939 & 1945.
• Çavdar, T. (1999). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1839-1950, 2. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi.
• Çeçen, A. (2018). Atatürk’ün Kültür Kurumu Halkevleri, İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
• Çolak, Y. (2000). Civilizing Process from Above: Culture and State in Turkey, 1923-1945, (Doktora Tezi), Bilkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çolak, Y. (Bahar 2007). “Türk Devrimi, Devlet ve Kültür”, Muhafazakâ r Düşünce Dergisi, Sayı: 12; 23-39.
• Çolak, Y. (2017). Türkiye’de Kültürel İktidarın Kuruluşu (1923-1945), Ankara: Liberte Yayınları.
• Davis, M. (2013). Liquid Sociology: Metaphor in Zygmunt Bauman’s Analysis on Modernity, London: Ashgate.
• Dellaloğlu, B. F. (2018). Frankfurt Okulu’nda Sanat ve Toplum, İstanbul: Say Yayınları.
• Dellaloğlu, B. F. (2020). Poetik ve Politik: Bir Kültürel Çalışmalar Ansiklopedisi, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Dewey, J. (2018). Pragmatizm Pratik Bir Felsefe, (S. Çelik, çev.), İstanbul: Doruk Yayımcılık.
• Doğrucan M.F. & Karamolla M. (Kış 2020). “Pragmatizm ve Yeni Realizm”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 9 (27); 729-750.
• Duverger, M. (1995). Siyaset Sosyolojisi, (Ş. Tekeli, çev.), İstanbul: Varlık Yayınları.
• Eagleton, T. (2005). Kültür Yorumları. (Ö. Ç elik, çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Eagleton, T. (2020). Kültür. (B. Göçer, çev.), İstanbul: Can Yayınları.
• Erdoğan, A. (2000). Cumhuriyet Halk Partisi Tüzükleri: Dünü Bugünü 1923-2000, Ankara: V Kitap.
• Foucault, M. (2005). Entelektüelin Siyasi İş levi, (I, Ergüden, O. Akınhay & F. Keskin, çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2012). İktidarın Gözü , (I, Ergüden & O. Akınhay, çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Georgeon, F. (2006). Osmanlı-Türk Modernleşmesi (1900-1930), (A. Berktay, çev.), İstanbul: YKY.
• Göle, N. (2011). Modern Mahrem, Medeniyet ve Örtü nme, İstanbul: Metis Yayınları.
• Gramsci, A. (1999). Selections from the Prison Notebooks, (Q. Hoare & GN. Smith, çev.), London: Elec Book.
• Herder, JG. (1968). Reflections on the Philosophy of the History of Mankind. 1784-91, Chicago: University of Chicago Press.
• İnalcık, H. (1964). The Nature of Traditional Society: Turkey Political Modernization in Japan and Turkey, (M. Özden & F. Unan, çev.) New Jersey: Princeton University Press.
• James, W. (2003). Faydacılık, (Göbekçin, T., çev.), Ankara: Yeryüzü Yayınları.
• Kaplan, M. (2002). Aydınlanma Devrimi ve Köy Enstitüleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Karpat, K. (1963). “Halkevleri in Turkey: Establishment and Growth”, Middle East Journal, 17 (1/2); 55-67.
• Köker, L. (2007). Modernleşme, Kemalizm ve Demokrasi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Köy Enstitüleri Öğretim Programı, Maarif Vekilliği, 1943.
• Köy Okulları ve Enstitüleri Teşkilat Kanunu, 1942.
• Kroeber, AL. & Kluckhohn, C. (1952). Culture: A Critical Review of Concepts and Definitions, Cambridge: Peabody Museum.
• Mardin, Ş. (1971). “Ideology and Religion in the Turkish Revolution”, International Journal of Middle East Studies, 2 (3); 197-211.
• Mardin, Ş . (2017). Türk Modernleş mesi. 25. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öğün, SS. (2010). Politika ve Kültür, Bursa: Dora Yayın.
• Özdemir, Y & Aktaş , E. (2011). “Halkevleri, 1932’den 1951’e”, A. Ü . Türkiyat Araş tırmaları Enstitü sü Dergisi [TAED], Sayı: 45; 235-262.
• Özman, A (2004). “İ. Hakkı Tonguç”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Modernleşme ve Batıcılık, (U. Kocabaşoğlu, der.), 3. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öztürk, E. (2016). Sosyal Bilimler Metodolojisinde Bir Yaklaşım Olarak Pragmatizm, İstanbul: Doğu Kitabevi.
• Paquette, J. & Beauregard, D. (2017). “Cultural Policy in Political Science Research”, The Routledge Handbook of Global Cultural Policy, (V. Durrer, der.) London: Routledge; 19-33.
• Peker, R. (Şubat, 1933). “Halkevleri Açılma Nutku”, Ülkü, Sayı: 1; 6-8.
• Ritzer, G. & Stepnisky, J. (2015). Çağdaş Sosyoloji Kuramları ve Klasik Kökenleri, (IE. Howison, çev.), Ankara: Deki Yayınları.
• Smith, D. (1999). Zygmunt Bauman: Prophet of Postmodernity, Oxford: Polity Press.
• Şimşek, S. (2002). Bir İdeolojik Seferberlik Deneyimi Halkevleri 1932-1951, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Şimşek, S. (2005). “‘People’s Houses’ as a Nationwide Project for Ideological Mobilization in Early Republican Turkey”, Turkish Studies, 6 (1); 71-91.
• Tahir, K. (2016). Bozkırdaki Çekirdek, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Toksoy, N. (2007). Halkevleri: Bir Kültürel Kalkınma Modeli Olarak Halkevleri, Ankara: Orion Kitabevi.
• Tonguç, İH. (1938). Köyde Eğitim, İstanbul: Devlet Basımevi.
• Tunçay, M. (1981). Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yö netiminin Kurulması (1923- 1931), Ankara: Yurt Yayıncılık.
• Tütengil, CO. (1969). Türkiye’de Kö y Sorunu, İstanbul: Kitaş Yayınları.
• Williams, R. (1958). Culture and Society, 1780-1950, New York: Doubleday & Company, Inc.
• Williams, R. (1993). Kültür. (S. Aydın, çev.). Ankara: İ mge Kitabevi.
• Williams, R. (2016). Anahtar Sözcükler. (S. Kılıç , çev.), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yıldız, N. & Akandere, O. (Güz 2017). “Köy Enstitülerinin İdeolojik Yapısı”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Sayı: 35; 275-316.
• Zeyrek, Ş . (2006). Türkiye’de Halkevleri ve Halkodaları (1932-1951), Ankara: Anı Yayınları.