Edmund Burke’te Muhafazakârlığın Liberal Temelleri: Rasyonalizm, Sosyal Teori ve Siyaset

Yıl 2010, Sayı: 58, 95 - 123, 01.01.2010

Fatih Duman

Öz

Edmund Burke (1729-1797) modern muhafazakâr düşünce geleneğinin en önemli düşünürlerinden birisi olarak kabul edilmektedir. Burke’ü önemli kılan, felsefî alanda Aydınlanma Çağı’nın, siyasî alanda Fransız Devrimi’nin yarattığı dönüşümlere çok erken tepki gösteren bir düşünür olmasıdır. Aydınlanma’nın kurucu rasyonalizmine ve onun siyasal sonucu olarak gördüğü Fransız Devrimi’ne ilişkin erken dönem eleştirileri kendinden sonraki düşünürlerce tekrarlanmış ve bu konuda bir başlangıç noktası olarak Burke’e atıf yapılmıştır. Burke’e yönelik bu ilginin bir sebebi de Devrim hakkındaki öngörülerinin büyük ölçüde gerçekleşmiş olmasıdır. Fransız Devrimi’ne ilişkin görüşlerini açıkladığı klâsikleşmiş eseri,1 henüz kralın ve kraliyet ailesinin diğer üyelerinin idam edilmediği, devrimci terörün yaşanmadığı bir dönemde yazılmıştır. Burke’ün buradaki öngörülerinin teker teker gerçekleşmesi karşıtlarının bile takdirini kazanmasına yol açmış ve daha sonraki yıllarda devrim-karşıtı muhafazakâr ideolojinin kurucusu olarak görülmesini sağlamıştır.

