Toplumsal Kabulün Mikro Alanı Olarak Komşuluk: Türkiye’de Göçmenlere Yönelik Tutumların Analizi

Yıl 2025, Sayı: 120, 53 - 80, 25.12.2025

Mine Meydancı

https://doi.org/10.36484/liberal.1706262

Öz

Bu çalışma, Türkiye’de bireylerin göçmenler ve yabancı işçilerle komşuluk yapma konusundaki tutumlarını incelemektedir. Göç, sadece nüfus hareketi değil, aynı zamanda toplumsal yapıyı etkileyen çok boyutlu bir olgudur. Göçmenlerle komşuluk yapma isteği, bireylerin dinî inançları, farklı kimliklere duyduğu güven, göçmenlerin kalkınmaya katkısına ilişkin algılar ve kişisel değerleriyle yakından ilişkilidir. Bu çerçevede, çalışmada Dünya Değerler Anketi (WVS) 7. dalga Türkiye verisi kullanılarak nicel analizler gerçekleştirilmiştir. Regresyon analizleri, bireysel inanç yapısının ve güven düzeyinin göçmenlere yönelik tutumları anlamlı biçimde etkilediğini ortaya koymaktadır. Türkiye’nin göçmenlerin çoğunluğu ile dinî ortaklık taşıması, elde edilen bulgulara farklı bir boyut katmaktadır. Sonuçlar, entegrasyon politikalarının yalnızca yapısal değil, bireysel değer ve algıları da dikkate alacak şekilde tasarlanması gerektiğini göstermektedir. Bu durum, toplumsal uyum süreçlerinin başarısı açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye’de Göçmenler , Yabancı İşçiler , Komşuluk , Entegrasyon , Tutumlar

A Study on the Neighborhood Attitudes of Individuals with Migrants and Foreign Workers in Turkey

Öz

This study aims to examine the factors influencing the willingness of individuals to establish neighborhood relations with immigrants and foreign workers in Turkey. Migration is not only a movement of population but also a multidimensional phenomenon that affects the social structure. The willingness to live as neighbors with immigrants is closely related to the religious beliefs of individuals; trust in different identities; perceptions on the contributions of immigrants to national development; and personal values. Using the World Values Survey (WVS) Wave 7 Turkey data, a binary logistic regression analysis was conducted. The findings reveal that the level of religiosity and perceptions on the economic contributions of immigrants significantly shape attitudes towards living as neighbors with immigrants. The results demonstrate that trust, religious values, and economic perceptions play a critical role in shaping social acceptance of immigrants. This research contributes to the literature by showing that social acceptance of immigrants is shaped not only by structural factors but also by individual values and perceptions. The level of analysis is individual-based, focusing on how personal attitudes reflect on social cohesion policies.

