Suriyelilere Yönelik Önyargılar: Sosyal Baskınlık Yönelimi ve Algılanan Tehdidin Rolü

Yıl 2024, Sayı: 115, 169 - 190, 28.09.2024

Hamza Bahadır Eser , Koray Çetinceli , Zafer Özkan , Eda Ot Hanci

https://doi.org/10.36484/liberal.1488230

Öz

Göçmenlere yönelik önyargıları anlamak için atılması gereken en önemli adımlardan ilki, önyargıların altında yatan sosyal psikolojik faktörlerin incelenmesidir. Bu bağlamda dünyada en çok Suriyeli göçmeni barındıran Türkiye’de göçmenlere yönelik önyargıların araştırılması önem arz etmektedir. Bu çalışmada (N = 510), sosyal baskınlık yönelimi ve bütünleşik tehdit teorisi perspektiflerinden Suriyelilere yönelik önyargılar, olumlu ve olumsuz duygulanım üzerinden incelenmiştir. Yapısal eşitlik modeli analizi sonuçlarına göre, sosyal baskınlık yönelimi yükseldikçe bireylerin Suriyelilere yönelik olumlu duyguları azalırken, olumsuz duyguları artmaktadır. Ayrıca, algılanan tehdidin söz konusu ilişkileri açıklamada aracılık etkisinin bulunduğu çalışmada elde edilen diğer bir bulgudur. Çalışmanın sonuçları, sosyal baskınlık yönelimi ve bütünleşik tehdit teorisi ile ilgili yapılan önceki çalışmalarla örtüşmekte ve Türkiye’deki Suriyeliler bağlamında bu sonuçları tekrarlaması bakımından literatüre katkı sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Baskınlık Yönelimi, Algılanan Tehdit, Önyargı, Duygulanım, Suriyeliler, Göçmenler

Prejudices Towards Syrians: The Role of Social Dominance Orientation and Threat Perceptions

Öz

One of the most important steps to be taken to understand prejudices against immigrants is to examine the social psychological factors underlying prejudices. In this context, investigating prejudices against immigrants in Turkey, which hosts the largest number of Syrian immigrants in the world, is important. In this study (N = 510), prejudice against Syrians, were examined by examining positive and negative affections from the perspectives of social dominance orientation and integrated threat theory. According to the results of the structural equation model analysis, as social dominance orientation increases, individuals’ positive affections towards Syrians decreases while their negative affection increases. In addition, another finding of the study is that perceived threats have a mediating effect in explaining these relationships. The results of the study overlap with previous studies on social dominance orientation and integrated threat theory and contribute to the literature in terms of replicating these results in the context of Syrians in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Social Dominance Orientation, Perceived Threat, Prejudice, Affection, Syrians, Immigrants