Kaynakça

• Ağaoğulları, Mehmet Ali, Ulus-Devlet ya da Halkın Egemenliği, Ankara: İmge Kita- bevi Yayınları, 2006.
• Ağaoğulları, Mehmet Ali; ZABCI, Filiz Çulha ve ERGÜN, Reyda, Kral-Devletten Ulus- Devlete, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2006.
• Başdemir, Hasan Yücel, “İskoç Aydınlanması Etiği: Hutcheson, Hume ve Smith”, Li- beral Düşünce, Sayı: 37, Kış 2005, s. 27-44.
• Bierstedt, Robert, “18. Yüzyılda Sosyolojik Düşünce”, çev. U. Kocabaşoğlu; T. Botto- more ve R. Nisbet, Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi, yay. haz.: M. Tunçay ve A. Uğur, Ankara: Ayraç Yayınevi, 1997, s. 17-50.
• Broadie, Alexander, “Introduction: What was the Scottish Enlightenment?”, The Scottish Enlightenment: An Anthology, Edinburgh: Canongate, 1997, s. 3-31.
• Buhr, M.; Schroeder, W. ve Barck, K., Aydınlanma Felsefesi, der. ve çev.: Veysel Atay- man, Yeni Hayat Kütüphanesi, İstanbul, 2003.
• Burke, Edmund, A Note-Book of Edmund Burke, H.V.F. Somerset (ed.), Cambridge: Cambridge University Press, 1957. , A Philosophical Enquiry into the Origin of Our Ideas of the Subli- me and Beautiful (1757), ed. J. T. Boulton, Oxford: Basil Blackwell, 1987. , Reflections on the Revolution in France, Oxford-New York: Oxford University Press, 1993. , “Letter to a Member of the National Assembly”, Reflections içinde Appendix, s. 251-292. , “A Vindication of Natural Society”, (ed.) Ian Harris, Pre-Revolutionary
• Writings, Cambridge: Cambridge University Press, 1993, s. 8-57. , “Selections from Book Reviews in the Annual Register (1759-62)”
• Selected Writings and Speeches, ed. Peter J. Stanlis, Washington, D.C.: Regnery Publishing, 1997, 104-113. , “An Appeal from the New to the Old Whigs, in Consequence of
• Some Late Discussions in Parliament Relative to the Reflections on the French Revolution (1791)”, Selected Writings and Speeches, s. 626-657. , “A Letter to a Noble Lord on the Attacks Made upon Mr. Burke and His Pension in the House of Lords”, Selected Writings and Speeches, s. 665- , “Letters on a Regicide Peace”, (ed.) Isaac Kramnick, The Portable
• Edmund Burke, New York: Penguin Books, 1999, s. 517-530. , “Thoughts on the Present Discontents”, The Portable Edmund Bur- ke, s. 131-150. , “Thoughts and Details on Scarcity”, The Portable Edmund Burke, s. 194-213. , “Tract on the Popery Laws”, The Portable Edmund Burke, s. 295
• Campbell, T.D., “Adam Smith and Natural Liberty”, Political Studies, Vol. XXV, No.4, December 1997, s. 528-534.
• Cevizci, Ahmet, Paradigma Felsefe Sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yayınları, 2000. , Aydınlanma Felsefesi, Felsefe Tarihi Cilt 4, Bursa: Ezgi Kitabevi
• Cranston, Maurice, “John Locke ve Rızaya Dayalı Hükümet”, David Thomson (ed.), Siyasi Düşünce Tarihi, çev. Aydoğan vd., İstanbul: Şule Yayınları, 2000.
• Çiğdem, Ahmet, Aydınlanma Düşüncesi, İstanbul: İletişim Yayınları, 1997.
• Davies, Stephen, “Aydınlanma”, çev. Atilla Yayla, Liberal Düşünce, Sayı: 37, Kış , s. 5-10. Eagleton, Terry, Estetiğin İdeolojisi, çev. Bülent Gözkan, Hakkı Hünler vd., Ankara: Doruk Yayınları, 2003.
• Gengembre, Gérard, “Burke”, (ed.) Joseph Losco ve Leonard Williams, Political Theory -Classic Writings, Contemporary Views-, New York: St. Martin’s Press, , s. 393-398. Goodrich, John H., The Chains of Continuity or the Flies of a Summer: A Study of Edmund Burke and His Opponents (Ireland), University of Michigan, Doktora Tezi, 2001.
• Gökberk, Macit, Felsefe Tarihi, İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları, 14. Baskı, 2003.
• Gregg, Samuel, “A New Name for an Old Whig”, Policy, Cilt 18, No. 1, Güz 2002, s. 45.
• Hampsher-Monk, Iain, Modern Siyasal Düşünce Tarihi -Hobbes’tan Marx’a Büyük Siyasal Düşünürler-, çev. Necla Arat vd., İstanbul: Say Yayınları, 2004.
• Harries, Owen, “Muhafazakarlığın Anlamı”, çev. Metin Boşnak, Liberal Düşünce, Yıl , Sayı 34, Bahar 2004, s. 91-100.
• Hayek, Friedrich A. Von, “Özgürlük, Akıl ve Gelenek”, çev. Yusuf Ziya Çelikkaya, Liberal Düşünce, Sayı: 37, Kış 2005, s. 45-58.
• Himmelfarb, Gertrude, The Roads to Modernity -The British, French, and American Enlightenments- New York: Knopf, 2004.
• Hume, David, İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme, çev. Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınları, 1997.
• Kramnick, Isaac, The Rage of Edmund Burke -Portrait of An Ambivalent Conserva- tive-, New York: Basic Books, 1977.
• Macıntyre, Alasdair, Homerik Çağdan Yirminci Yüzyıla Ethik’in Kısa Tarihi, çev. Hakkı Hünler ve Solmaz Zelyut Hünler, İstanbul: Paradigma Yayınları, 2001.
• Marcuse, Herbert, Us ve Devrim, çev. Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınları, 1989.
• Nisbet, Robert, “Muhafazakarlık’, çev. E. Mutlu; T. Bottomore ve R. Nisbet, Sosyolo- jik Çözümlemenin Tarihi, yay. haz.: M. Tunçay ve A. Uğur, Ankara: Ayraç Yayı- nevi, 1997.s. 93-127.
• O’Neill, Daniel Irvin, A Revolution in Morals and Manners: The Burke-Wollstonecraft Debate, Los Angeles: University of California, Doktora Tezi, 1999.
• Parkin, C. W., “Burke ve Muhafazakar Gelenek”, David Thomson (ed.), Siyasi Düşün- ce Tarihi, çev. Aydoğan vd., İstanbul: Şule Yayınları, 2000.