Forgetting Berkes: A Story of Forgetting in the Context of Mourning and Melancholia

Yıl 2024, Sayı: 114, 155 - 177

Serhat Toker Aznavur Demirpolat

https://doi.org/10.36484/liberal.1460655

Öz

Niyazi Berkes is an important figure, especially in the field of sociology, in an early period of the formation of social sciences in Turkey. Although he has produced works on a wide range of subjects such as history, society, politics and theology, his focus has always been social transformation, especially Turkish modernization. In this focal point, he produced works that made a difference in his period with his historical and social perspective. The Problem of Westernization in Turkish Thought (1975) and Development of Secularism in Turkey (1964) are the most prominent among them. Berkes, who made significant efforts to institutionalize the science of sociology in Turkey and put forward studies that can be considered as the first examples in the field, was first removed from his position within the academy, then forced to live abroad. After his death, it is the common opinion of many commentators that he was forgotten. This study problematizes this forgetting and investigates the reasons for his oblivion, in the context of mourning and melancholia, setting out from an article he wrote for Yusuf Akçura.

Anahtar Kelimeler

Niyazi Berkes, Yusuf Akçura, Turkish Modernization, Forgetting, Mourning and Melancholia

Berkes’i Unutmak: Yas ve Melankoli Bağlamında Bir Unutuluş Hikayesi

Öz

Niyazi Berkes, Türkiye’de sosyal bilimlerin oluşumunun erken denebilecek bir döneminde, özellikle sosyoloji alanında önemli bir figürdür. Tarih, toplum, siyaset ve teoloji gibi geniş bir yelpazede eserler ortaya koymuş olmasına rağmen ilgi odağı hep toplumsal dönüşüm özelde de Türk modernleşmesi olmuştur. Bu odak noktasında tarihsel ve toplumsal bakış açısı ile döneminde fark yaratan eserler ortaya koymuştur. Türk Düşününde Batı Sorunu (1975) ve Türkiye’de Çağdaşlaşma (1964) bunların en başında gelenlerdendir. Türkiye’de sosyolojinin kurumsallaşması adına da önemli çabaları ve alanında ilk sayılabilecek çalışmaları ortaya koyan Berkes, ilk önce akademi içindeki pozisyonundan uzaklaştırılmış, sonrasında ise yurt dışında yaşamak zorunda kalmış ve ölümünden sonra da birçok yorumcusunun ortak kanaatidir ki unutulmuştur. Bu çalışma bu unutuluşu sorunsallaştırmakta ve onun Yusuf Akçura için yazdığı bir makaleden yola çıkarak unutuluşunun nedenlerini yas ve melankoli geriliminde soruşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Niyazi Berkes, Türk modernleşmesi, Yas ve Melankoli, Yusuf Akçura, Unutuluş

