Kemalist İdeoloji Bağlamında, Kent-Taşra Kurgusu ve Kent Psikolojisi

Yıl 2019, Cilt: 24 Sayı: 96, 55 - 72, 12.12.2019

Dilvin Özen Burak Özer

https://doi.org/10.36484/liberal.644360

Öz

18. yüzyıldan itibaren Osmanlı Devleti’nde başlayan modernleşme hareketleri Cumhuriyet dönemine geçişte de devam etmektedir. Tanzimat Döneminden başlayan kamusal alandaki kurumsal, yapısal değişimler -süreklilik ve kopukluk bağlamında- ve reformlar erken Cumhuriyet dönemi (1923-1938) süresince yapılan kentsel planlamanın öncüsü niteliğindedir. Kemalist ideoloji ile planlanan kent ve taşra ile ulusal kimlik vatandaşlık inşasını kamusal alan üzerinden kurmaktadır. Siyasal, toplumsal, ekonomik eğilimlerle kurgulanan kent mekanı üretilmekte ve bu mekanın zihinsel çağrışım üretme çabası Kemalist ideoloji ile örtüşmektedir. Kemalist ideolojiyi somutlaştırıp dünyevileştirmektedir. Bu noktalardan hareketle çalışmanın amacı, Kemalist ideolojinin ortaya çıkmaya başlamasıyla birlikte, tüm alanlarda yaşanan değişimlerin, ideoloji ile bağlantılı olarak kentlere nasıl yansıdığını ortaya koymaktır. Dolayısıyla, Kemalizm’in kent kurgusu ile somutlaştırılarak, kamusal hayatın içine -tamamen- nasıl yerleştirildiği ve Kemalizm’in kent psikolojisine etkisi incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kemalist İdeoloji/ Kemalizm, modernleşme, kent planlaması, Kent psikolojisi

The Devise of City-Country and City Psychology in the Context of Kemalist Ideology

Öz

The modernization movements emerging in the 18th century in the Ottomon Empire continues in the early period of Turkish Republic. The institutional, structural changes in the public sphere starting from the Tanzimat Period -in the context of continuity and disconnection -and reforms preceded the urban planning/ urbanization during the early Republican period (1923-1938). The city and the provinces, which are planned in accordance with Kemalist ideology, build the national identity and construct citizenship through the public sphere. The urban space reshaped with political, social and economic tendencies is produced, and the effort of producing mental connotations within this space coincides with secular Kemalist ideology. The aim here is to point out how the changes in all fields are reflected in the cities within connection of Kemalist ideology since its emergence. 

