Arap Baharı Sonrası Değişen Bölgesel Dinamiklerin Filistin-İsrail Barış Sürecine Yansımaları

Yıl 2025, Sayı: 120, 117 - 134, 25.12.2025

Zuhal Çalık Topuz

https://doi.org/10.36484/liberal.1718059

Öz

2010 yılı sonunda başlayan Arap Baharı, Orta Doğu’daki siyasal düzenin dönüşümünü hızlandırmıştır. Tunus, Mısır, Libya, Yemen ve Suriye’de uzun süreli iktidarlar devrilmiş; Ürdün, Umman, Suudi Arabistan ve diğer bazı devletlerde ise sınırlı halk ayaklanmaları yaşanmıştır. Bu köklü dönüşüm pek çok ülkede iç çatışmalara yol açmış, Filistin meselesine yönelik ilgiyi belirgin biçimde zayıflatmıştır. 1990’larda küresel konjonktür ve bölgesel dinamiklerdeki değişim Filistin-İsrail barış sürecini başlatmışken, Arap Baharı bu süreci giderek geri plana itmiştir. Çalışma, Arap Baharı sonrası değişen bölgesel dinamiklerin Filistin-İsrail barış sürecine etkisini, bir ülkenin iç güvenlik sorunlarının komşu ülkelere ve bölgesel dengelere yansımalarını açıklamada analitik bir araç sunan Bölgesel Güvenlik Kompleksi teorisiyle incelemektedir. Bulgular, Arap Baharı’nın ardından Orta Doğu’daki güvenlik kompleksinin yeniden şekillendiğini ve bölge devletlerinin önceliklerinin büyük ölçüde iç meselelere kaydığını göstermektedir. Bu durum Filistin-İsrail sorununa yönelik resmi tutumları köklü biçimde değiştirmese de siyasi ilgisizliği artırmış ve meselenin bölgesel öncelikler arasında daha da geri planda kalmasına neden olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Arap Baharı , Filistin , İsrail , Barış süreci

Reflection of Changing Regional Dynamics After the Arab Spring on the Palestine-Israel Peace Process

Öz

The Arab Spring, which began in late 2010, accelerated political transformation in the Middle East. Long-standing regimes in Tunisia, Egypt, Libya, Yemen, and Syria were overthrown, while limited popular uprisings took place in Jordan, Oman, Saudi Arabia, and several other states. This shift triggered internal conflicts in many countries and weakened attention to the Palestinian question. Whereas shifts in the global conjuncture and regional dynamics in the 1990s had paved the way for the Palestinian–Israeli peace process, the Arab Spring gradually pushed this process into the background. Drawing on Regional Security Complex Theory, which explains how domestic security problems spill over to neighbouring states and affect the regional balance, the study analyses the impact of post–Arab Spring regional dynamics on the Palestinian–Israeli peace process. The findings show that the regional security complex was reconfigured and that Middle Eastern states’ priorities shifted largely to domestic issues, fostering political indifference to the Palestinian–Israeli conflict and pushing it further down the regional agenda.