Kaynakça

• Akgün, A. (2023). Türkiye’deki göçmen çocukların eğitim sorunları konusunda tarihsel bir çerçeve. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 27(2), 395-406.
• Arslan, E., Çiçek, A., ve Baykal, Ö. N. (2021). Türkiye’deki siyasal partilerin geçici koruma altındaki Suriyeliler sorununa bakışı üzerine bir inceleme. İktisadi ve İdari Bilimler Alanında Uluslararası Araştırmalar, 93-123.
• Balaban Ç.D. (2013). The roles of ıntergroup threat, socıal domınance orıentatıon and rıght-wıng authorıtarıanısm ın predıctıng Turks’ prejudıce toward Kurds, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Barın, H. (2023). Geçici misafirlikten kalıcı yerleşmeye evrilen süreçte Türkiye’deki Suriyelilerin yaşadıkları sorunları yeniden tartışmak. Liberal Düşünce Dergisi, (110), 147-179.
• Bender M., Osch Y. V., He J., Güngör D. ve Eldja A. (2022). The role of perceived discrimination in linking religious practices and well-being: a study among Muslim Afghan refugees in the Netherlands. International Journal of Psychology, 57(4), 445–455.
• Biber, F. U. (2024). Suriyeli mülteciler ve zenofobik algi yönetimi bağlaminda sosyal medyanin etkileri; İstanbul’da Dom çingeneleri. Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 42(2), 157-182.
• Bimay, M., ve Çetin, E. (2023). Entegrasyon sürecinde göçmen aile yapısında yaşanan değişimler: Batman’daki Suriyeliler örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(3), 1019-1935.
• Campbell, D. T. (1965). Ethnocentric and other altruistic motives. D. Levine (Ed.). Nebraska Symposium on Motivation içinde (s. 283-311). Lincoln: University Of Nebraska Press.
• Can, A. (2017). Spss ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi (5.bs.). Ankara: PEGEM Akademi.
• Caricati, L., Mancini, T. ve Marletta, G. (2017). The role of ingroup threat and conservative ideologies on prejudice against immigrants in two samples of Italian adults. The Journal of Social Psychology, 157(1), 86–97. https://doi.org/10.1080/00224545.2016.1176552
• Charles-Toussaint, G. C., ve Crowson, H. M. (2010). Prejudice against ınternational students: the role of threat perceptions and authoritarian dispositions in U.S. students. The Journal of Psychology, 144(5), 413–428. https://doi.org/10.1080/00223980.2010.496643
• Costello, K., ve Hodson, G. (2011). Social dominance based threat reactions to immigrants in need of assistance. European Journal of Social Psychology, 41(2), 220-231.
• Cremer, T. (2023). A Europeanisation of American politics? Trumpism and the populist radical right in the United States. Journal of Language and Politics, 22(3), 396 – 414, https://doi.org/10.1075/jlp.22135.cre
• Çakal, H., Halabi, S., Cazan, A. M., ve Eller, A. (2021). Intergroup contact and endorsement of social change motivations: The mediating role of intergroup trust, perspective-taking, and intergroup anxiety among three advantaged groups in Northern Cyprus, Romania, and Israel. Group Processes & Intergroup Relations, 24(1), 48-67.
• Çiçek, A. (2022a). Suriyelilerin sosyal ve siyasal entegrasyonu Adana ili incelemesi. Birinci Baskı, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Çiçek, A. (2022b). "Türkiye'de göçmen entegrasyonu ve Mıpex verilerine göre değerlendirilmesi," İçinde Geçiçi Koruma Statüsündeki Suriyeliler Edt:Hamza Bahadır Eser, Cilt:1, Siyasal Kitabevi, 185-204.
• Çobanoğlu, F. (2024). Eğitimde göçmen çocuklar: çeşitli ülkelerde uygulanan eğitim politikalarının incelenmesi. Yaşadıkça Eğitim, 38(2), 501-518.
• Duckitt, J. (2006). Differential effects of right wing authoritarianism and social dominance orientation on outgroup attitudes and their mediation by threat from and competitiveness to outgroups. Personality and Social Psychology Bulletin, 32(5), 684-696.
• Dustmann, C., T. Frattini, ve I. P. Preston (2012). The Effect of immigration along the distribution of wages. Review Of Economic Studies 80(1), 145–73.
• Eser H.B. ve Uygur, M.R. (2019). Suriyeli göçmenlere yönelik tutumların bütünleşik tehdit ve sosyal mesafe kuramları doğrultusunda incelenmesi: Süleyman Demirel Üniversitesi Örneği. Liberal Düşünce Dergisi, 24(95), 131-162.
• Eser H.B., ve Çiçek A. (2020). Avrupa’da aşırı sağın ayak sesleri: zenofobinin patolojik normalleşmesi. Alternatif Politika, 12(1), 114-144.
• Eser, H. B., Çetinceli, K., ve Uygur, M. R. (2023). The effect of gender and ıncome dıfferences on socıal domınance orıentatıon: an examınatıon of youth’s attıtudes towards Syrıans under temporary protectıon. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 14(1), 240-258. https://doi.org/10.54688/ayd.1274908
