ÇAĞDAŞ ARAP HİKAYECİLİĞİ VE ÖNCÜLERİ

Yıl 1989, Sayı: 17, 69 - 79, 01.03.2024

Ahmet Savran

Öz

Hikâye kelimesinin sadece lügat bakımından değil Arap
edebiyatının gelişmesi açısından da önemli ve çeşitli bir tarihi
vardır. Bu itibarla hikayecilik Arap edebiyatında yeni bir nevi
değildir. Çünkü câhiliye döneminden itibaren Araplann savaş, örfadet
ve içtimai yaşanılan etrafında söylenmiş pek çok hikayelerin
bulunması, ayrıca Kur'an'da peygamberler ve bazı kavimler
hakkında muhtelif kıssalann zikredilmesi Araplarda hikayenin ne
kadar eski olduğunu açıkça göstermektedir. Abbasller devrinde ise
Binbir gece, Kelile ve Dimne gibi yabancı menşeli hikayeler
tercüme edilmiş, fakat gerek Abbasilerde gerekse diğer müslüman
halk arasındaki hikâyelerin çoğu halk dili (avamca) ile söylendiği
için büyük çoğunluğu Makamat dışında kalan fasih Arap
edebiyatına geçmemiştir. Bilindiği gibi makamat ansızın girdiği
toplulukta çeşitli söz oyunlan ile dinleyicileri kandıran dilenci bir
edibin kandırmacalarmı, tehlikeli oyunlarını secili belağatli
sözlerle tasvir eden kısa hikâye veya hikâyelerdir. Bu nevin
yaratıcısı Bedi'u'z-zaman (ölm. 1007 m) olmakla beraber ondan
sonra el-Harîrî (Ölm. 1122 m) gibi daha pek çok makamatçılar da
yetişmiştir. Bunlar gerçek bir hikâye yapımından ziyade bedii ve
seciili üslupların hâkim olduğu öğretici amaçla süslü yazılara yer
veriyorlardı. Bu bakım- dan Fasih Arapça ile uzun halk hikâyesi
arasındaki yol kesilmiş, bu sebeple uzun hikâyeler halk dili ile
anlatılıp muhafaza edilmiştir. Böylece bizde olduğu gibi, pek çok
hikâyenin nesilden nesile, dilden dile aktarılması, hatta
hikâyeciliğin gelişmesinde halk halk hikayelerinin çokluğu bu
durumu açıkça ifade ettiği gibi Antara, el-Hiiâliyye, ez-Zahir
Baybars, Zâtu'l-himme, seyf b.ziyezen ve Feyrûz şâh hikayeleri
edebi dille kaleme alınmadan önce uzun zaman halkın
hafızasında ve dilinde muhafaza edilmiştir. Bu cümleden olarak
Binbir gece'nin halk dili ile yazılıp millileştirildiğini, hatta ona Ali
ez-Zeybek ve Ahmed ed-Denef gibi yeni hikâyelerin ilave edildiğini
söyleyebiliriz.

Anahtar Kelimeler

Arap Edebiyatı, Arap Hikayeciliği, Bin Bir Gece

Kaynakça

• Referans 1