Anahtar Kelimeler

Migrants in Turkey , Foreign Workers , Neighborhood , Integration , Attitudes

Kaynakça

• Akdeniz, E. (2014). Suriye savaşının gölgesinde mülteci işçiler. İstanbul: Evrensel Yayınları.
• Akdeniz, E. (2014). Türkiye’de göç ve işgücü piyasası: Suriyeli sığınmacılar örneği. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Alexander, J. C. (2006). The civil sphere. Oxford: Oxford University Press.
• Allport, G. W. (1954). The nature of prejudice. Cambridge, MA: Perseus Books.
• Altunkaynak. (2016). Intersecting lives in post-migration period: The dynamics of relations between “host” women from Turkey and “guest” women from Syria. Alternatif Politika, 8(3).
• Alver, K. (2014). Komşuluk kültürü. In A. Koyuncu (Ed.), Komşular ve komşuluklar (pp. 49–71). Ankara: Hece Yayınları. Alver, K. (2014). Komşuluk ve mahalle kültürü. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Aslan, M. (2013). Les ouvriers saisonniers kurdes travaillant à la cueillette des noisettes en Turquie. Revue Hommes et Migrations, 1301, 45–61.
• Avrupa Konseyi. (2010). Human rights of migrants in Europe. Strasbourg: Council of Europe Publishing.
• Avrupa Konseyi. (2010). Migrants and their descendants: Guide to policies for the well-being of all in pluralist societies. Strasbourg: Avrupa Konseyi Yayınları.
• Balkır, C., & Kırkulak, B. (2007). Türkiye’ye yönelik yeni göç hareketleri. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Beyazıt, E. (2019). Göçmenlerin kent yaşamına uyum sorunları. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Biner, Ö., & Soykan, C. (2016). Suriyeli mültecilerin perspektifinden Türkiye’de yaşam. Çeşitlilik ve Stratejik Davalama Ağı Projesi. İstanbul: Heinrich Böll Stiftung Derneği.
• Borjas, G. J. (1999). Heaven’s door: Immigration policy and the American economy. Princeton: Princeton University Press.
• Bozkurt, O. (1961). Komşuluk: İkametgâhın yakın çevresi. İstanbul: İTÜ Yayınları.
• Bozkurt, V. (1961). Komşuluk ilişkilerinin sosyolojik temelleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Brown, G., Lawrence, T., & Robinson, L. (2005). Territoriality in organizations. Academy of Management Review, 30(3), 577–595.
• Burgess, E. W. (2015). The growth of the city: An introduction to a research project. In R. Park & E.
• Burgess (Eds.), The city (pp. 47–62). Chicago: University of Chicago Press.
• Castles, S., de Haas, H., & Miller, M. J. (2014). The age of migration: International population movements in the modern world (5th ed.). New York: Guilford Press.
• Deniz, T. (2014). Uluslararası göç sorunu perspektifinde Türkiye. TSA, 18(1), 175–204.
• Doğan, İ. (2004). Sosyoloji: Kavramlar ve sorunlar. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Doğan, İ. (2004). Toplum ve eğitim sorunları üzerine felsefî ve sosyolojik tahliller. Ankara: Pegem A Yayınları. Efe, İ. (2015). Türk basınında Suriyeli sığınmacılar. İstanbul: SETA.
• Erder. (2000). Uluslararası göçte yeni eğilimler: Türkiye ‘göç alan ülke mi?’. In F. Atacan (Ed.), Mübeccel Kıray için yazılar. İstanbul: Bağlam.
• Erder. (2000). Kentsel gerilim: Türkiye’de göç, kentleşme ve göçmenler. İstanbul: Metis Yayınları.
• Erder. (2003). Türkiye’de göç ve entegrasyon politikaları. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Erdoğan, M. M. (2015). Türkiye’deki Suriyeliler: Toplumsal kabul ve uyum. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Erdoğan, M. M. (2019). Suriyeliler barometresi 2019: Suriyelilerle uyum içinde yaşamın çerçevesi. Ankara: Orion Kitabevi.
• Erdoğan, M. M. (2019). Türkiye’deki Suriyeli mülteciler. Ankara: Konrad Adenauer Stiftung Derneği.
• Erten, H., Keser, A., & Kalaycıoğlu. (2018). Göçmenlerin toplumsal uyumu üzerine sosyolojik araştırmalar. Bursa: Dora Yayıncılık.
• Forrest, R., & Kearns, A. (2001). Social cohesion, social capital and the neighbourhood. Urban Studies, 38(12), 2125–2143.
• Freedman, J. L., Sears, D. O., & Carlsmith, J. M. (1998). Sosyal psikoloji (A. Dönmez, Çev.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Friedman, O. (2008). First possession: An assumption guiding inferences about who owns what. Psychonomic Bulletin & Review, 15(2), 290–295.