• Fidan, M. S., ve Taş, A. (2023). Türkiye’de geçici koruma statüsünde yaşayan Suriyeli sığınmacıların eğitim sorunları. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 137-156.
• Forza, C., ve Filippini, R. (1998). TQM impact on quality conformance and customer satisfaction: a causal model. International Journal of Production Economics, 55(1), 1-20.
• Gaskin, J.ve Lim, J. (2018). Indirect effects. AMOS plugin. Gaskination’s StatWiki.
• George, D. ve Mallery, M. (2010). SPSS for windows step by step: a simple guide and reference, 17.0 update (10a ed.) Boston: Pearson
• Güler A.ve Yıldırım M. (2022). Associations between acculturation, perceived discrimination and subjective well- being among Syrian adolescents Living in Turkey. International Journal Of Psychology, 57(2), 171–180.
• Günay S. ve Eser H.B. (2022). “Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası düzenlemeler ve iç hukukta mülteci, göçmen, sığınmacı, kavramları ile geçici koruma statüsü”. İçinde Geçici Koruma Statüsündeki Suriyeliler Güncel Tartışmalar Edt: Hamza Bahadır Eser Cilt:1, Siyasal Kitabevi, 11-22.
• goc.gov.tr, Erişim tarihi: 04.04.2024
• Hair, J.F., Black, W.C., Babin, B.J., Babin, B.J. ve Anderson, R.E. (2018). Multivariate data analysis. Hampshire: Cengage Learning.
• Halabi, S., Dovidio, J. F., ve Nadler, A. (2008). When and how do high status group members offer help: effects of social dominance orientation and status threat. Political Psychology, 29(6), 841-858.
• Hasta, D. ve Karaçanta, H. (2017). Yetkecilik, sosyal baskınlık yönelimi ve siyasal görüş. Türk Psikoloji Yazıları, 20(40), 23-34.
• Hiçdurmaz, Z. (2023). Göçmenlerin ötekileştirilmesinde kolektif bir duygu olarak zenofobi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (75), 373-384.
• Ho, A. K., Sidanius, J., Kteily, N., Sheehy-Skeffington, J., Pratto, F., Henkel, K. E., ve Stewart, A. L. (2015). The nature of social dominance orientation: Theorizing and measuring preferences for intergroup inequality using the new SDO7 scale. Journal of Personality and Social Psychology, 109(6), 1003-1028. http://dx.doi.org/10.1037/pspi0000033 Ho, A. K., Sidanius, J., Pratto, F., Levin, S., Thomsen, L., Kteily, N. ve Sheehy-Skeffington, J. (2012). Social dominance orientation: Revisiting the structure and function of a variable predicting social and political attitudes. Personality and Social Psychology Bulletin, 38(5), 583–606.
• Jedinger, A. ve Eisentraut, M. (2019). Exploring the differential effects of perceived threat on attitudes toward ethnic minority groups in Germany. Frontiers in Psychology, Vol: 10, Article 289510(2895).
• Kancs d’A., ve Lecca, P. (2018). Long-term social, economic and fiscal effects of immigration ınto the EU: the role of the integration policy. The World Economy, 41(10), 2599–2630.
• Karaoğlu, E. K. (2015). The role of socıal domınance oriıentatıon, empathy and perceiıved threat ın prediıctiıng prejudıce of tTurkisısh cıitiızens toward sSyriıan iımmiıgrants, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) Orta Doğu Teknik Bilimler Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kayış, A. (2005). Güvenilirlik analizi. Kalaycı, Ş. (Ed.)., SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri içinde, 5.Basım, Ankara: Asil Yayınevi.
• Kaynak B. D., Malatyalı M. K. ve Hasta D. (2021). Yeni sosyal baskınlık yönelimi ölçeği’nin (sby7) Türkçeye uyarlanması. Studies in Psychology, 41(1), 301-330.
• Kestler, T. (2022). Radical, nativist, authoritarian—or all of these? assessing recent cases of right-wing populism in Latin America. Journal of Politics in Latin America, 14(3), 289-310. https://doi.org/10.1177/1866802X221117565
• Lee, I. C., Pratto, F. ve Johnson, B. T. (2011). Intergroup consensus/disagreement in support of group-based hierarchy: An examination of socio-structural and psycho-cultural factors. Psychological Bulletin, 137(6), 1029–1064.https://doi.org/10.1037/a0025410
• Lindholm, A., Lutz, G. ve Green, E. G. T. (2024). Life dissatisfaction and the right-wing populist vote: Evidence from the European Social Survey. American Behavioral Scientist, 0(0). https://doi.org/10.1177/00027642241240334
• Louis, W. R., Duck, J. M., Terry, D. J., Schuller, R. A. ve Lalonde, R. N. (2007). Why do citizens want to keep refugees out? threats, fairness and hostile norms in the treatment of asylum seekers. European Journal of Social Psychology, 37(1), 53-73.
• Makashvili, A., Vardanashvili, I. ve Javakhishvili, N. (2018). Testing intergroup threat theory: Realistic and symbolic threats, religiosity and gender as predictors of prejudice. Europe’s Journal of Psychology, 14(2), 464-484.