Kaynakça

• Ahmed, S. (2000). Strange Encounters: Embodied Others in Post-Coloniality NY: Routledge.
• Adanır, O. (12. 08. 2000). Sıradışı Bir Belgesel, (Oğuz Adanır ile yapılan söyleşi). Erişim adresi (04.02.2024) https://www.hurriyet.com.tr/ege/siradisi-bir-belgesel-39174298
• Adanır, O. (2000). Türkiye’de ‘Özgün Bir Tarih Felsefesi’ Anlayışı Öncülerinden Niyazi Berkes, İz Bırakmış Kıbrıslı Türkler Sempozyumu I: Niyazi Berkes içinde, Doğu Akdeniz Üniversitesi Yayınları, Gazimağusa, 115- 126.
• Agamben, G. (2007). Kayıp Nesne, (çev. Şeyda Öztürk) Cogito Melankoli Sayısı içinde, (51), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları: 258-261.
• AK, G. (2013). Türk Düşününde Yersiz Yurtsuz Bir Yalnızlık: Niyazi Berkes. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 6(11), 196-217.
• Aktar, Ayhan (2000). ‘Niyazi Berkes’in “Türkiye’de Çağdaşlaşma” Kitabını Yeniden Okumak’, İz Bırkamış Kıbrıslı Türkler Sempozyumu I: Niyazi Berkes içinde, Doğu Akdeniz Üniversitesi Yayınları, Gazimağusa: 59-70.
• Berkes, N. (1975). Türk Düşününde Batı Sorunu, Bilgi Yayınevi, İstanbul.
• Berkes, N. (1985). Felsefe ve Toplumbilim Yazıları, İstanbul: Adam Yayınları.
• Berkes, N. (1993). Atatürk ve Devrimler, İstanbul: Adam Yayınları.
• Berkes, N. (1997). Unutulan Yıllar, Yay. Haz. Ruşen Sezer, İstanbul: İletişim Yayınları. Berkes, N. (1999). Asya Mektuplar, İstanbul: YKY.
• Berkes, N. (2007). Türkiye’de Çağdaşlaşma, (Yay. Haz. Ahmet Kuyaş), İstanbul: YKY.
• Judith, B. (2006). Precarious Life: The Powers of Mourning and Violence, London-New York, Verso.
• Dinçşahin, Ş. (2015). The State and Intellectuals in Turkey, The life and Times of Niyazi Berkes 1908-1988, London: Lenxinton Books.
• Freud, S. (2000). Metapsikoloji, çev. Aziz Yardımlı, İstanbul: idea yayınevi,
• Genç, M. (2005). Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Kaçmazoğlu, H. B. (2001). Türk Sosyoloji Tarihine Giriş I: Ön Koşullar, İstanbul: Birey Yayınları.
• Kayalı, K. (2001). Türk Düşünce Dünyasında Yol İzleri, İstanbul: İletişim Yayınları
• Kayalı, K. (2002). Türk Düşünce Dünyasının Bunalımı, İstanbul: İletişim Yayınları,
• Kongar, E. (2000). Niyazi Berkes’de Çağdaşlaşma Kavramı, İz Bırkamış Kıbrıslı Türkler Sempozyumu I: Niyazi Berkes içinde, Doğu Akdeniz Üniversitesi Yayınları, Gazimağusa, ss: 31- 38.
• L’heuillet, H. (2022). Gecikmeye Övgü: Zaman Nereye Gitti? (çev. Şehsuvar Aktaş), İstanbul: YKY.
• Mardin, Ş. (2013). Türk Modernleşmesi, (der. Mümtaz’er Türköne, Tuncay Önder), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Özer, İ. (2012). Niyazi Berkes, Türk Toplum Bilimcileri I (der. Emre Kongar) içinde, Remzi Kitabevi, İstanbul, s: 237-278.
• Sayar, A. G. (1998). Bir İktisatçının Entellektüel Portresi: Sabri F. Ülgener, İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Tanpınar, A. H. (2020). Yaşadığım Gibi, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanyol, C. (1993). Boran’ın Ahlaki Kişiliği ve Niyazi Berkes. Toplumbilim, (ed. Ali Akay) İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Toker: (2009). Mehmet Genç ile Tarihsel Sosyoloji Üzerine, Tarihsel Sosyoloji (der. Elisabeth Özdalga) içinde. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Toker: (2023). Time, Temporality and Social Transformation in the Work of Ahmet Hamdi Tanpınar, (yayımlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Yıldız, P. (2021). Kayıp Hafızanın İzinde: Sinemada Geçmişle Yüzleşme Yas ve İnkâr, İstanbul: Metis Yayınlar.
• Yorgancıoğlu, Oğuz, M. (2000) Prof. Dr. Niyazi Berkes Üzerine Bir Değerlendirme 1908- 1988, İz Bırakmış Kıbrıslı Türkler Sempozyumu I: Niyazi Berkes içinde, Doğu Akdeniz Üniversitesi Yayınları, Gazimağusa: 85- 95.