Osmanlı Modernleşmesi, Fransız İhtilali ve Ahmed Şuayb Örneği

Yıl 2011, Sayı: 62, 77 - 96, 01.01.2011

Atila Doğan

Öz

Dünya tarihinin en önemli olaylarından birisi olarak kabul edilen Fransız İhtilali’nin Osmanlı modernleşmesine etkileriyle ilgili olarak olumlu bir kanaat hâkimdir. Ancak bu etkinin ne şeklide ve hangi boyutlarda olduğuyla ilgili olarak çok somut şeyler de ortaya konmamıştır. Oysa dünyada ekonomik, sosyal ve siyasal anlamda ciddi kırılmaların yaşanmasına neden olan Fransız İhtilali’nin son dönem Osmanlı aydınları tarafından nasıl algılandığı oldukça önemlidir. Çünkü bu aydınlar, yeni kurulan Cumhuriyetin de ya kurucuları ya da ilham kaynağı olmuşlardır

Kaynakça

• Ahmed Şuayb, Rıza Tevfik, Mehmed Cavid, “Mukaddime ve Program”, Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Cilt 1, Sayı 1, 15 Kanun-u Evvel 1324, s.1-10.
• Ahmed Şuayb, “Devlet ve Cemiyet”, Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Cilt 1, Sayı 1, 15 Kanun-u Evvel 1324, s. 54-71.
• Ahmed Şuayb, “Fransa İhtilal-i Kebiri”, Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Cilt 1, Sayı 1, 15 Kanun-u Evvel 1324, s. 124-144.
• Ahmet Şuayb, “Fransa İhtilal-i Kebiri”, Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Cilt 1, Sayı 2, 15 Kanun-i Sani 1324, s. 277-288
• Ahmed Şuayb, “Fransa İhtilal-i Kebiri”, Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Cilt 1, Sayı 3, 15 Şubat 1324, s. 413-424.
• Ahmed Şuayb, “Fransa İhtilal-i Kebiri”, Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Cilt 1, Sayı 4, 15 Mart 1325, s. 546-553.
• Ahmed Şuayb, “Fransa İhtilal-i Kebiri”, Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Cilt 2, Sayı 5, 1 Mayıs 1325, s. 109-122.
• Ahmed Şuayb, “Fransa İhtilal-i Kebiri”, Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Cilt 2, Sayı 6, 1 Haziran 1325, s. 238-252.
• Ahmed Şuayb, “Fransa İhtilal-i Kebiri”, Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Cilt 2, Sayı 7, 1 Temmuz 1325, s. 396-398.
• Ahmed Şuayb, “Fransa İhtilal-i Kebiri”, Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Cilt 2, Sayı 8, 1 Ağustos 1325, s. 527-535.
• Ahmed Şuayb, “Fransa İhtilal-i Kebiri”, Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Cilt 3, Sayı 9, 1 Eylül 1325, s. 108-112.
• Ahmed Şuayb, “Fransa İhtilal-i Kebiri”, Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Cilt 3, Sayı 10, 1 Teşrin-i Evvel 1325, s. 247-256.
• Ahmed Şuayb, “Fransa İhtilal-i Kebiri”, Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Sene 2, Cilt 1, Sayı 13, 1 Kanun-i Sani 1325, s. 119-134.
• Ahmed Şuayb, “Fransa İhtilal-i Kebiri”, Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Sene 2, Cilt 1, Sayı 14, 1 Kanun-i Sani 1325, s. 124-125
• Ahmed Şuayb, “Fransa İhtilal-i Kebiri”, Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Sene 2, Cilt 1, Sayı 16, 1 Nisan 1326, s. 523-531.
• Ahmed Şuayb, “Fransa İhtilal-i Kebiri”, Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Sene 2, Cilt 2, Sayı 22, 1 Teşrin-i Evvel 1326, s. 979-992.
• Akşin, Şina, “Fransız İhtilali’nin II. Meşrutiyet Öncesi Osmanlı Devleti Üzerindeki Etkileri Üzerine Bazı Görüşler”, SBF Dergisi, Cilt 49, Sayı 3, 1994, s, 23-29.
• Akyüz, Kenan, Modern Türk edebiyatının Ana Çizgileri, İnkılâp Kitabevi, İstanbul 1990.