• Mancini, T., Bottura, B. ve Caricati, L. (2020). The role of perception of threats, conservative beliefs and prejudice on prosocial behavioural ıntention in favour of asylum seekers in a sample of Italian adults. Current Psychology, 39, 2252–2261. https://doi.org/10.1007/s12144-018-9909-4
• Matthews, M. ve Levin, S. (2012). Testing a dual process model of prejudice: assessment of group threat perceptions and emotions. Motivation and Emotion, 36, 564–574 https://doi.org/10.1007/s11031-012-9280-y
• Miglietta A., Gattino S. ve Esses V. M. (2014). What causes prejudice? How may we solve it? Lay beliefs and their relations with classical and modern prejudice and social dominance orientation. International Journal of Intercultural Relations, 40, 11-21.
• Ocaklı, L., ve Avaner, T. (2023). Kent güvenliği ve düzensiz göç üzerine bir değerlendirme: İzmir’de zenofobi ve suç korkusu. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(4), 1504-1529.
• Oğuz, A., ve Oğuz, S. (2023). Mültecilere dönük nefret söylemi ve toplumsal düzensizlik. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (56), 31-42.
• Özkan, Z., Dhont, K., ve Abrams, D. (2024). Intergroup contact and intended actions in support of disadvantaged groups: the role of affective processes and feelings of solidarity. Group Processes & Intergroup Relations, 27(3), 471-496.
• Padır, M. A., ve Erdur-Baker, Ö. (2023). Syrian refugees and xenophobia: the role of gender, education, perceived economic ıncome, and age. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 162-169. https://doi.org/10.17556/erziefd.1190189
• Pratto F., Sidanius J., Stallworth L. M., Malle B. F. (1994). Social dominance orientation: a personality variable predicting social and political attitudes. Journal of Personality and Social Psychology, 67(4), 741- 763.
• Quak, E. J. (2019). The effects economic integration of migrants have on the economy of host countries. K4D Helpdesk Report, Institute of Development Studies, Brighton, UK.
• Quist, R. M. ve Resendez, M. G. (2002). Social dominance threat: examining social dominance theory’s explanation of prejudice as legitimizing myths. Basic and Applied Social Psychology, 24(4), 287–293. https://doi.org/10.1207/S15324834BASP2404_4
• Rios, K., Sosa, N. ve Osborn, H. (2018). An experimental approach to ıntergroup threat theory: manipulations, moderators, and consequences of realistic vs. symbolic threat. European Review of Social Psychology, 29(1), 212-255.
• Rodríguez-Pose A., Terrero-Dávila J. ve Lee N. (2023). Left-behind versus unequal places: interpersonal inequality, economic decline and the rise of populism in the USA and Europe. Journal of Economic Geography, 23(5), 951–977, https://doi.org/10.1093/jeg/lbad005
• Rowthorn, R. (2008). The fiscal impact of immigration on the advanced economies. Oxford Review Of Economic Policy, 24(3), 560–80.
• Saraçlı, M. (2023). Avrupa’daki popülist aşırı sağ partilerin göç meselesine yaklaşımları: Fransa ulusal birlik partisi örneği. Liberal Düşünce Dergisi, (110), 123-146. https://doi.org/10.36484/liberal.1250802
• Sarıdağ, S. ve Eser, H. B. (2023a). Gruplar arası temas, sosyal baskınlık yönelimi ve zenofobi arasındaki ilişkide algılanan tehdidin rolü İzmir konak örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(1), 418-445. https://doi.org/10.30798/makuiibf.1097933
• Sarıdağ, S., ve Eser, H. B. (2023b). Sosyal baskınlık yönelimi, tehdit algısı, gruplararası temas ve zenofobik tutumların siyasal eğilim, etnik ve dini kimlikler ile ilişkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 14(38), 687-701.
• Sherif M., O. J. Harvey, B. Jack White, William R. Hood, Carolyn W. Sherif, (1988). The robbers cave experiment: ıntergroup conflict and cooperation. Wesleyan University Press, Middletown Connecticut.
• Sherif, M. (1988). The robbers cave experiment: Intergroup conflict and cooperation.[Orig. pub. as Intergroup conflict and group relations]. Wesleyan University Press.
• Sibley, C. G. ve Liu, J. H. (2010). Social dominance orientation: testing a global individual difference perspective. Political Psychology, 31(2), 175–207.
• Sidanius J., Liu J. H., Shaw J. S. ve Pratto F. (1994). Social dominance orientation, hierarchy attenuators and hierarchy enhancers: Social dominance theory and the criminal justice system. Journal of Applied Social Psychology, 24(4), 338-366.
• Sidanius J., Pratto F. ve Levin S. (2006). Social dominance theory and the dynamics of intergroup relations: Taking stock and looking forward. European Review of Social Psychology, 17(1), 271-320.