Anahtar Kelimeler

Kemalist ideology/Kemalism, Modernization, City plnning, City psychology

Kaynakça

• AKPINAR, İ. Y. (2010), İstanbul’u (Yeniden) İnşa Etmek: 1937 Henri Prost Planı” 2000’den kesitler II: Cumhuriyet’in Mekanları/Zamanları/İnsanları Doktora Araştırmaları Sempozyumu Kitabı (s.107-124), Ankara: Dipnot yayınları ve ODTU yayıneviALTHUSSER, L. (1994), İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, İstanbul: İletişim YayınlarıArkitektuel, “Hermann Jansen’in Ankara Planı”, https://www.arkitektuel.com/hermann-jansenin-ankara-plani/ son erişim tarihi: 12.10.2019BAYRAKTAR, N. (2013), Tarihe Eş Zamanlı Tanıklık: Ulus ve Kızılay Meydanlarının Değişim Süreci, Ankara Araştırmaları Dergisi, 1(1), 20-35BERİŞ, H. Emrah (2004), ‘‘Kemalist Devrimden Muhafazakar Devrime’’ Toplum ve Bilim Dergisi Sayı:34 s.49-58.BOZDOĞAN, S. & KASABA, R. (1997), Rethinking Modernity and National Identity in Turkey, Washington D.C. : University of Washington Press ÇAVUŞOĞLU, E. (2016), Türkiye Kentleşmesinin Toplumsal Arkeolojisi, İstanbul: Ayrıntı YayınlarıÇELİK, N. B. (2009), “Kemalizm: Hegemonik Bir Söylem”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 2: Kemalizm (s. 75-91), İstanbul: İletişim YayınlarıÇELİK, Z. (1996), 19. Yüzyılda Osmanlı Başkenti; Değişen İstanbul (Çev. Selim Deringil), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt YayınlarıEn Son Haber (2017), “Türkiye'de Yapılan İlk Atatürk Heykeli” https://www.ensonhaber.com/turkiyede-yapilan-ilk-ataturk-heykeli.html son erişim tarihi: 12.10.2019FOUCAULT, M. (2005), “Yönetimsellik”, Entelektüelin Siyasi İşlevi (Çev. Işık Ergüden, Ferda Keskin ve Osman Akınhay) (s.264-87), İstanbul: Ayrıntı YayınlarıFOUCAULT, M. (2011), Büyük Kapatılma (Çev. Işık Ergüden ve Ferda Keskin), İstanbul: Ayrıntı YayınlarıGEVGİLİLİ, A. (2009), “Kemalizm ve Bonapartizm”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 2: Kemalizm (s. 192- 196), İstanbul: İletişim YayınlarıGoethe Enstitüsü, “Bir Başkent Oluşumu; Türkiye için Modern ve Planlı bir Başkent Kurmak: Ankara 1920-1950” http://www.goethe.de/ins/tr/ank/prj/urs/geb/sta/trindex.htm son erişim tarihi: 12.10.2019Goethe Enstitüsü, “Bir Başkent Oluşumu; Hermann Jansen” http://www.goethe.de/ins/tr/ank/prj/urs/arc/jan/trindex.htm son erişim tarihi: 12.10.2019GÖKALP, Z. (1976), Türkçülüğün Esasları, İstanbul: Kültür Bakanlığı YayınlarıGÖKALP, Z. (1977), Makaleler III, İstanbul: Kültür Bakanlığı YayınlarıGÖKSU, Ç. (2004), ‘‘Kemalist Kent Modeli Denemesi ve Türkiye’nin Geleceği’’ Aydınlanma 1923 Bağımsız Kemalist Düşünce Dergisi, Yıl:8 Sayı.51 s.39-42GÜR, F. (2001), “Atatürk Heykelleri ve Türkiye’de Resmi Tarihin Görselleşmesi”, Toplum ve Bilim Sayı: 90, s.147-166HABERMAS J. (2003), Kamusallığın Yapısal Dönüşümü (Çev. Tanıl Bora ve Mithat Sancar), İstanbul: İletişim YayınlarıHEYWOOD, A. (2013), “Giriş: İdeolojiyi Anlama”, Siyasal İdeolojiler (Çev. A. K. Bayram vd.) (s.18-39), Ankara: Adres YayınlarıHEYWOOD, A. (2013), “Liberalizm”, Siyasal İdeolojiler (Çev. A. K. Bayram vd.) (s. 40-80), Ankara: Adres YayınlarıİNSEL, A. (2009), “Giriş”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 2: Kemalizm (s. 15-25), İstanbul: İletişim YayınlarıİREM, N. (2006). ‘‘Bir Değişim Siyaseti Olarak Türkiye’de Cumhuriyetçi Muhafazakârlık’’, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 5: Muhafazakârlık (105-117), İstanbul: İletişim YayınlarıKÖKER, L. (2009), “Kemalizm/Atatürkçülük: Modernleşme, Devlet ve Demokrasi”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 2: Kemalizm (s. 97-112), İstanbul: İletişim YayınlarıLEFEBVRE, H. (1991), The Production of Space (Çev. D. Nicholson-Smith), Oxford: Basil BlackwellMAKAL, A. (2002), “Türkiye’de Tek Parti Dönemi ve Korporatizm Tartışmaları”, Toplum ve Bilim, Sayı 93, s. 173-199METİNSOY, M. (2010), “Kemalizmin Taşrası: Erken Cumhuriyet Taşrasında Parti, Devlet ve Toplum”, Toplum ve Bilim, sayı 118, s. 124-164PARLA, T. & DAVISON, A. (2004), Corporatist Ideology in Kemalist Turkey. Progress or Order? New York: Syracuse University PressSENNETT, R. (2013), Kamusal İnsanın Çöküşü (Çev. Serpil Durak & Abdullah Yılmaz), İstanbul: Ayrıntı YayınlarıTBMM Kanun Tutanağı, https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc016/kanuntbmmc016/kanuntbmmc01602884.pdf son erişim tarihi: 12.10.2019Yalova Belediyesi, “Yalova Tarihi”, http://www.yalova.gov.tr/yalova-tarihi son erişim tarihi: 12.10.2019YEĞEN, M. (2009), “Kemalizm ve Hegemonya?”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 2: Kemalizm (s 56- 74), İstanbul: İletişim YayınlarıZiraat Bankası, “Tarihçe”, http://www.ziraatbank-kktc.com/hakkimizda/tarihce son erişim tarihi: 12.10.2019ZURCHER, E. J. (2000), Modernleşen Türkiye’nin Tarihi (Çev. Yasemin Saner Gönen), İstanbul: İletişim YayınlarıZURCHER, E. J. (2009), “Kemalist Düşüncenin Osmanlı Kaynakları”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 2: Kemalizm (s. 44-55), İstanbul: İletişim Yayınları