• Fukuyama, F. (1995). Trust: The social virtues and the creation of prosperity. New York: Free Press.
• Gültekin, M. (2016). Algı yönetimi ve toplumsal etkileri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Hacettepe Üniversitesi Göç ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (HUGO). (2014). Türkiye’de ve Avrupa’da göçmenlere bakış araştırması. Ankara: HUGO.
• Hammar, T., Brochmann, G., Tamas, K., & Faist, T. (1997). International migration, immobility and development: Multidisciplinary perspectives. Oxford: Berg Publishers.
• Harvey, D. (2002). Sınıfsal yapı ve mekânsal farklılaşma kuramı. In B. Duru & A. Alkan (Eds.), 20. yüzyıl kenti (pp. 147–172). Ankara: İmge Kitabevi.
• İçduygu, A. (2004). Türkiye’de kaçak göç. İstanbul: İTO.
• İçduygu, A. (2004). Turkey and international migration, 2000–2003: Migration types, numbers, and policies. Mediterranean Migration Observatory, 9, 75–92.
• İçduygu, A. (2006). The labour dimensions of irregular migration in Turkey. CARIM Research Reports, 5, 110–125.
• İçduygu, A. (2006a). Uluslararası göç ve Türkiye. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• İçduygu, A., & Aksel, D. B. (2013). Turkish migration policies: A critical historical retrospective. Florence: EUI Migration Policy Centre.
• İçduygu, A., Erder, L., & Gençkaya, Ö. F. (2014). Türkiye’nin uluslararası göç politikaları, 1923–2023: Ulus-devlet oluşumundan ulus-ötesi dönüşümlere. İstanbul: Mirekoc.
• Kaiser, B. (2007). Avrupa Birliği ve göç: Türkiye’nin konumu. Ankara: Phoenix.
• Karaca. (2015). Misafirlikten entegrasyona Suriyeli mülteci akını ve Türkiye. Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Boyutlarıyla Suriyeli Mülteciler Paneli. İstanbul: İstanbul Ticaret Üniversitesi.
• Karabulut, A. (2014). Toplumsal algı ve kültürel bağlam. İstanbul: Beta Yayınları.
• Karasu, M. A. (2018). Türkiye’deki Suriyeli sığınmacıların kentlerde neden oldukları güvenlik riskleri. Hacettepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 36(2), 51–73.
• Kaya, A. (2003). Ulusal yurttaşlıktan çoğul yurttaşlığa: Yurttaşlık kuramlarına eleştirel bir yaklaşım. In A. Kaya & G. G. Özdoğan (Eds.), Uluslararası ilişkilerde sınır tanımayan sorunlar. İstanbul: Bağlam.
• Kaya, A. (2003). Vatandaşlık ve göç. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kaya, A. (2020). Göç sosyolojisi: Kavramlar, kuramlar, araştırmalar. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kaya, M. (2020). Kent ve göçmen ekolojisi. In Ö. Sezer & A. Kayan (Eds.), Kent tartışmaları ve yeni yaklaşımlar (pp. 67–87). Ankara: Orion Yayınları.
• Keleş, R. (2012). Kentleşme politikası (10. baskı). Ankara: İmge Kitabevi.
• Koçak, Y., & Terzi, E. (2012). Türkiye’de göç olgusu, göç edenlerin kentlere etkileri ve çözüm önerileri. KAÜ-İİBF Dergisi, 3(3), 163–184.
• Koyuncu, A. (2014). Komşuluk kültürü. In K. Ahmet (Ed.), Gündelik hayatta komşuluk (pp. 11–26). İstanbul: Hece Yayınları.
• Koyuncu, A. (2014). Kent sosyolojisinde mahalle ve komşuluk ilişkileri. İstanbul: Beta Yayınları.
• Kymlicka, W. (1995). Multicultural citizenship: A liberal theory of minority rights. Oxford: Oxford University Press. Lee, E. S. (1966). A theory of migration. Demography, 3(1), 47–57.
• Lefebvre, H. (2016). Mekânın üretimi (İ. Ergüden, Çev.). İstanbul: Sel Yayınları.
• Lewis, A. W. (1966). Sınırsız emek arzı ile iktisadi kalkınma (M. Berk, Çev.). In İktisadi kalkınma seçme yazılar (pp. 89–131). Ankara: ODTÜ.
• Lewis, W. A. (1996). Development and migration. In J. F. Hollifield & J. P. F. Zimmermann (Eds.), Migration theory: Talking across disciplines (pp. 25–48). Cheltenham: Edward Elgar.
• Massey, D. S., Arango, J., Hugo, G., Kouaouci, A., Pellegrino, A., & Taylor, J. E. (1993). Theories of international migration: A review and appraisal. Population and Development Review, 19(3), 431–466.
• Nirun, N. (1991). Sistematik sosyoloji yönünden sosyal dinamik bünye analizi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Nirun, N. (1991). Toplumbilim. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
