ILICA'DA COĞRAFİ ŞARTLAR VE MESKEN iLlŞKÎLERl

Yıl 1989, Sayı: 17, 175 - 191, 01.03.2024

Sedat Avcı

Öz

Araştırma sahası, Erzurum'un 17 km. kadar batısında, E 2.3 karayolunun
kuzey ve güney kenarlarında yer alır (Harita 1). Turnagöl Dağı'nın hemen
kuzeyinde, bu kütle ile Karasu arasında kalan Ihça yerleşmesinin bulunduğu
saha, aynı zamanda eski bir bataklık sahasıdır. Karayolu o dönemde daha
güneyden, Pulur civarından geçiyordu. Daha sonra söz konusu bataklık
kurutularak bu sahada Ilıca kurulmuş ve yol kabaca bugünkü doğrultusunu
almıştır.
Gerek Pulur'da, gerekse Ilıca'mn kuzeyinde yer alan Karaz'da birer höyük
yerleşmesinin tesbit edilmiş olması, bu yörenin prehistorik devirlerde bile bir
yerleşme sahası olduğunu göstermektedir k Daha sonraki yıllarda her iki
höyüğünde bulunduğu yerlerde hayat devam etmiş ve bu yerleşmeler günümüze
Ömertepe (Pulur) ve Kahramanlar (Karaz) adıyla ulaşmışlardır.
Bu arada, yolun değişmesine bağlı olarak Ihca'nın da gelişmeye
başladığını görüyoruz. Tarihi belgelerde XIII.yüzyılda Ilıca'dan söz edilmektedir.
Bu belgelerde 1230-1242 yıllan arasında Erzurum'da hakimiyet sürmüş olan
Anadolu Selçuklularının Moğollar tarafından yıkılışı anlatılmakta, aynı
tarihlerde Moğolların Ilıca'da bir katliam yaptıklan da belirtilmektedir 2.
Erzurum şehri gibi nüfusu bazı dönemlerde artan bazı dönemlerde ise
azalan Ilıca, oldukça eski bir tarihe sahip olmasına rağmen, geçmişte sürekli
Erzurum'un etkisinde kalmış ve fazla gelişememiştir.
Cumhuriyet Dönemi'nde önce yavaş bir nüfus artışı söz konusu iken,
özellikle 1950’li yıllardan sonra nüfus artışı hız kazanmıştır. Devlet istatistik
Enstitüsü'nün verilerine göre Ilıca'mn nüfusu 1940 Genel Nüfus Sayımı'nda
1126 idi. 1955 Genel Nüfus Sayımı'nda ise, 5365'e ulaşmıştır. 1940-1955
yılları arasında ki dönemde yıllık nüfus artış hızı binde 103 dolaymdadu' $ .
Bu dönemde nüfus artışında etkili olan temel faktör, Erzurum Şeker
Fabrikası'nın kuruluş çalışmalarının başlamış olmasıdır. Fabrika inşasının
bittiği dönemde yıllık nüfus artış hızında da bir azalış gözlenmektedir. Binde 9
civarında olan bu artış ile nüfus, 1960 Genel Nüfus Sayımı'nda 5620'ye
ulaşmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ilıca, Mesken, Coğrafya Eğitimi

Kaynakça

• 1 Pulur ve Karaz'ın dip tarihi M.Ö. 4750-4000 yıllarına kadar uzanmaktadır. Ayrıntılı bilgi için bakınız: H.Z.KOŞAY, Erzurum ve Çevresinin Dip Tarihi, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayını, 1984, s.28-30 H.Z.KOŞAY ve H.VARY, Pulur Kazısı, Ankara: Atatürk Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Yayını, 1964, s.ll.
• 2 T.AŞIROĞLU, "Erzurum İlinin Tarihçesi”, 50.Y11 Armağanı Erzurum ve Çevresi Cilt 1, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayını, 1974, s.76.
• 3 Î.ATALAY, "Erzurum Ovası ve Çevresinin Fizikî ve Tatbikî Fizikî Coğrafyası", Yayınlanmamış Doçentlik Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Enstitüsü, 1978, s.23.
• 4 . Î.ATALAY, Erzurum Ovası ve Çevresinin Jeolojisi ve Jeomorfolojisi, Ankara: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını, 1978, s.27.
• 5 N.BAYÜLKE, "Doğu Anadolu'daki Kırsal Konutların Deprem Davranışları ve 30 Ekim 1983 Horasan Depreminde Gözlenmiş Hasar", Kuzeydoğu Anadolu I.Ulusal Deprem Simpozyumu Bildirileri, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, 1984, s.20-21.,
• 6 S.ERİNÇ, Doğu Anadolu Coğrafyası, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayını, 1953, s.38. çıkmaktadır. Yılın dört ayının (Aralık, Ocak,Şubat ve Mart) ortalama sıcaklığı 0°C'nin altındadır (Tablo 2).
• 7 H.DOĞANAY, "Erzurum'un Şehirsel Fonksiyonları ve Başlıca Planlama Sorunları", Yayınlanmamış Doçentlik Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, 1983, s.412.
• 8 Î.ATALAY, "Erzurum Ovası ve Çevresinin Topraklan", Ege Coğrafya Dergisi. 1 (1983), s.78-85.
• 9 EVLİYA ÇELEBİ, Seyahatname Cilt 1-2, İstanbul: Üçdal Neşriyat, 1983, s.505.
• 10 S.ER1NÇ, "Türkiye Akarsu Rejimlerine Toplu Bakış", Türk Coğrafya Dergisi, 17, 1957, s.108.