• Sidanius J., Pratto F., Bobo L. (1996). Racism, conservatism, affirmative action, and intellectual sophistication: a matter of principled conservatism or group dominance?. Journal Of Personality and Social Psychology, 70(3), 476-490.
• Sidanius J.,Pratto F., Martin M. ve Stallworth L.M. (1991). Consensual racism and career track: some implications of social dominance theory. Political Psychology, 12(4), 691-721.
• Sidanius, J. ve Pratto, F. (1999). Social dominance: An intergroup theory of social hierarchy and oppression. Cambridge: Cambridge University Press.
• Snellman, A. ve Ekehammar, B. (2005). Ethnic hierarchies, ethnic prejudice, and social dominance orientation. Journal of Community “ Applied Social Psychology, 15(2), 83-94.
• Stephan, W. G. (2012). “Improving relations between residents and immigrants”, Analyses Of Social Issues And Public Policy, 12(1), 33-48.
• Stephan, W. G. ve Stephan, C. W. (1985). Intergroup anxiety,. Journal of Social İssues, 41(3), 157-175.
• Stephan, W. G. ve Stephan, C. W. (1996). Predicting prejudice. International Journal of Intercultural Relations, 20(3-4), 409–426.
• Stephan, W. G. ve Stephan, C. W. (2000). “An ıntegrated Threat Theory of Prejudice” S. Oskamp İçinde, Reducing Prejudice And Discrimination, Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, 23-45.
• Stephan, W. G., Renfro, C. L. ve Davis, M. D. (2008). The role of threat in intergroup relations. Improving intergroup relations: Building on the legacy of Thomas F. Pettigrew, 55-72.
• Stephan, W. G., Ybarra, O. ve Bachman, G. (1999). Prejudice toward immigrants. Journal of Applied Social Psychology, 29(11), 2221–2237. http://doi.org/10.1111/j.1559- 1816.1999.tb00107.x
• Stephan, W. G., Ybarra, O. ve Morrison, K. R. (2009). “Intergroup Threat Theory” T. D. Nelson İçinde, Handbook Of Prejudice, Stereotyping, And Discrimination, New York: Psychology Press, 43-60.
• Stephan, W. G., Ybarra, O., Martnez, C. M., Schwarzwald, J. ve Tur-Kaspa, M. (1998). Prejudice towards immigrants to Spain and Israel: An ıntegrated threat theory analysis. Journal of Cross-Cultural Psychology, 29(4), 559–576. http://doi.org/10.1177/0022022198294004
• Şimşek, O. (2024). Mülteci ol (ama) mak: İzmirlilerin mültecileri görme biçimleri. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 20-36.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics, 6.Basım, New Jersey: Pearson Education, Inc. Trounson, J. S., Critchley, C. ve Pfeifer, J. (2015). Australian attitudes toward asylum seekers roles of dehumanization and social dominance theory, Social Behavior And Personality: An İnternational Journal, 43(10), 1641-1655.
• Uygur, M.R., Eser, H.B., Çoksan, S. ve Sarıdağ, S. (2024). Multiculturalism, social distance, and xenophobia among non-WEIRD individuals toward Syrian refugees: positive and negative emotions as moderators. Current Psychology, 43, 22859–2287. https://doi.org/10.1007/s12144-024-06001-9
• Vallejo-Martín, M., Canto, J.M., San Martín García, J.E. ve Perles Novas, F. (2021). Prejudice towards ımmigrants: the ımportance of social context, ıdeological postulates, and perception of outgroup threat. Sustainability. 13(9), 4993.
• Verkuyten, M. ve Martinovic, B. (2006). Understanding multicultural attitudes: The role of group status, identification, friendships, and justifying ideologies. International Journal of Intercultural Relations, 30, 1–18.
• Verkuyten, M. ve Thijs, J. (2002). Multiculturalism among minority and majority adolescents in the Netherlands. International Journal of Intercultural Relations, 26(1), 91-108.
• Ward C., Masgoret A.M. (2006). “An integrative model of attitudes toward immigrants”, International Journal of Intercultural Relations 3, 671–682.
• Wollast, R., Lüders, A., Nugier, A., Khamzina, K., de La Sablonnière, R. ve Guimond, S. (2023). Social dominance and antiimmigrant prejudice: a crossnational and prospective test of the mediating role of assimilation, multiculturalism, colour blindness, and interculturalism. European Journal of Social Psychology, 53(1), 167-182.
• Yang, F., He, Y. ve Xia, Z (2023). The effect of perceived discrimination on cross-cultural adaptation of international students: moderating roles of autonomous orientation and integration strategy. Current Psychology, 42, 19927–1994.
• Yılmaz, Y. F. (2023). Avrupa ve Türk hukuku çerçevesinde geçici koruma statüsündeki sığınmacıların türkiye’deki sosyal ve siyasal etkileri bağlamında yaşanan geri gönderme ikilemi üzerine değerlendirme. Uluslararası Ekonomi ve Siyaset Bilimleri Akademik Araştırmalar Dergisi, 7(18), 17-36.