• Norris, P., & Inglehart, R. (2011). Sacred and secular: Religion and politics worldwide (2nd ed.). Cambridge: Cambridge University Press.
• Öksüz, H. (2013). Sosyal psikolojide aidiyet duygusu ve toplumsal yansımaları. İstanbul: Beta Yayınları. Öksüz, H. (2013). Algı yönetimi ve sosyal medya. İdarecinin Sesi.
• Örer, G. (2002). Konut-kimlik-ev modeli ve İstanbul’da uygulanması (Yayınlanmamış doktora tezi). İTÜ, FBE. Özçürümez, Ş., & Şenses, N. (2011). Europeanization and Turkey: Studying irregular migration policy. Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 13(2), 233–248.
• Özdemir, H. (1991). Türkiye’de komşuluk ve komşuluk ilişkileri. Türk Aile Ansiklopedisi, 2. Ankara: Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları.
• Özdemir, S. (1991). Kentleşme ve toplumsal değişme. İstanbul: Beta Yayınları.
• Özdemir, H. (2012). Türkiye’de iç göçler üzerine genel bir değerlendirme. Akademik Bakış Dergisi, 30, 1–18.
• Özpınar, E. (2016). Türkiye’deki Suriyeliler: İşsizlik ve sosyal uyum. Ankara: TEPAV.
• Öztürk, C. (2016). Vali ve büyükşehir belediye başkanının ulus ötesicilik kavramı çerçevesinde yeni rolleri. Turkish Migration Conference 2016, Viyana, 203–214.
• Petersen, W. (1958). A general typology of migration. American Sociological Review, 23(3), 256–266.
• Portes, A., & Rumbaut, R. G. (2014). Immigrant America: A portrait (4th ed.). Berkeley: University of California Press.
• Pustu, Y. (2014). Algı yönetimi: Sosyal bilimlerde kavramsal ve kuramsal tartışmalar. Bursa: Dora Yayıncılık.
• Putnam, R. D. (2000). Bowling alone: The collapse and revival of American community. New York: Simon & Schuster.
• Putnam, R. D. (2007). E pluribus unum: Diversity and community in the twenty-first century. Scandinavian Political Studies, 30(2), 137–174.
• Robinson, R. (2005). Beyond the state-bounded immigrant incorporation regime: Transnational migrant communities. Ottawa: North-South Institute.
• SABR İstatistik Araştırmaları ve Kamu Politikaları Merkezi. (2015). Suriyeli Türk uyumu. İstanbul: SABR İstatistik Araştırmaları ve Kamu Politikaları Merkezi.
• Saroglou, V. (2012). Religion, personality, and social behavior. New York: Psychology Press.
• Scheel, S., & Ratfisch, P. (2014). Refugee protection meets migration management: UNHCR as a global police of populations. Journal of Ethnic and Migration Studies, 40(6), 924–941.
• Tekeli, İ., & Erder, L. (1978). İç göçler. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Tetlock, P. E. (2000). Cognitive biases and collective ownership. In D. M. Messick & A. E. Tenbrunsel (Eds.), Codes of conduct: Behavioral research into business ethics (pp. 171–190). New York: Russell Sage Foundation.
• Tetlock, P. E., Kristel, O., Elson, B., Green, M., & Lerner, J. S. (2000). The psychology of the unthinkable: Taboo tradeoffs, forbidden base rates, and heretical counterfactuals. Journal of Personality and Social Psychology, 78, 853–870.
• Turner, B. S. (2001). The erosion of citizenship. British Journal of Sociology, 52(2), 189–209.
• Turner, B. S. (2001). Outline of a theory of citizenship. In B. S. Turner (Ed.), Citizenship and social theory (pp. 189–206). London: Sage.
• Uğurlu, C. (2008). Kurumsal açıdan algı ve algı yönetimi. Sayıştay Dergisi, 68, 131–148.
• Uğurlu, N. (2008). Toplumsal algı ve kültürel dinamikler. İstanbul: Alfa Yayınları.
• UNHCR. (2020). Türkiye’deki mülteci ve sığınmacılar. https://www.unhcr.org/tr/turkiyedeki-multeciler-ve-siginmacilar
• Uslu, N. (2016). Mülteciler sorunu dünyayı böldü. İstanbul: Barem Research. http://www.barem.com.tr/multeciler-sorunu-dunyayi-boldu
• Uslu, N. (2016). Mülteciler araştırması: WIN/Gallup International Association raporu. İstanbul: Barem Research.
• Verkuyten, M., & Martinovic, B. (2017). Collective psychological ownership and intergroup relations. Perspectives on Psychological Science, 12(6), 1021–1039.
• Vertovec, S. (2007). Super-diversity and its implications. Ethnic and Racial Studies, 30(6).