• Asaf Nefi, “Mücadele-i Hayatiye ve Tekmül-ü Cemiyât, Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mec- muası, 1 Ağustos 1325, Cilt 2, Sayı 8, s. 455-480.
• Asaf Nefi, “Ahmed Şuayb”, Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Cilt 3, Sayı 11-23, 1 Teşrin-i Sani 1326, s. 1013-1023.
• Bruhl, L. Lévey Auguste Comte Felsefesi ve Sosyolojisi, Çeviren ve Ek’leri İlave Eden: Z. F. Fındıkoğlu, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1970.
• Claeys, Gregory, “The ‘Survival of the Fittest’ and the Origins of Socail Darwinism”, Jour- nal of the History of Ideas, Cilt 61, Sayı 2, Nisan 2000, s. 223-240.
• Doğan, Atila, Sadoğlu, Hüseyin, “Osmanlı Aydınının Rousseau Algılaması”, Mete Tunçay’a Armağan, Derleyenler: Mehmet Ö. Alkan, Tanıl Bora, Murat Koraltürk, İletişim Yayın- ları, İstanbul 2007, 203-220.
• Doğan, Atila ve Alkan, Haluk, Osmanlı Liberal Düşüncesi (Ulum-ı İktisadiye ve İçtimaiye Mec- muası), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2011.
• Doğan, Atila, Osmanlı Aydınları ve Sosyal Darwinizm, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2006.
• Giddens, Anthony, “Pozitivizm ve Eleştiricileri”, Çeviren: Levent Köker,TomBottomere, Ro- bert Nispet, Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi, Verso Yayıncılık, Ankara 1990, s. 254-368.
• Fındıkoğlu, Ziyaeddin Fahri, Fransız İhtilali ve Tanzimat, Felsefi ve İçtimai Araştırmalar Merkezi Neşriyatı, İstanbul 1942.
• Hobsbawm, Eric, Devrim Çağı (1789-1848), Dost Kitabevi, Ankara 2003.
• Karaman, Deniz, Cavid Bey ve Ulûm-ı İktisadiye ve İçtimaiye Mecmûası, Liberte Yayınları, Ankara 2001.
• Korlaeşçi, Murtaza, Pozitivizmin Türkiye’ye Girişi, İnsan Yayınları, İstanbul 1986.
• Parla, Taha, Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de Korporatizm, İletişim Yayınları, İstanbul 1993.
• Rıza Tevfik, Hükümet ve Hürriyet Hakkında Spencer’ın Felsefesi”, Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Cilt 2, Sayı 7, s. 345-368.
• Rıza Tevfik, Hükümet ve Hürriyet Hakkında Spencer’ın Felsefesi”, Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, Cilt 3, Sayı 10, s. 224-246.
• Rıza Tevfik, Hükümet ve Hürriyet Hakkında Spencer’ın Felsefesi”, Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, 2. Sene, Cilt 1, Sayı 1/13, s. 107-118.
• Rıza Tevfik, Hükümet ve Hürriyet Hakkında Spencer’ın Felsefesi”, Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, 2. Sene, Cilt 1, Sayı 2/14, s. 233-245.
• Rıza Tevfik, Hükümet ve Hürriyet Hakkında Spencer’ın Felsefesi”, Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, 2. Sene, Cilt 2, Sayı 5/17, s. 672-690.
• Rıza Tevfik, Hükümet ve Hürriyet Hakkında Spencer’ın Felsefesi”, Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, 2. Sene, Cilt 2, Sayı 6-9/18-21, s. 742-757.
• Rom, Svend, “Introduction”, The Origins of Contemporary France, Volume 1 The Ancıent Regıme by Hippolyte A. Taine, http://www.gutenberg.org/files/2577/2577-h/2577-h.htm, 28/01/2011.
• Satı, “Uzviyetler ve Cemiyetler”, Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası, 1 Ağustos 1325, Cilt 2, Sayı 8, s. 423-454.
• Uçman, Abdullah, İslam Ansiklopedisi, Cilt 2, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul 1989, s. 138.
• Ülken, Hilmi Ziya, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ülken Yayınları, İstanbul, 1994.