Anahtar Kelimeler

Arab Spring , Palestine , Israel , Peace process

Kaynakça

• AbuZayyad, Z. (2014). “Israel and Palestine-Last Chance for the Bilateral Process. Palestine-Israel Journal of Politics”. Economics & Culture. 19 (3).
• Acar, N. (2023).” Orta Doğu Güvenlik Mimarisinde Yaşanan Değişimin İsrail Siyasetine Etkileri”. Liberal Düşünce Dergisi. (112), 1-20.
• Al-Jazeera, (2006). Hamas wins huge victory, 26 January, https://www.aljazeera.com/news/2006/1/26/hamas-wins-huge-majority (Erişim Tarihi: 07.11.2024).
• Akkaya, G. N. (2013). “Körfez İş birliği Konseyi: Krallar Kulübü ve Değişen Bölgesel Düzen”. SETA, https://file.setav.org/Files/Pdf/20130830141650_korfez-isbirligi-konseyi-1.pdf (Erişim Tarihi: 12.06.2025).
• Atallah, M. (2021). “The International Community’s Role and Impact on the Middle East Peace Process”. Canadian Foreign Policy Journal. 27(1), 81-97.
• Barron, R. (2025). “Obstacles and Opportunities in the Pursuit of Israeli-Palestinian Peace”. Baker Institute, https://www.bakerinstitute.org/research/obstacles-and-opportunities-pursuit-israeli-palestinian-peace (Erişim Tarihi: 30.05.2025).
• Bushkar, A. H. M. (2023). “The impact of the Palestinian Political Division on the Palestinian Foreign Policy and The Path of the Palestinian Liberation Diplomacy”. Arab Journal for Scientific Publishing (AJSP). 25-38.
• Buzan, B. (1983). People, States, and Fear, Brighton: Wheatsheaf.
• Buzan B & O. Weaver (2003). Regions and Powers: The Structure of International Security. New York: Cambridge University Press.
• Buzan B. (2016). People, States & Fair: An Agenda for International Security Studies in the The Post Cold War Era: UK ECPR Press.
• Cavuşoğlu, E. (2022). “Körfez ülkeleri ve Filistin: Güçlü Tarihsel Bağlar Temelinde Körfez Siyaseti”. Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi. 8 (2): 15-33.
• Çalık Topuz, Z. (2022). “Tek taraflı çekilmenin ardından Gazze”. International Journal of Social Inquiry. 15 (1): 209-222.
• Davutoğlu A. (2003). “Küresel ve Bölgesel Dengeler, Orta Doğu Barış Sürec” Ed. Ahmet Davutoğlu. Filistin Çıkmazdan Çözüme. İstanbul: Küre Yayınları. 3-47.
• Dessi, A. (2012). Israel and the Palestinians After the Arab Spring: No Time for Peace. Istituto Affari Internazionali (IAI), https://www.iai.it/sites/default/files/iaiwp1216.pdf (Erişim Tarihi: 26.05.2025).
• Doğan Erbaş, G. (2020). “Dağlık Karabağ Meselesi: Bölgesel Güvenlik Dinamikleri Üzerine Bir Değerlendirme”. Güvenlik Çalışmaları Dergisi, 22 (2), 167-181.
• Hassan, S. (2011). Oslo Accords: The Genesis and Consequences for Palestine. Social Scientist, 39 (7/8), 65-72. https://www.jstor.org/stable/41289422 (Erişim Tarihi: 04.06.2025).
• Jarzabek, J. (2022). The Theory of Regional Security Complexes in the Middle Eastern Dimension. Актуальные проблемы мировой политики, 202.155-170.
• Jones, C. (2025). “Israel and the Gulf monarchies: A New Regional Security Complex or Just Complex Regional Security?”. Middle Eastern Studies, 61(3), 321-328.
• Katz, Y. (2025). Analyzing Middle Eastern Geopolitics from the Arab Spring to the Israel-Hamas War, Athens Journal of Mediterranean Studies, 11(1), 9-20.
• Mekelberg, Y. (2024). “Israel- Palestine: A Chance to End the Cycle of Conflict”. Chatham House, https://www.chathamhouse.org/publications/the-world-today/2024-02/israel-palestine-chance-end-cycle-conflict (Erişim Tarihi: 10.06.2025).
• Miller, A. D. (2019). Why No Arab Spring in Palestine? (Carnegie, https://carnegieendowment.org/posts/2019/11/why-no-arab-spring-in-palestine?lang=en (Erişim Tarihi: 11.10.2024).
• Otterman, S. (2005). Middle East: The Road Map to Peace, CFR, https://www.cfr.org/backgrounder/middle-east-road-map-peace (Erişim Tarihi: 12.06.2025).
• Özkoç, Ö. (2009). “Savaş ve Barış: Doksanlı Yıllarda Filistin-İsrail Sorunu”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64 (03): 167-195.
• Öztürk, S. (2020). “Türkiye-Körfez Ülkeleri İlişkileri”. Ed. Yalçın Sarıkaya. 2023’e Doğru Küresel ve Bölgesel Gelişmeler Karşısında Türk Dış Politikası. Ankara: TASAV, 267-308.
• Sadurski, L (2022). “Regional Security Complex Theory: Why is This Concept Still Worth Seveloping?”. Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne, 75: 137-153.
• Shlaim, A. (2013). “The Rise and Fall of The Oslo Peace Process”. Ed. L. Fawcett. International Relations of the Middle East, Oxford University Press, 268-286.
• Sherwood, H. (2011). “Binyamin Netanyahu attacks Arab Spring uprisings”, The Guardian, 24 Kasım 2011, https://www.theguardian.com/world/2011/nov/24/israel-netanyahu-attacks-arab-spring (Erişim Tarihi: 28.11.2024).
• The Elders (2024). A Pathway towards Sustainable Peace in Palestine and Israel. https://theelders.org/news/pathway-towards-sustainable-peace-palestine-and-israel (Erişim Tarihi: 10.06.2025).
• Yarış, Z. B. ve Acar, N. (2025). “Evolving Policies of the EU towards Israeli-Palestinian Conflict”. Insight Turkey, 27 (1): 235-254.
• Yiğittepe, L. (2019). “Arap Baharı ve Sonrasında İsrail ve Filistin’de Yaşanan Gelişmeler ve Bölgeye Yansımaları”. Ed. M. Cüneyt Özşahin ve Dr. Orhan Battır, Arap Baharı sonrası Ortadoğu: Bölgesel Dönüşüm ve Reaksiyonlar. İstanbul: Hiper Yayın. 200-236.
• Zielińska, K. (2023). Israel and the Arab states: Between Conflict and Interdependence. Centre For Eastern Studies, 505. https://www.osw.waw.pl/en/publikacje/osw-commentary/2023-04-04/israel-and-arab-states-between-conflict-and-interdependence (Erişim Tarihi: 30.05.2025).
• Zisser, E. (2015). “Israel and the Arab world: In the shadow of regional upheaval-from the “Arab Spring” to the summer of ISIS”. International Relations and Diplomacy, 3(5): 325-340.