Nicolai Hartmann’ın Yeni Ontoloji Perspektifinden Ahlâkî Özgürlük Yorumu ve Kant Eleştirisi

Yıl 2021, Cilt: 26 Sayı: 103, 61 - 79, 27.09.2021

Ziya Yavuz

https://doi.org/10.36484/liberal.970382

Öz

Hartmann ahlâkî özgürlüğün açıklanmasında Kant’ın irade özgürlüğü hakkındaki görüşlerini eleştirirken aynı doğrultuda benzer bir yaklaşımla pozitif özgürlüğü (belirlenmemişlik/undeterminiert), negatif özgürlükten (özel tipte belirlenmişlik/plus determination) ayırmak suretiyle yeni bir özgürlük yorumuna ulaşmak istemiştir. O, aksiyolojik belirlenimin değer ilişkisinden yola çıkarak insanın, ontolojik belirlenmişliğini aksiyolojik açıdan aşabileceğini ve buna bağlı olarak da aşkın bir determinasyon formu içinde değer duygusuna dayalı olarak kendisine amaçlar koyabileceğini ve böylece özgür olabileceğini savunmuştur. Ayrıca o, Alman idealistlerinin özgürlük hakkındaki mutlak tinin sonsuz etkinliği şeklindeki özgürlüğü bir geist varlığına bağlayan görüşlerine karşı özgürlüğü, hukuksal özgürlük, ahlaki özgürlük, bireysel özgürlük, içsel ve dışsal özgürlük, eylem ve irade özgürlüğü gibi farklı boyutlarda ele alarak onu insana ait bir değer olarak görmüştür.

Anahtar Kelimeler

Hartmann, Etik, Antinomi, Determinizm, Özgürlük.

The Interpretation of Moral Freedom and a Critique of Kant from Nicolai Hartmann’s New Ontology Perspective

Öz

Hartmann, while criticizing Kant’s views on freedom of will in the explanation of moral freedom from a similar perspective, he attempted to reach a new interpretation of freedom by separating positive freedom (undeterminiert) from negative freedom (special type determination / plus determination) with a similar approach. Hartmann argued that, starting from the value relation of axiological determination, human beings can transcend ontological determination in axiological terms and consequently, they can set goals for themselves based on the sense of value in a transcendent form of determination and thus they can be free. However, Hartmann referred freedom as such legal freedom, moral freedom, individual freedom, internal and external freedom, freedom of action and will, against the German idealists’ views about freedom as the “eternal activity of the absolute spirit”, which connects freedom to a Geist’s being, taking it in different dimensions such as freedom of action and will alongside defining it as a value.

Anahtar Kelimeler

Hartmann, Ethic, Antinomy, Determinism, Freedom

Kaynakça

• Adorno, T.W. (2015). Ahlak Felsefesinin Sorunları. Tuncay Birkan (Çev.). (2. Baskı). İstanbul: Metis.
• Bertrand, A. (2001). Ahlak Felsefesi.. Salih Zeki (Çev.). Hayrani Altıntaş (Sadeleştiren.). (2. Baskı). Ankara: Akçağ.
• Bochenski, J.M. (2019). Çağdaş Avrupa Felsefesi. Serdar Rıfat Kırkoğlu (Çev.). Ankara: Fol.
• Çüçen, A. K. (2012). Felsefeye Giriş. (7. Baskı). İstanbul: Sentez.
• Feldmann, F. (2012). Etik Nedir? Ferit Burak Aydar (Çev.). İstanbul: Boğaziçi.
• Hartmann, N. (1949). Ethik (3. Baskı). Berlin: Walter de Gruyter & Co.
• Hartmann, N. (2010). Ontoloji Işığında Bilgi. Harun Tepe (Çev.). (2. Baskı). Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Hegel, G.W.F. (2014). Felsefi Propedeutik. Aziz Yardımlı (Çev.). İstanbul: İdea. (Özgün eser 1808-13/1840 tarihlidir).
• Kroner, R. (1961). Von Kant bis Hegel. (2. Baskı).Tübingen: J.C.B. Mohr Paul Siebeck.
• Mengüşoğlu, T. (2014). Felsefeye Giriş. (2. Baskı). İstanbul: Doğu Batı.
• Mengüşoğlu, T. (2015). İnsan Felsefesi. Ankara: Doğu Batı.
• Özlem, D. (2010). Etik-Ahlak Felsefesi. (2. Baskı). İstanbul: Say.
• Scheler, M. (1998). İnsanın Kosmostaki Yeri. Harun Tepe (Çev.). Ankara: Ayraç.
• Skırbekk, G. & Gilje, N. (2014) Antik Yunan’dan Modern Döneme Felsefe Tarihi. Emrah Akbaş – Şule Mutlu (Çev.). (6. Baskı). İstanbul: Kesit.