OnAl-Shudhur̄ al-dhahabiyyahfial-lughah al-Turkiyyah wa al-Arabiyyah and Its New Copy

Yıl 2023, Sayı: 70, 104 - 111, 21.06.2023

İdris Çetin

https://doi.org/10.5152/AUJFL.2023.22033

Öz

The first work written to teach Turkish to Arabs is Mahmut Kashgari’s Dīwān Lughāt al-Turk. This work was written in the 11th century and after that lots of works were written for his purpose up to now. One of these works is Al-Shudhūr al-dhahabiyyah fi al-lughah al-Turkiyyah wa al-Arabiyyah. This anonymous work was written in the late 17th century or early 18th century. As its name is similar with Mollā Ṣālih’s Shudhūr al-dhahabiyyah wa al-qitaʻ al-Aḥmadiyyah fī al-lughah al-Turkiyyah, it draws no attention for a long while.
In this work, Al-Shudhūr al-dhahabiyyah fi al-lughah al-Turkiyyah wa al-Arabiyyah, written to teach Turkish to Arabs, is going to be compared with Mollā Ṣālih’s Shudhūr al-dhahabiyyah wa-al-qiṭaʻ al-Aḥmadiyyah fī al-lughah al-Turkiyyah and also its a new copy in which the Italian synonyms in Arabic letters of the words exists will be introduced.

Anahtar Kelimeler

Al-Shudhūr, al-dhahabiyyah, fi al-lughah, al-Turkiyyah, wa al-Arabiyyah, lexicography, Ottoman Turkish, Turkish-Arabic-Italian dctionary, Italian (in Arabic letters).

Eş-Şüzûrü’z-Zehebiyye Fi’l-Lügati’t- Türkiyye ve’l-Arabiyye ve Yeni Bir Nüshası Üzerine

Öz

Araplara Türkçeyi öğretmek amacıyla yazılmış ilk eser Kaşgarlı Mahmut’un Dîvânü Lügâti’t-Türk adlı eseridir. 11. yüzyılda kaleme alınmış bu eserden sonra günümüze kadar bu amaçla pek çok eser kaleme alınmıştır. Bunlardan biri de Eş-Şüzûrü’z-Zehebiyye fi’l-Lügati’t-Türkiyye ve’l-Arabiyye’dir. Müellifi bilinmeyen bu eser 17. yüzyılın sonları veya 18. yüzyılın başlarında yazılmıştır. İsmi Molla Salih’in Eş-Şüzûrü’z-Zehebiyye ve’l-Kıta‘i’l-Ahmediyye fi’l-Lügati’t-Türkiyye isimli eserine benzediği için bu eser, uzun süre dikkatleri çekmemiştir.
Bu çalışmada, Araplara Türkçe öğretmek amacıyla kaleme alınan Eş-Şüzûrü’z-Zehebiyye fi’l-Lûgati’t-Türkiyye ve’l-Arabiyye, Molla Salih’in Eş-Şüzûrü’z-Zehebiyye ve’l-Kıta‘i’l-Ahmediyye fi’l-Lügati’t-Türkiyye adlı eseri ile karşılaştırılacak ve kelimelerin Arap harfli İtalyanca karşılıklarının da yer aldığı yeni bir nüshası tanıtılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Eş-Şüzûrü’z-Zehebiyye, fi’l-Lügati’t-Türkiyye, ve’l-Arabiyye, Sözlükçülük, Osmanlı Türkçesi, Türkçe-Arapça-İtalyanca sözlük, İtalyanca (Arap harfleriyle).

Kaynakça

• Atalay, B. (1949). Molla Sâlih: Eş-Şüzûr-üz-Zehebiyye vel-Kıtai’l-Ahmediyye fil-Lûgat-it-Türkiyye. İstanbul: TDK Yayınları.
• Baskın, S. (2011). “17. Yüzyıl Osmanlı Türkçesi ve Bin Muhammed Salih”. Studies of the Ottoman Domain, C. 1, S. 1, s. 31-42.
• Baskın, S. (2012). Eş-Şüzûrü’z-zehebiyye ve’l-Kıtai’l-Ahmediyye fî’l-Lugati’t-Türkiyye (Sözlükbilimsel Bir İnceleme). Samsun: Ondokuzmayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Ermers, Robert (1999). Arabic Grammars of Turkic: the Arabic Linguistic Model Applied to Foreign Languages & Translation of Abu Hayyan Al-Andalusi’s Kitab al-İdrak li-Lisan al-Atrak. Leiden-Boston-Köln: Brill.
• TC Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Yazma Eser Kurumu Başkanlığı. (t.y.). Katalog Tarama. 10 Aralık 2021 tarihinde http://www.yazmalar.gov.tr/pbl/ katalog_tarama_sonuc?page=1&arsiv_no=45%20Hk%202867 adresinden erişilmiştir.
• Yale University Library. (t.y.). Digital Collections. 10 Aralık 2021 tarihinde https://collections.library.yale.edu/catalog/17466223 adresinden erişilmiştir. Gallica (t.y.). 10 Aralık 2021 tarihinde https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b100822191 adresinden erişilmiştir.
• Kitâbü’ş-Şüzûri’z-Zehebiyye fi’l-Lügati’t-Türkiyye ve’l-Arabiyye Yale University Library Beinecke Rare Book and Manuscript Library Arabic MSS 557. Mohammad, R. (2013). Eş-Şüzûrü’z-Zehebiyye fî’l-Lûgati’t-Türkiyye ve’l-‘Arabiyye Üzerine Bir İnceleme. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Lehçeleri Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Molla, S. (2021). Eş-Şüzûrü’z-Zehebiyye vel-Kıta‘i’l-Ahmediyye fi’l-lügati’t-Türkiyye. Bibliothèque nationale de France, Département des manuscrits, Supplément turc 276.
• Muhammed, R. (2021). Eş-Şüzûrü’z-Zehebiyye fî’l-Lûgati’t-Türkiyye ve’l-‘Arabiyye (Çeviri-İnceleme-Dizin-Tıpkıbasım). Çanakkale: Paradigma Akademi.
• Parigi da, B. (2015). Söz Kitabı (Roma, 1665): Türkçe-İtalyanca Sözlük. Yavuz Kartallıoğlu (Hazırlayan). Türk Dil Kurumu.